Tăng cường quản lý Nhà nước về chất lượng sản phẩm, hàng hóa vật liệu xây dựng

TS. Lê Trung Thành, Vụ trưởng Vụ VLXD, Bộ Xây dựng.

PV: Xin ông cho biết ngành VLXD đang phải đối mặt với những khó khăn như thế nào? Thông tư 10/2024/TT-BXD sẽ giải quyết những vấn đề gì, thưa ông?

Vụ trưởng Lê Trung Thành: Ngành VLXD Việt Nam có năng lực sản xuất rất mạnh mẽ và đã xuất khẩu thành công nhiều sản phẩm chủ lực như xi măng, gạch ốp lát, thiết bị vệ sinh, kính xây dựng sang các thị trường quốc tế. Giai đoạn từ năm 2014 đến 2021, các sản phẩm VLXD của Việt Nam đã được tiêu thụ rất tốt và đạt được nhiều thành tựu.

Tuy nhiên, từ năm 2022 đến nay, ngành VLXD, nhất là các sản phẩm chủ lực như xi măng, gạch ốp lát, thiết bị vệ sinh và kính… đã gặp nhiều khó khăn trong việc sản xuất và tiêu thụ. Bộ Xây dựng đã tổng kết và báo cáo tình hình lên Thủ tướng Chính phủ. Thủ tướng cũng đã chủ trì hội nghị toàn quốc để tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, thúc đẩy sản xuất và tiêu thụ bền vững.

Hiện nay, ngành VLXD đang phải đối mặt với sự cạnh tranh không lành mạnh từ các sản phẩm kém chất lượng, hàng giả và hàng nhái. Những sản phẩm này đã xâm nhập vào thị trường và cạnh tranh không công bằng với các sản phẩm của Việt Nam.

Để giải quyết tình hình này, Bộ Xây dựng đã thực hiện Chỉ thị của Thủ tướng về việc tăng cường công tác kiểm soát chất lượng sản phẩm, nhằm đảm bảo chất lượng công trình xây dựng và bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng. Người dân sẽ được sử dụng những sản phẩm đạt chất lượng theo quy định.

Thông tư 10/2024/TT-BXD do Bộ Xây dựng ban hành ngày 1/11/2024 và có hiệu lực từ ngày 16/12/2024 sẽ giải quyết những vấn đề mấu chốt. Thông tư này phân định đầy đủ 26 nhóm sản phẩm. Các sản phẩm thuộc nhóm 2 phải thực hiện công tác hợp quy, trong khi các sản phẩm nhóm 1 sẽ được kiểm soát chặt chẽ hơn.

Đặc biệt, Thông tư 10/2024/TT-BXD sẽ tăng cường khâu quản lý chất lượng sản phẩm từ Trung ương đến các địa phương, đảm bảo các sản phẩm chất lượng tốt được tiêu thụ đúng quy định pháp luật, còn những sản phẩm chất lượng kém, hàng giả, hàng nhái sẽ bị phân loại và xử lý vi phạm. Mục tiêu là thúc đẩy năng lực sản xuất và thương hiệu quốc gia của các sản phẩm trên toàn quốc và ra thế giới.

Ngành VLXD đang phải đối mặt với sự cạnh tranh không lành mạnh từ các sản phẩm kém chất lượng, hàng giả và hàng nhái.

PV: Sự cạnh tranh không lành mạnh và hàng hóa, sản phẩm chất lượng kém sẽ gây thiệt hại lớn cho các công trình xây dựng. Với vai trò cơ quan quản lý nhà nước về lĩnh vực này, ông có thể cho biết phản hồi của các doanh nghiệp trong ngành VLXD thời gian qua?

Vụ trưởng Lê Trung Thành: Khoảng 1 – 2 năm trở lại đây, Bộ Xây dựng nhận được rất nhiều ý kiến phản ánh từ các hội nghề nghiệp như: Hiệp hội Gốm sứ Xây dựng Việt Nam, Hiệp hội Kính và Thủy tinh Việt Nam, Hiệp hội Xi măng Việt Nam, Hiệp hội Bê tông Việt Nam và các hiệp hội ngành nghề khác, chủ yếu xoay quanh vấn đề cạnh tranh không lành mạnh, sự lẫn lộn giữa các sản phẩm tốt và sản phẩm kém chất lượng.

Như trong ngành Xi măng, một số cơ sở sản xuất chưa đủ năng lực về trang thiết bị và nhân lực nhưng vẫn đưa ra thị trường những sản phẩm có tên gọi, nhãn mác gần giống với các sản phẩm chất lượng cao, gây khó khăn cho người tiêu dùng, nhà thầu và nhà đầu tư khi lựa chọn sản phẩm cho công trình.

Bên cạnh đó, còn có hiện tượng các công trình sử dụng sản phẩm nhập khẩu từ nước ngoài nhưng chất lượng kiểm soát chưa tốt, gây khó khăn cho việc đảm bảo chất lượng công trình theo thời gian.

Thông tư 10/2024/TT-BXD đã đưa ra những giải pháp để phân loại, phân nhóm chất lượng sản phẩm, đảm bảo công trình và cuộc sống người dân sử dụng vật liệu an toàn và chất lượng. Bởi các vật liệu chủ lực như xi măng, gạch ốp lát, sứ vệ sinh, kính xây dựng nếu không được kiểm soát chất lượng có thể gây thiệt hại lớn cho ngành Xây dựng.

VLXD chiếm khoảng 60 – 70% chi phí công trình. Nếu công trình sử dụng vật liệu không đạt chất lượng, có thể phải sửa chữa, bảo trì sau một thời gian, tốn kém chi phí lên đến 10 – 15% giá trị công trình; Nếu phải thay thế, chi phí có thể lên tới 50% giá trị vật liệu ban đầu. Với các công trình có tổng giá trị 100 tỷ đồng, chi phí sửa chữa thay thế có thể lên tới 40 tỷ đồng nếu sử dụng vật liệu kém chất lượng.

PV: Còn về phía người tiêu dùng, Thông tư 10/2024/TT-BXD sẽ mang lại lợi ích gì và làm thế nào để người tiêu dùng xác minh chất lượng sản phẩm khi đi mua VLXD, thưa ông?

Vụ trưởng Lê Trung Thành: Người tiêu dùng sẽ được hưởng lợi lớn trong việc lựa chọn sản phẩm chất lượng. Theo Thông tư 10/2024/TT-BXD, tất cả các sản phẩm hàng hóa trên thị trường phải công bố rõ ràng về chất lượng. Các sản phẩm thuộc nhóm 2 phải có giấy chứng nhận hợp quy, đảm bảo đáp ứng các quy chuẩn chất lượng.

Người tiêu dùng có thể yêu cầu cung cấp giấy chứng nhận hợp quy và thông tin về nguồn gốc xuất xứ của sản phẩm để yên tâm sử dụng. Sản phẩm nào không có giấy chứng nhận hợp quy hoặc không công bố tiêu chuẩn sẽ bị loại bỏ khỏi thị trường, giúp người tiêu dùng tránh được các sản phẩm kém chất lượng.

Khi đi mua, người tiêu dùng cần quan tâm đến 3 yếu tố chính: Nguồn gốc xuất xứ, giấy chứng nhận hợp quy và công bố tiêu chuẩn sản phẩm. Các cơ sở kinh doanh phải cung cấp thông tin đầy đủ về 3 yếu tố này. Ví dụ, nếu sản phẩm sản xuất tại Nhật Bản, phải có chứng nhận của đơn vị đánh giá sự phù hợp tại Việt Nam. Đối với sản phẩm nhập khẩu từ Trung Quốc, người tiêu dùng cần kiểm tra giấy chứng nhận hợp quy để đảm bảo sản phẩm đạt chất lượng.

Sau khi Thông tư 10/2024/TT-BXD được ban hành, các cơ sở kinh doanh phải tuân thủ nghiêm ngặt và cung cấp đầy đủ thông tin về chất lượng sản phẩm, nếu không sẽ bị xử lý vi phạm.

Hiện nay, Bộ Khoa học và Công nghệ cũng đã có quy định về truy xuất nguồn gốc sản phẩm. Người tiêu dùng có thể yêu cầu người bán cung cấp thông tin về nguồn gốc xuất xứ, giấy chứng nhận hợp quy và công bố tiêu chuẩn sản phẩm. Các cửa hàng phải cung cấp đầy đủ thông tin này theo quy định pháp luật. Người tiêu dùng cũng có thể sử dụng các công cụ truy xuất nguồn gốc sản phẩm như mã QR để kiểm tra thông tin về sản phẩm trước khi quyết định mua.

PV: Theo Thông tư 10/2024/TT-BXD, các đơn vị vi phạm sẽ bị xử phạt như thế nào, thưa ông?

Vụ trưởng Lê Trung Thành: Các đơn vị vi phạm sẽ bị xử phạt tùy theo mức độ vi phạm. Bộ Xây dựng và các cơ quan chức năng sẽ áp dụng các nghị định xử phạt hành chính trong lĩnh vực xây dựng, bao gồm cả các vi phạm về chất lượng sản phẩm. Các cơ sở không thực hiện công bố chất lượng, không cung cấp giấy chứng nhận hợp quy, hoặc không tuân thủ các quy chuẩn sẽ bị xử lý theo quy định pháp luật.

Mục đích chính của Thông tư 10/2024/TT-BXD là quy định về quản lý chất lượng sản phẩm hàng hóa trong 5 quá trình hoạt động để tăng cường quản lý Nhà nước về chất lượng sản phẩm, hàng hóa. Cụ thể là sản xuất – xuất khẩu – nhập khẩu –lưu thông trên thị trường và sử dụng. Từ đó, sàng lọc các sản phẩm, hàng hóa chất lượng tốt và những sản phẩm, hàng hóa có chất lượng chưa tốt để quản lý, xử lý vi phạm (nếu có). Đồng thời, chấn chỉnh các hoạt động sản xuất, kinh doanh hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng làm ảnh hưởng đến chất lượng công trình, sinh hoạt của người dân.

PV: Có ý kiến cho rằng nên lùi thời hạn thực hiện Thông tư 10/2024/TT-BXD Quản lý chất lượng sản phẩm, hàng hóa VLXD để các doanh nghiệp có sự chuẩn bị, vậy ý kiến của ông như thế nào?

Vụ trưởng Lê Trung Thành: Hiện nay, các ý kiến đề xuất lùi thời hạn thực hiện Thông tư chủ yếu là các doanh nghiệp nhập khẩu VLXD, còn các doanh nghiệp sản xuất, xuất khẩu, kinh doanh lưu thông trên thị trường và sử dụng VLXD không có đề xuất lùi thời hạn thực hiện Thông tư.

Trong quá trình xây dựng Thông tư, dự thảo đã được lấy ý kiến rộng rãi các cơ quan Bộ, ngành, địa phương, các hiệp hội doanh nghiệp về VLXD, đăng tải 60 ngày trên Cổng Thông tin điện tử Bộ Xây dựng và Công Thông tin điện tử Chỉnh phủ. Bộ Xây dựng đã không nhận được ý kiến nào về thời hạn áp dụng Thông tư.

Thông tư 10/2024/TT-BXD đã được ký ban hành và phổ biến rộng rãi từ ngày 01/11/2024. Theo đó, có 45 ngày trước khi Thông tư có hiệu lực (ngày 16/12/2024) để các doanh nghiệp nghiên cứu, thực hiện các điều khoản chuyển tiếp.

Cụ thể, Điều 20, Điều khoản chuyển tiếp, một là, đối với các tổ chức, cá nhân sản xuất, nhập khẩu hàng hóa VLXD đã được cấp Giấy chứng nhận hợp quy phù hợp Quy chuẩn kỹ thuật QCVN16:2023/BXD và Giấy chứng nhận còn hiệu lực thì được phép sử dụng Giấy chứng nhận hợp quy và dấu hợp quy cho đến khi hết hiệu lực của Giấy chứng nhận đó.

Hai là, đối với các lô hàng hóa VLXD đã hoàn thành thủ tục xuất khẩu tại các nước xuất khẩu (để nhập khẩu vào Việt Nam) trước ngày Thông tư này có hiệu lực thì được áp dụng theo các quy định trước đây.

Như vậy, các doanh nghiệp nhập khẩu VLXD hoàn toàn có đủ thời gian để sử dụng các Giấy chứng nhận hợp quy còn thời hạn hoặc chuẩn bị các lô hàng hoàn thành thủ tục xuất khẩu tại các nước xong trước ngày 16/12/2024, sau đó vận chuyển hàng hóa về các cửa khẩu nước ta, thậm chí sau một vài tháng vẫn được áp dụng theo các quy định trước đây.

Vì vậy, đề xuất lùi thời hạn thực hiện Thông tư là không đủ cơ sở. Việc triển khai Thông tư 10/2024/TT-BXD đúng thời hạn sẽ giúp thị trường VLXD được ổn định, người tiêu dùng lựa chọn sản phẩm, hàng hóa VLXD chất lượng tốt hơn và cũng như sớm tháo gỡ khó khăn cho các doanh nghiệp sản xuất VLXD trong sản xuất và tiêu thụ sản phẩm.

PV: Trân trọng cảm ơn ông!

Linh Đan