Tản Viên Sơn Thánh - vị thánh đứng đầu trong Tứ bất tử
Trong tâm thức của người Việt, Tản Viên Sơn Thánh là hiện thân của một vị thần núi, cai quản không gian thiêng của ngọn núi Tản phía Tây kinh thành Thăng Long. Lễ hội Tản Viên Sơn Thánh là hoạt động văn hóa đậm sắc màu truyền thống, tri ân công đức vị thần đứng đầu trong 'Tứ bất tử' của người Việt - người đã giúp dân khai sơn, trị thủy, dạy cách làm ruộng, săn bắn, dệt lụa, hát ca và mở hội.
Năm 2024 là năm thứ 16 huyện Ba Vì khôi phục và tổ chức lễ hội Tản Viên Sơn Thánh tại cụm di tích đền Thượng, đền Trung, đền Hạ với mong muốn, giá trị văn hóa của lễ hội, những phong tục tập quán của Ba Vì được bảo tồn và lan tỏa mạnh mẽ.
Tản Viên Sơn Thánh với tư cách là vị Sơn Thần được thờ phụng ở hầu khắp mọi nơi, cả ở miền núi và đồng bằng. Song khu vực quanh núi Ba Vì là nơi phát tích, nơi thiêng liêng nhất và là trung tâm việc thờ phụng.
Lễ hội Tản Viên Sơn Thánh được tổ chức chính lễ vào ngày 14 tháng Giêng năm Giáp Thìn. Người dân và du khách thập phương được tham gia nghi thức dâng hương tưởng nhớ công ơn Đức Thánh Tản, cầu cho mưa thuận, gió hòa, nhân cường, vật thịnh, dân sinh ấm no, hạnh phúc.
Bà Đặng Hương Giang - Giám đốc Sở Du lịch Hà Nội cho biết: “Di tích quốc gia đặc biệt mang trong mình đầy đủ về văn hóa, lịch sử về văn minh tín ngưỡng không chỉ người dân Hà Nội mà người dân của cả nước. Với đặc thù Ba Vì huyện miền núi địa lý như vậy với dân tộc Mường, dân tộc Dao còn ở trên huyện Ba Vì là nguồn chất liệu, cũng như tài nguyên rất là tốt để khai thác, phát huy giá trị phát triển du lịch về tâm linh và văn hóa tín ngưỡng”.
Huyện Ba Vì là nơi có số lượng di tích thờ Tản Viên Sơn Thánh lớn nhất với 100 di tích, khẳng định tục thờ Tản Viên Sơn Thánh có ý nghĩa đặc biệt quan trọng trong đời sống của người dân. Đây cũng là tiềm năng to lớn địa phương phát huy giá trị, phát triển du lịch tâm linh vào dịp đầu Xuân.
Ngày 23/2, trong ngày khai mạc lễ hội Tản Viên Sơn Thánh, huyện Ba Vì đã tổ chức khai mạc mùa du lịch Ba Vì 2024. Từ ngày mùng Một Tết đến hết rằm tháng Giêng, các điểm di tích của huyện Ba Vì đã đón trên 100 nghìn lượt khách du xuân. Riêng cụm di tích thờ Đức Thánh Tản Viên Sơn trên núi Ba Vì đón khoảng 90 nghìn người.