Tăng cường ứng dụng khoa học công nghệ, chuyển đổi số trong tuyên truyền, vận động bầu cử

Bổ sung quy định thẩm quyền, nguyên tắc xử lý các tình huống đặc thù

Giới thiệu các nội dung của Thông tư số 21/2025/TT-BNV của Bộ Nội vụ hướng dẫn nghiệp vụ công tác tổ chức bầu cử đại biểu Quốc hội khóa XVI và đại biểu Hội đồng nhân dân các cấp nhiệm kỳ 2026 - 2031, Bộ trưởng Bộ Nội vụ Đỗ Thanh Bình cho biết, Thông tư gồm 6 chương, 35 điều. So với Thông tư hướng dẫn nghiệp vụ bầu cử nhiệm kỳ 2021 - 2026 thì Thông tư số 21 tăng 2 chương, 18 điều.

Bộ trưởng Bộ Nội vụ Đỗ Thanh Bình phát biểu. Ảnh: Phạm Thắng

Về tổ chức hoạt động các tổ chức phụ trách bầu cử địa phương, Thông tư hướng dẫn việc thành lập, cơ cấu thành phần, nhiệm vụ, quyền hạn, nguyên tắc hoạt động của Ủy ban Bầu cử, Ban Bầu cử, Tổ Bầu cử theo quy định của Luật Bầu cử đại biểu Quốc hội và đại biểu Hội đồng nhân dân; quy định việc thành lập Tổ Bầu cử tại các đặc khu có dân số thường trú dưới 1.000 dân bảo đảm phù hợp với mô hình tổ chức chính quyền địa phương tại một số đặc khu có tính chất đặc thù.

Về lập, niêm yết, rà soát, cập nhật danh sách cử tri và phát thẻ cử tri, Bộ trưởng cho biết, đây là chương mới của thông tư nhằm quy định thẩm quyền, nguyên tắc, trình tự lập, niêm yết danh sách cử tri, xử lý các tình huống đặc thù, ví dụ như người thường trú di cư tự do, người mất năng lực hành vi dân sự. Đồng thời, tích hợp quy định của Bộ Công an trong việc sử dụng cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, ứng dụng VNeID trong lập danh sách và in thẻ cử tri; bổ sung các tình huống đặc thù như khu vực bùng phát dịch, khu vực bị thiên tai hỏa hoạn hoặc trường hợp cử tri bỏ phiếu ở nơi khác...

Về công tác chuẩn bị trước ngày bầu cử của Tổ Bầu cử, Thông tư đã hướng dẫn cụ thể các nội dung nhiệm vụ, công việc chuẩn bị cho ngày bầu cử; chuẩn hóa, thống nhất việc trang trí khu vực bỏ phiếu, chuẩn bị hòm phiếu chính, hòm phiếu phụ, phiếu bầu, con dấu, biểu mẫu, phù hiệu.

Bộ trưởng Bộ Nội vụ Đỗ Thanh Bình phát biểu. Ảnh: Phạm Thắng

Bên cạnh đó, hướng dẫn phân công nhiệm vụ cho từng thành viên của Tổ Bầu cử; quy định chặt chẽ về bảo vệ, niêm phong, bàn giao tài liệu bảo đảm an toàn, nghiêm túc trong công tác chuẩn bị; việc tuyên truyền, thông tin về ngày bầu cử, danh sách tiểu sử người ứng cử đến cử tri trong ngày trước bầu cử.

Đối với các công việc trong ngày bầu cử của Tổ Bầu cử, Thông tư đã hướng dẫn về trình tự thực hiện công việc trong ngày bầu cử như: khai mạc, tổ chức bỏ phiếu, kết thúc bỏ phiếu, kiểm phiếu. “Đây là những nội dung rất quan trọng của cuộc bầu cử. Vì vậy, Thông tư đã hướng dẫn chi tiết các bước phải thực hiện, các tình huống có thể phát sinh cần phải kịp thời xử lý trong ngày bầu cử”, Bộ trưởng nhấn mạnh.

Đồng thời, Thông tư cũng đã kế thừa và tích hợp các văn bản hướng dẫn về nghiệp vụ bầu cử của Hội đồng bầu cử quốc gia đã thực hiện trong cuộc bầu cử năm 2021 để bổ sung, hoàn thiện các nội dung liên quan đến xử lý các tình huống phát sinh như: tổ chức bầu cử tại khu vực phải phong tỏa do bùng phát dịch, khu vực bị thiên tai, hỏa hoạn; việc bỏ phiếu của cử tri là lực lượng vũ trang nhân dân, các cử tri công nhân đang làm việc tại dàn khoan, công trình, đội tàu trên biển; việc tổ chức bỏ phiếu sớm; việc kiểm phiếu và bảo vệ thông tin mật ở các khu vực bỏ phiếu sớm; các lưu ý về cách kiểm phiếu, tính phiếu bầu; việc áp dụng khoa học công nghệ, chuyển đổi số trong quá trình cập nhật thông tin của cuộc bầu cử; việc kiểm phiếu và tổng hợp kết quả kiểm phiếu.

Về tổ chức thực hiện, Thông tư phân công trách nhiệm cụ thể cho Bộ Nội vụ, UBND các cấp và các tổ chức phụ trách bầu cử ở địa phương trong việc thực hiện các nghiệp vụ công tác bầu cử, trách nhiệm báo cáo tiến độ kết quả bầu cử.

Theo đó, Bộ trưởng yêu cầu UBND các tỉnh, thành phố nghiên cứu kỹ các hướng dẫn, nhất là các tình huống có thể phát sinh trước, trong và sau ngày bầu cử để kịp thời có biện pháp chỉ đạo tổ chức thực hiện công tác bầu cử tốt nhất tại địa phương mình.

Xác định khu vực bỏ phiếu phù hợp địa bàn, tránh chênh lệch lớn

Bộ trưởng Bộ Nội vụ Đỗ Thanh Bình cũng lưu ý một số vấn đề về nghiệp vụ bầu cử.

Thứ nhất, việc tổ chức bầu cử ở địa phương khi vận hành mô hình chính quyền địa phương hai cấp. Khác với công tác bầu cử các nhiệm kỳ trước đây, Thông tư hướng dẫn nghiệp vụ công tác bầu cử theo mô hình chính quyền địa phương hai cấp (cấp tỉnh và cấp xã). Vì vậy, các địa phương cần rà soát toàn bộ các công việc liên quan đến nghiệp vụ bầu cử; từ công tác thành lập tổ chức phụ trách bầu cử, phân công phối hợp giữa các cơ quan, tổ chức, đơn vị chuẩn bị các trang thiết bị, tài liệu để bảo đảm thống nhất, đồng bộ với mô hình chính quyền hai cấp và theo hướng dẫn của các cơ quan có thẩm quyền.

Các đại biểu dự hội nghị. Ảnh: Phạm Thắng

Ví dụ, trước đây xác định khu vực bỏ phiếu do UBND cấp xã quyết định và được UBND cấp huyện phê chuẩn. Đối với huyện không có đơn vị hành chính cấp xã, thị trấn thì việc xác định khu vực bỏ phiếu do UBND cấp huyện quyết định. Hiện nay, do không còn cấp huyện nên việc xác định khu vực bỏ phiếu là do UBND cấp xã quyết định và báo cáo UBND cấp tỉnh, trường hợp cần thiết, UBND tỉnh điều chỉnh việc xác định khu vực bỏ phiếu.

Hoặc đối với đơn vị hành chính là đặc khu, trước đây huyện đảo lập Tổ Bầu cử và chỉ đạo nhưng hiện nay UBND đặc khu trực tiếp thành lập Tổ Bầu cử, phân công nhiệm vụ, chuẩn bị hòm phiếu và phiếu bầu, niêm yết danh sách, báo cáo UBND cấp tỉnh.

Thứ hai, ứng dụng học công nghệ chuyển đổi số trong tổ chức cuộc bầu cử. Tại Thông tư có nhiều nội dung mới mang tính đột phá trong ứng dụng khoa học công nghệ, chuyển đổi số trong thực hiện công tác bầu cử. Tuy nhiên, việc ứng dụng khoa học công nghệ, chuyển đổi số trong nghiệp vụ công tác bầu cử cần thực hiện thận trọng bảo đảm phù hợp với quy định của pháp luật về bầu cử và bảo đảm an toàn bảo mật thông tin về kiểm phiếu, kết quả bầu cử.

Theo đó, Bộ trưởng đề nghị các địa phương tăng cường ứng dụng khoa học công nghệ, chuyển đổi số trong tuyên truyền, vận động bầu cử; trong lập, cập nhật, niêm yết danh sách cử tri, in thẻ cử tri, theo dõi tiến độ cử tri đi bầu, hỗ trợ kiểm phiếu, tổng hợp kết quả bảo đảm chính xác an toàn, bảo mật thông tin, phù hợp với quy định của pháp luật về an toàn thông tin mạng, bảo vệ dữ liệu cá nhân và quy định của pháp luật về bầu cử.

Trước khi ứng dụng học công nghệ, chuyển đổi số trong nghiệp vụ công tác bầu cử, các địa phương phải xây dựng kế hoạch, phương án cụ thể, bảo đảm tuyệt đối an ninh, an toàn dữ liệu, có vận hành thử và kiểm tra hệ thống. Trường hợp ứng dụng liên quan đến cách thức, trình tự bỏ phiếu, cập nhật kết quả bầu cử, quá trình kiểm phiếu, tổng hợp kết quả bầu cử thì Ủy ban Bầu cử cấp tỉnh phải báo cáo, xin ý kiến Hội đồng bầu cử quốc gia trước khi thực hiện.

Bên cạnh đó, đẩy mạnh công tác tập huấn trực tiếp, trực tuyến hoặc kết hợp trực tuyến với trực tiếp cho các tổ chức phụ trách bầu cử, đặc biệt là thành viên của Tổ Bầu cử vì đây là lực lượng trực tiếp tác nghiệp cụ thể trong ngày bầu cử.

Thứ ba, việc phân chia đơn vị bầu cử và khu vực bỏ phiếu cần bảo đảm cân đối hợp lý, thuận tiện cho cử tri. Để bảo đảm công tác bầu cử phù hợp với mô hình chính quyền địa phương hai cấp, Thông tư đã quy định cụ thể việc phân chia đơn vị bầu cử, khu vực bỏ phiếu, xác định số đơn vị bầu cử và số đại biểu được bầu cử theo cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư tính đến ngày 31/8/2025.

Bộ trưởng Bộ Nội vụ đề nghị, các địa phương nghiên cứu kỹ các nội dung hướng dẫn để dự kiến số đơn vị bầu cử, xác định khu vực bỏ phiếu cho phù hợp địa bàn, bảo đảm cân đối, tránh chênh lệch lớn, thuận tiện cho cử tri thực hiện quyền bầu cử.

Cụ thể như các khu vực đô thị, khu thị mới, đô thị đông dân, số lượng cử tri có biến động lớn, đến hoặc đi bỏ phiếu nơi khác. Vì vậy, cần dự kiến nhiều đơn vị bầu cử hơn, tránh tình trạng một đơn vị bầu cử có số cử tri quá đông, gây quá tải cho Tổ Bầu cử. Ở khu vực miền núi, biên giới, hải đảo hoặc các đặc khu thưa dân, địa bàn rộng, giao thông khó khăn, dân cư phân tán thì việc phân chia đơn vị bầu cử cần tính đến khoảng cách di chuyển của cử tri để có thể đi bầu thuận tiện, an toàn.

Khi có dịch bệnh phải cách ly, phong tỏa, thiên tai, hỏa hoạn, UBND cấp xã có thể thành lập bổ sung khu vực bỏ phiếu riêng tại nơi cách ly, phong tỏa sau khi được UBND cấp tỉnh đồng ý. Mục tiêu là bảo đảm cân đối số lượng cử tri giữa các đơn vị bầu cử, không để chênh lệch quá lớn; đồng thời, tạo điều kiện thuận lợi nhất để mọi công dân đều dễ dàng thực hiện quyền bầu cử của mình.

Thứ tư, về một số tình huống đặc thù và phương án xử lý. Từ thực tiễn công tác tổ chức bầu cử trước đây và các hướng dẫn của Hội đồng bầu cử quốc gia trong cuộc bầu cử năm 2021, Bộ trưởng cho biết, Thông tư đã hướng dẫn nghiệp vụ về bầu cử đối với một số tình huống phát sinh và phương án xử lý.

Bộ trưởng đề nghị các địa phương hết sức lưu ý trong chỉ đạo triển khai thực hiện liên quan đến các tình huống như: tổ chức bầu cử sớm đối với cử tri là lực lượng quân đội do đặc thù thực hiện nhiệm vụ trên biển, hải đảo; khu vực cách ly, phong tỏa do dịch bệnh; địa bàn bị chia cắt do thiên tai, hỏa hoạn; trường hợp giảm mạnh số cử tri tại khu vực bỏ phiếu. Các nội dung này đã được quy định chi tiết và đầy đủ tại Thông tư 21. Do đó, các cơ quan liên quan nghiên cứu kỹ lưỡng để tổ chức thực hiện thật tốt.

Bộ Nội vụ với vai trò là cơ quan thường trực giúp Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ và theo phân công của Hội đồng bầu cử quốc gia đã ban hành kế hoạch cụ thể. Trong đó, có việc tổ chức tập huấn toàn quốc đến các thành viên và tổ chức phụ trách bầu cử ở các địa phương, nhất là tập huấn cho các thành viên của Tổ Bầu cử ngay sau khi Tổ Bầu cử được thành lập. Quá trình tham mưu thực hiện công tác bầu cử, Bộ Nội vụ sẽ phối hợp chặt chẽ với các bộ, ngành, địa phương để triển khai thực hiện tốt công tác bầu cử lần này.

Minh Trang