Tài chính xanh - 'Đòn bẩy' để các khu công nghiệp phát triển bền vững

Một góc Khu công nghiệp VSIP Bắc Ninh. Ảnh: Tuấn Nguyễn

PV: Đâu là những thách thức trong triển khai tài chính xanh tại các khu công nghiệp của Việt Nam, thưa ông?

TS. Lê Xuân Nghĩa: Việt Nam đã bắt đầu xây dựng các chính sách hỗ trợ phát triển tài chính xanh, tuy nhiên khung pháp lý cụ thể về tài chính xanh cho các khu công nghiệp vẫn còn đang trong giai đoạn phát triển.

Hiện nay, một số mô hình tài chính xanh đã bắt đầu được áp dụng tại Việt Nam, song mới chỉ ở giai đoạn sơ khai như một số ngân hàng Việt Nam đã triển khai các chương trình tín dụng xanh cho doanh nghiệp, bao gồm ưu đãi lãi suất cho các dự án thân thiện với môi trường. Các tổ chức tài chính quốc tế như Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB), Tổ chức Tài chính quốc tế (IFC) đang triển khai các chương trình hỗ trợ tài chính và kỹ thuật cho phát triển xanh tại Việt Nam. Hay Quỹ Bảo vệ Môi trường Việt Nam đang hỗ trợ cải thiện môi trường trong các khu công nghiệp.

Mặc dù có tiềm năng lớn, song việc triển khai tài chính xanh trong các khu công nghiệp Việt Nam vẫn đối mặt với nhiều thách thức điển hình như thiếu khung pháp lý toàn diện, chưa có định nghĩa và tiêu chuẩn thống nhất về tài chính xanh cũng như các quy định cụ thể về trái phiếu xanh, tín dụng xanh.

Nhiều doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp vừa và nhỏ, còn thiếu hiểu biết về lợi ích của tài chính xanh và cách tiếp cận. Việc đánh giá tác động môi trường và xã hội của dự án còn hạn chế, gây khó khăn trong việc xác định dự án đủ điều kiện nhận tài chính xanh.

Nhiều công nghệ xanh có chi phí đầu tư ban đầu cao, trong khi lợi ích kinh tế chỉ thể hiện trong dài hạn. Đặc biệt, các cơ chế khuyến khích về thuế, phí, trợ cấp cho dự án xanh chưa đủ hấp dẫn.

PV: Ông có thể cho biết, các nước trên thế giới triển khai tài chính xanh trong khu công nghiệp ra sao?

TS. Lê Xuân Nghĩa: Các mô hình quốc tế về tài chính xanh trong lĩnh vực bất động sản công nghiệp cung cấp nhiều bài học bổ ích cho Việt Nam.

Cụ thể, tại châu Âu, Segro - một quỹ đầu tư bất động sản (REIT) chuyên về bất động sản công nghiệp tại Anh - đã phát hành trái phiếu xanh trị giá 300 triệu Euro vào năm 2019. Segro là quỹ đầu tư bất động sản công nghiệp đầu tiên ở châu Âu phát hành trái phiếu xanh, được chứng nhận bởi Climate Bond Initiatives. Khoản tiền thu được từ trái phiếu này được sử dụng để tài trợ cho các dự án xanh đủ điều kiện như các tòa nhà có xếp hạng hiệu quả năng lượng cao, bổ sung các hạng mục năng lượng tái tạo, phát triển các khu vực brownfield và các trạm sạc xe điện.

Điểm đáng chú ý là trái phiếu xanh của Segro được đăng ký mua vượt quá 4 lần dự tính, cho thấy nhu cầu mạnh mẽ của nhà đầu tư đối với trái phiếu xanh trong lĩnh vực bất động sản công nghiệp. Mô hình này cho thấy tiềm năng lớn của việc huy động vốn thông qua trái phiếu xanh cho phát triển các khu công nghiệp bền vững.

Còn tại châu Á, DBS Bank (Singapore) đã cung cấp khoản vay xanh trị giá 25 triệu Đô la Singapore cho Soilbuild Business Space REIT vào năm 2020. Đây là khoản vay xanh đầu tiên dành cho một REIT bất động sản công nghiệp ở châu Á và được thiết kế phù hợp với các nguyên tắc khoản vay xanh (Green Loan Principles - GLP).

Khoản tiền từ vay xanh được sử dụng để tài trợ cho việc lắp đặt các tấm pin mặt trời trên mái của 4 tòa nhà thuộc sở hữu của Soilbuild REIT, dự kiến tạo ra khoảng 10.000 megawatt-giờ điện năng sạch hàng năm và giảm phát thải carbon khoảng 4.000 tấn mỗi năm. Khoản vay này cũng mang lại lãi suất thấp hơn so với vay thông thường, rủi ro thấp hơn và giá trị cao hơn của các dự án xanh.

PV: Theo ông, Việt Nam cần có những giải pháp gì để thúc đẩy tài chính xanh cho doanh nghiệp sản xuất trong khu công nghiệp?

TS. Lê Xuân Nghĩa: Tôi cho rằng chủ sở hữu và nhà phát triển bất động sản công nghiệp cần xác định và ưu tiên các dự án xanh có lợi ích và tác động môi trường rõ ràng, đo lường được như hiệu quả năng lượng, hiệu quả sử dụng nước, năng lượng tái tạo và quản lý chất thải.

Lựa chọn các sản phẩm tài chính xanh phù hợp dựa trên nhu cầu tài chính, mục tiêu và đặc điểm của dự án, có thể là trái phiếu xanh, vay xanh hay thế chấp xanh. Tuân thủ các tiêu chuẩn và hướng dẫn liên quan đến tài chính xanh như: Nguyên tắc trái phiếu xanh, nguyên tắc vay xanh để đảm bảo tính xác thực, minh bạch và trách nhiệm giải trình.

Hợp tác với các bên liên quan như nhà cung cấp tài chính xanh, nhà chứng nhận, cố vấn tài chính và tư vấn xây dựng xanh để nhận được sự hỗ trợ và chuyên môn cần thiết. Đầu tư phát triển khu công nghiệp sinh thái với cơ sở hạ tầng xanh, hệ thống năng lượng hiệu quả và quản lý chất thải bền vững.

Đối với nhà đầu tư và doanh nghiệp sản xuất trong khu công nghiệp cần xác định và đánh giá các dự án xanh có lợi ích môi trường rõ ràng, phù hợp với chiến lược phát triển bền vững của doanh nghiệp. Lựa chọn các sản phẩm tài chính xanh phù hợp dựa trên nhu cầu đầu tư, mục tiêu và sở thích của doanh nghiệp. Áp dụng sản xuất tinh gọn trong quản lý chuỗi cung ứng xanh để tối ưu hóa sử dụng tài nguyên, giảm chất thải và phát thải, từ đó cải thiện hiệu suất bền vững.

Đầu tư vào công nghệ và quy trình xanh như năng lượng tái tạo, hiệu quả năng lượng, tái chế và tái sử dụng chất thải. Xây dựng hệ thống quản lý môi trường theo tiêu chuẩn quốc tế như ISO 14001 để cải thiện hiệu suất môi trường và tuân thủ quy định.

Ngoài ra, để thúc đẩy tài chính xanh cho các khu công nghiệp, cơ quan quản lý nhà nước cần xây dựng và hoàn thiện khung pháp lý về tài chính xanh, bao gồm định nghĩa, tiêu chí, quy trình đánh giá và công bố thông tin.

Thiết lập cơ chế khuyến khích như ưu đãi thuế, hỗ trợ lãi suất, bảo lãnh tín dụng cho các dự án xanh trong khu công nghiệp. Phát triển các công cụ tài chính xanh phù hợp với điều kiện Việt Nam như trái phiếu xanh chính phủ, quỹ đầu tư xanh quốc gia.

Cần tăng cường hợp tác quốc tế để huy động nguồn lực tài chính và kỹ thuật cho các dự án xanh. Nâng cao nhận thức và năng lực của các bên liên quan thông qua các chương trình đào tạo, hội thảo về tài chính xanh.

PV: Xin cảm ơn ông!

Văn Tuấn