Tán thành việc hợp nhất 3 Chương trình mục tiêu quốc gia

Đại biểu Trần Văn Lâm phát biểu trong phiên thảo luận tại tổ của Quốc hội, chiều 3/12.

Cho ý kiến vào Chủ trương đầu tư Chương trình mục tiêu quốc gia về nông thôn mới, giảm nghèo bền vững, phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi đến năm 2035, các đại biểu cơ bản tán thành với việc hợp nhất 3 chương trình mục tiêu quốc gia thành 1 chương trình để khắc phục tình trạng phân tán nguồn lực, chồng chéo chính sách, nhiều đầu mối quản lý, nhiều văn bản quy định, hướng dẫn, đồng thời khắc phục một số tồn tại, hạn chế đã được đánh giá, tổng kết chỉ ra trong giai đoạn 2021 - 2025. Bên cạnh đó, các đại biểu cũng đóng góp nhiều ý kiến để việc hợp nhất 3 chương trình này đạt hiệu quả.

Đại biểu Trần Văn Lâm cho rằng: Chính phủ đề xuất cho phép chuyển nguồn toàn bộ các công việc đang thực hiện của 3 chương trình trong kế hoạch năm 2025 sang năm 2026 nếu chưa làm xong. Tuy nhiên, theo quy định hiện hành, chuyển nguồn chỉ áp dụng đối với các nhiệm vụ thực sự dở dang, chắc chắn có khả năng triển khai tiếp. Còn lại, mỗi năm phải kết thúc đúng niên độ để thanh quyết toán, kiểm soát tài chính và bảo đảm hiệu quả sử dụng vốn.

Thực tế nhiều dự án chuyển nguồn hết năm này sang năm khác nhưng vẫn không thực hiện, là nguyên nhân làm tỷ lệ giải ngân đầu tư công luôn khó đạt mục tiêu. Đề nghị Chính phủ rà soát cụ thể từng nội dung, từng nhiệm vụ của các đề án; cái nào đủ điều kiện thì chuyển nguồn, cái nào không đủ điều kiện thì thực hiện theo đúng quy định, tránh làm ồ ạt.

Đại biểu Leo Thị Lịch phát biểu trong phiên thảo luận tại tổ của Quốc hội, chiều 3/12.

Đại biểu Leo Thị Lịch khẳng định, chương trình xây dựng nông thôn mới và chương trình giảm nghèo, kết quả thời gian qua cơ bản đạt yêu cầu. Tuy nhiên, chương trình phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi còn hạn chế. Mặc dù đã có nhiều văn bản tháo gỡ khó khăn, nhưng đến nay tiến độ giải ngân giai đoạn 2021 - 2025 chỉ đạt 45,9%, là mức thấp so với yêu cầu. Hiện Chính phủ đề xuất chuyển nguồn và tiếp tục triển khai các dự án dở dang với tổng số vốn hơn 54.000 tỷ đồng, gây nhiều băn khoăn.

Đại biểu cho rằng chương trình tích hợp phải kế thừa đầy đủ nội dung của 3 chương trình hiện hành, đặc biệt là chương trình dành cho vùng dân tộc thiểu số và miền núi. Vì vậy, đề nghị Chính phủ làm rõ nội dung nào đã đạt, nội dung nào chưa đạt, nguyên nhân vì sao. Trên cơ sở đó tích hợp vào chương trình mới, bảo đảm phù hợp với tiêu chí phân loại xã nghèo, xã đặc biệt khó khăn, xã thuộc vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, từ đó xác định đầy đủ các hợp phần.

Theo Nghị quyết 88, đến năm 2025 phải sắp xếp, di dời cơ bản 60% số hộ dân tộc thiểu số cư trú phân tán trong rừng đặc dụng và khu vực nguy cơ cao. Tuy nhiên, tổng kết cho thấy tỷ lệ đạt rất thấp. Trong chương trình tích hợp, mục tiêu này lại không được lượng hóa, chỉ nêu chung chung. Nếu không có chỉ tiêu cụ thể, việc đánh giá kết quả giai đoạn 2026 - 2030 sẽ thiếu cơ sở.

Do vậy, đề nghị Chính phủ làm rõ, cập nhật, bổ sung các mục tiêu còn tồn tại của giai đoạn trước; phân tích nguyên nhân hạn chế; xác định vấn đề cốt lõi cần ưu tiên trong giai đoạn tới; đồng thời rà soát lại chỉ tiêu bảo đảm tính khả thi, nhất là mục tiêu thu hẹp khoảng cách thu nhập giữa vùng dân tộc thiểu số và vùng phát triển.

Đại biểu Đỗ Thị Việt Hà phát biểu trong phiên thảo luận tại tổ của Quốc hội, chiều 3/12.

Đại biểu Đỗ Thị Việt Hà đề nghị Chính phủ tiếp tục rà soát, đánh giá tác động của chương trình, làm rõ tác động, ảnh hưởng tích cực, tiêu cực của chương trình đến sự phát triển kinh tế - xã hội, môi trường, quy hoạch, kế hoạch đã và đang thực hiện, nhất là bảo đảm tính ổn định về an ninh, chính trị, đối ngoại ở vùng biên giới, trọng yếu của đất nước theo tính chất, đối tượng, phạm vi áp dụng của chương trình.

Đồng thời, Chính phủ cần bổ sung đánh giá hiệu quả đầu tư khi tích hợp các chương trình, kéo dài thời gian thực hiện đến năm 2035; đánh giá rủi ro về nguồn lực khi triển khai thực hiện chính quyền địa phương 2 cấp, đồng thời làm rõ khả năng cân đối ngân sách. Để có cơ sở thực hiện trong thời gian tới, đề nghị Chính phủ tiếp tục làm rõ tác động của các chính sách khi tiến hành hợp nhất 3 chương trình, đặc biệt là về đối tượng, phạm vi, tính đặc thù và nguồn vốn để thực hiện.

Về cơ chế thực hiện chương trình, đề nghị Chính phủ làm rõ hơn nữa cơ chế phân cấp, trao quyền cho địa phương theo hướng các địa phương chủ động xây dựng kế hoạch, lựa chọn dự án, mô hình phù hợp, lồng ghép nguồn vốn giữa các chương trình; phát huy được vai trò chủ thể của người dân và doanh nghiệp; doanh nghiệp được tạo môi trường thuận lợi để đầu tư vào nông nghiệp, nông thôn và phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi; cho phép cộng đồng, hợp tác xã, hộ gia đình tham gia thực hiện, giám sát.

Đồng thời đề nghị làm rõ hơn cơ chế liên thông giữa các bộ, ngành trung ương với địa phương trong quản lý và sử dụng nguồn vốn; việc phân cấp cho địa phương cần phải có hướng dẫn thống nhất, tránh tình trạng mỗi địa phương áp dụng cách làm khác nhau dẫn đến khó giám sát, giảm hiệu quả của chương trình.

Để thực hiện có hiệu quả chương trình thì giải pháp về nguồn nhân lực, đội ngũ cán bộ là rất quan trọng, nhất là cán bộ cấp cơ sở; trong bối cảnh hiện nay, nhất là đang thực hiện chính quyền địa phương 2 cấp, đội ngũ cán bộ cấp xã còn rất nhiều khó khăn cả về số lượng, chất lượng. Do đó, đề nghị Chính phủ nghiên cứu có cơ chế tạo nguồn, chính sách giữ chân cán bộ, công chức có chuyên môn, trình độ để thực hiện chương trình. Đồng thời có chính sách phù hợp, hiệu quả trong đào tạo để tạo nguồn cán bộ tại địa phương.

Cũng trong chiều nay, các đại biểu Quốc hội cho ý kiến vào: Dự thảo Nghị quyết của Quốc hội sửa đổi, bổ sung một số điều Nghị quyết số 98/2023/QH15 về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển Thành phố Hồ Chí Minh; Dự thảo Nghị quyết của Quốc hội sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị quyết số 136/2024/QH15 về tổ chức chính quyền đô thị và thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển thành phố Đà Nẵng; Chủ trương đầu tư Dự án đầu tư xây dựng đường bộ cao tốc Vinh - Thanh Thủy.

Cho ý kiến vào nội dung này, đại biểu Trần Văn Lâm cho biết: Trong dự thảo Nghị quyết liên quan đến thành phố Đà Nẵng và Thành phố Hồ Chí Minh, một số chính sách đặc thù được đề xuất điều chỉnh trong khi Quốc hội đang xem xét sửa đổi các luật liên quan như Luật Đất đai, Luật Quy hoạch… Điều này dẫn đến tình trạng cùng một vấn đề nhưng được trình ở nhiều dự án khác nhau trong cùng một kỳ họp, gây thiếu thống nhất. Đề nghị rà soát, tách bạch, những nội dung đang sửa đổi trong các luật thì nên đưa trực tiếp vào luật, kể cả đối với cơ chế đặc thù của địa phương, hạn chế quá nhiều văn bản riêng lẻ gây rối hệ thống pháp luật.

Về đề xuất áp dụng rộng mô hình TOD (phát triển đô thị định hướng giao thông công cộng) tại các thành phố, đại biểu cho rằng: TOD là mô hình quy hoạch hiện đại đặt hệ thống giao thông công cộng làm trục phát triển trung tâm, từ đó tổ chức không gian đô thị theo hướng nén, đa chức năng và thuận tiện cho người đi bộ. Theo cách tiếp cận này, các khu ở, thương mại, dịch vụ và tiện ích công cộng được bố trí tập trung quanh các nhà ga, tuyến metro, BRT hoặc các đầu mối giao thông lớn.

TOD giúp tăng hiệu quả sử dụng đất, thu hút đầu tư nhưng nếu mở rộng tràn lan, phá vỡ các tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật sẽ dẫn đến nguy cơ mật độ dân cư quá cao, hạ tầng quá tải, mất an toàn đô thị. Bài học cháy nổ tại Hong Kong vừa qua là rất rõ. Nếu ngã tư nào cũng làm TOD, nút giao nào cũng tăng mật độ thì hệ quả dài hạn với đô thị là rất lớn. TOD chỉ nên áp dụng trong phạm vi kiểm soát, có giới hạn và cần cơ chế điều tiết chặt chẽ.

Về dự án tuyến đường bộ Vinh - Thanh Thủy, đại biểu cho rằng Dự án cần thiết, phù hợp quy hoạch, có ý nghĩa kinh tế - chính trị lớn, tăng cường liên kết vùng Việt Nam - Lào - Thái Lan.

Tuy nhiên, tiêu chuẩn kỹ thuật giữa Việt Nam và Lào phải tương thích để bảo đảm liên thông. Nếu tiêu chuẩn khác nhau sẽ gây khó khăn cho vận hành. Đồng thời, phải đánh giá kỹ nhu cầu để xác định quy mô đầu tư hợp lý, tránh tình trạng nhiều tuyến cao tốc vừa làm xong đã phải mở rộng, gây lãng phí. Ngoài ra, tiến độ thi công giữa hai phía phải được khớp nối. Nếu phía Việt Nam hoàn thành trước mà phía Lào chưa thông tuyến thì dự án không phát huy hiệu quả.

Vân Giang