Tảng băng khổng lồ ở Nam Cực vỡ ra, hé lộ một hệ sinh thái bí ẩn chưa từng được con người nhìn thấy

Ngày 13/1/2025, một tảng băng trôi có kích thước gần bằng thành phố Chicago đã tách ra khỏi Thềm băng George VI tại Bán đảo Nam Cực, mở ra cơ hội hiếm hoi cho các nhà khoa học khám phá đáy biển từng bị che phủ trong nhiều thế kỷ. Nhóm nghiên cứu quốc tế trên tàu nghiên cứu R/V Falkor (cũng vậy) của Viện Đại dương Schmidt đã lập tức điều chỉnh lộ trình, nhanh chóng tiếp cận khu vực này chỉ sau 12 ngày. Họ trở thành những người đầu tiên tận mắt chứng kiến vùng đại dương từng bị băng giá bao phủ hoàn toàn.

Chuyến thám hiểm đánh dấu lần đầu tiên các nhà khoa học thực hiện nghiên cứu toàn diện về địa chất, điều kiện đại dương và sinh vật biển dưới một khu vực rộng lớn từng bị đóng băng. Tảng băng trôi, được đặt tên là A-84, có diện tích khoảng 510 kilômét vuông (209 dặm vuông), đã để lộ một thế giới nguyên sơ chưa từng bị con người tác động.

Tiến sĩ Patricia Esquete, đồng trưởng nhóm khoa học đến từ Trung tâm Nghiên cứu Môi trường và Biển (CESAM) và Khoa Sinh học (DBio) của Đại học Aveiro, Bồ Đào Nha, cho biết: “Chúng tôi đã tận dụng cơ hội hiếm có này để điều chỉnh kế hoạch và lặn xuống quan sát trực tiếp. Thật bất ngờ khi phát hiện một hệ sinh thái sống động và phát triển mạnh như vậy. Dựa vào kích thước của các loài động vật, chúng tôi tin rằng những cộng đồng này đã tồn tại suốt nhiều thập kỷ, thậm chí hàng trăm năm.”

Những tàn tích của một sự kiện tách băng trôi khổng lồ được nhìn thấy từ Tàu nghiên cứu Falkor. Sâu trong Biển Bellingshausen là vị trí của một sự kiện tách băng trôi rất gần đây. Khi khám phá và ghi chép lại khu vực và sự kiện này, các nhà nghiên cứu hy vọng rằng dữ liệu từ đây sẽ mang lại thông tin về Nam Cực mà trước đây chưa từng có. Ảnh: Alex Ingle

Trong suốt tám ngày liên tiếp, nhóm nghiên cứu đã triển khai phương tiện điều khiển từ xa ROV SuBastian để khảo sát đáy biển. Họ ghi nhận sự xuất hiện của các rạn san hô và quần thể bọt biển đa dạng, cùng nhiều sinh vật khác như cá băng, bạch tuộc và nhện biển khổng lồ. Một số sinh vật chưa từng được ghi nhận tại khu vực này trước đây. Những phát hiện này mang lại cái nhìn hiếm hoi về khả năng tồn tại và phát triển của hệ sinh thái dưới lớp băng dày, nơi không có ánh sáng mặt trời và bị cô lập với thế giới bên ngoài trong hàng thế kỷ.

Trước đó, vào năm 2021, các nhà khoa học của Khảo sát Nam Cực Anh lần đầu phát hiện dấu hiệu sự sống bên dưới thềm băng Filchner-Ronne ở Biển Weddell phía Nam. Tuy nhiên, chuyến thám hiểm của tàu Falkor (cũng vậy) là chuyến đầu tiên sử dụng ROV để tiếp cận và khám phá quy mô rộng lớn của một hệ sinh thái sống động trong môi trường khắc nghiệt này. Nhóm nghiên cứu nghi ngờ rằng họ có thể đã phát hiện ra một số loài hoàn toàn mới.

Về cơ chế duy trì sự sống dưới lớp băng dày 150 mét (gần 500 feet), các nhà khoa học cho rằng dòng hải lưu đóng vai trò quan trọng trong việc vận chuyển chất dinh dưỡng đến đáy biển. Thông thường, các hệ sinh thái biển sâu dựa vào vật chất hữu cơ từ bề mặt rơi xuống. Tuy nhiên, do bị đóng băng trong nhiều thế kỷ, nguồn dinh dưỡng duy nhất khả thi là từ dòng hải lưu – giả thuyết vẫn đang được tiếp tục nghiên cứu để làm rõ.

Ngoài việc phát hiện sinh học, việc tảng băng khổng lồ A-84 vỡ ra cũng cho phép các nhà khoa học đến từ Bồ Đào Nha, Vương quốc Anh, Chile, Đức, Na Uy, New Zealand và Hoa Kỳ thu thập dữ liệu quý giá về lịch sử biến động của lớp băng Nam Cực – vốn đã bị thu hẹp và mất khối lượng đáng kể trong vài thập kỷ gần đây do biến đổi khí hậu.

“Sự tan chảy của băng ở Nam Cực là một trong những nguyên nhân chính dẫn đến mực nước biển dâng toàn cầu,” Tiến sĩ Sasha Montelli, đồng trưởng đoàn thám hiểm, hiện công tác tại University College London (UCL), đồng thời là Nghiên cứu sinh khoa học Schmidt năm 2019, nhận định. “Công trình của chúng tôi sẽ giúp cung cấp bối cảnh lịch sử dài hạn, từ đó nâng cao khả năng dự đoán những thay đổi trong tương lai – thông tin quan trọng cho việc hoạch định chính sách. Chúng tôi kỳ vọng sẽ tiếp tục có thêm những phát hiện mới khi phân tích sâu dữ liệu hiện có.”

Bên cạnh việc thu thập mẫu sinh học và địa chất, các nhà khoa học cũng đã triển khai các thiết bị tự hành dưới nước gọi là “tàu lượn” để nghiên cứu ảnh hưởng của nước tan từ sông băng đến đặc tính lý - hóa của khu vực. Dữ liệu ban đầu cho thấy khu vực có năng suất sinh học cao và dòng nước tan mạnh từ Thềm băng George VI.

Chuyến thám hiểm này là một phần của dự án Challenger 150, một sáng kiến hợp tác toàn cầu về nghiên cứu sinh học biển sâu, được Ủy ban Hải dương học Liên chính phủ của UNESCO (IOC/UNESCO) công nhận là một Hành động thuộc Thập kỷ Đại dương.

Tiến sĩ Jyotika Virmani, Giám đốc điều hành Viện Đại dương Schmidt, chia sẻ: “Ban đầu nhóm nghiên cứu đến đây để khảo sát đáy biển và hệ sinh thái tại vùng tiếp giáp giữa băng và biển. Việc tình cờ có mặt đúng lúc tảng băng trôi tách ra là một cơ hội khoa học cực kỳ quý giá. Những khoảnh khắc ngẫu nhiên như vậy chính là một phần hấp dẫn không thể đoán trước của nghiên cứu trên biển – và đôi khi mang lại những khám phá chưa từng có về vẻ đẹp nguyên sơ của hành tinh chúng ta.”

Bảo Ngọc (Theo SciTechDaily)