Tản mạn với cá biển

Nhớ ngày xưa, mỗi khi mang về một loại cá mới nào hồi giờ chưa ăn, má tôi hay nói: “Trên rừng có bao nhiêu loài cây thì dưới biển có bấy nhiêu loại cá”. Thường má nghe người ta mách thì mua về ăn thử. Để rồi có khi là câu tấm tắc khen: “Công nhận cá này ngon thiệt, lần sau gặp má mua nữa”, hay có thể là câu chê: “Cá vầy mà họ kêu ngon”; cũng có khi má nói kiểu hứa hẹn lần sau vì lần đầu má nấu chưa đúng cách nên chưa thể hiện hết vị ngon của con cá.

Nghĩ lại, nếu hồi ấy tôi không có “thâm niên” xách giỏ theo má đi chợ thì làm sao biết được những loại cá mà bây giờ không thể nào tìm thấy như cá nhám em lấy từ bụng cá mẹ ra. Bây giờ nghe thì thấy không bảo vệ môi trường, nhưng thời ấy, con người biết cách khai thác cá không bị cạn kiệt. Tuy cá nhám em hãn hữu mới có nhưng thế hệ tôi nhiều người đã từng ăn loại cá này. Món ngon nhất má tôi làm là nấu cháo, ăn miếng cá nhai cả sụn.

Một lần nhẩm đếm xem hồi giờ mình đã ăn bao nhiêu loại cá biển, tôi thấy cao lắm chưa đến 40 loại cá quen, nhiều người biết như: Cá thu, cá liệt, cá bò, cá ồ, ông căn, cá cơm, cá nục, cá chim, cá hồng, cá bớp, cá giò, cá dìa, cá nhồng, cá chuồn, cá phèn, cá mú, cá đổng, cá nhái… Để kiểm chứng, tôi chạy xe ra mấy bến cá bên biển mới thấy các loại cá mình đã ăn hay đã biết là một con số rất khiêm tốn. Đây chỉ là những bến cá nhỏ, cá đưa lên thường là người đánh lưới tối đi sáng về hay lặn bắt, không bao nhiêu so với cá ở các cảng cá lớn. Nhưng điều hay ở những bến cá mini này là bạn sẽ thấy có rất nhiều cá lạ mà có thể bạn chưa biết, chưa nghe tên hay ăn nó ngon thế nào.

Này là cá lị, bây giờ tôi mới biết. Chỉ có một con, người bán nói với tôi rằng cá này ăn có nhiều xương, nếu không ai mua sẽ đem về nấu cà ri chấm bánh mì. Con cá lưỡi trâu mình dẹp màu sậm, con cá mó ngày xưa má tôi hay nói: “Cá mó chó ăn” đến bây giờ đã thành một loại cá ngon. Hay con cá lao có mình dài đầu nhọn như cây lao mà tôi không biết chế biến món gì cho ngon.

Cá thường chế biến những món gì? Tôi nghĩ thông dụng nhất là kho, phù hợp với nhiều gia đình, nấu không cần cầu kỳ. Nhưng có loại cá như cá mú tôi chưa thấy ai kho bao giờ mà ngon nhất là nấu canh (lẩu) chua hay hấp, nấu cháo… Với cá, tôi thường thấy chế biến các món như: Nướng, chiên, kho, nấu lẩu, cháy tỏi, rang me… Chiên hay nướng, nấu lẩu… còn tùy loại cá mà ướp gia vị, cá nào đi với gia vị nào, kho có nước hay kho keo, kho gừng hay kho tiêu, hành... Chế biến các món cá thường từ người bà dạy cho người mẹ, con cá gì, nấu món gì… Người mẹ dạy lại cho con gái, con gái dạy cho thế hệ tiếp theo… Ngày nay, nhờ công cụ tìm kiếm Google, kiến thức về cá và món ăn từ cá phong phú hơn, chỉ cần gõ từ khóa và chịu khó tập chế biến.

Nha Trang được thiên nhiên ưu đãi là vùng biển cát nên con cá thanh, ví dụ như nước mắm cá cơm làm mắm vị thanh nhẹ hơn nước mắm cá nục… Vào mùa, phong phú loại cá, các bà mẹ tha hồ chế biến món ăn cho gia đình. Con cái sẽ có nhiều kỷ niệm ngày xưa còn bé được mẹ nấu cho ăn món này món kia mà sau này đi khắp nơi không tìm thấy lại được con cá đó với món ngày xưa mẹ nấu!

ĐÀO THỊ THANH TUYỀN