Tăng quyền cho địa phương trong quản lý khoa học và công nghệ

Cấp xã được phép quản lý về chất lượng sản phẩm, hàng hóa

Nghị định 132/2025/NĐ-CP được ban hành trong bối cảnh thời gian sắp tới nước ta sẽ triển khai mô hình chính quyền địa phương hai cấp (tỉnh và xã), bỏ cấp huyện, nhằm tinh gọn bộ máy, nâng cao hiệu lực quản lý và thúc đẩy phát triển bền vững. Bám sát chỉ đạo của Chính phủ và các định hướng sửa đổi thể chế, Bộ KH&CN đã chủ động xây dựng phương án phân định thẩm quyền, tránh khoảng trống pháp lý và đảm bảo vận hành thông suốt của bộ máy hành chính.

Trên tinh thần “Địa phương quyết định - Địa phương làm - Địa phương chịu trách nhiệm”, Nghị định quy định rõ ràng chức năng, nhiệm vụ của UBND cấp xã và cấp tỉnh trong 4 lĩnh vực trọng yếu: đo lường; chất lượng sản phẩm, hàng hóa; công nghệ thông tin; và cung cấp thông tin trên môi trường mạng. Một số nội dung đáng chú ý có thể đề cập tới như: UBND cấp xã có nhiệm vụ thực hiện quản lý đầu tư ứng dụng công nghệ thông tin trong phạm vi quyền hạn của mình; UBND cấp xã cũng có trách nhiệm trong việc công khai và cung cấp thông tin trên môi trường mạng, bao gồm thông tin về chiến lược, kế hoạch, quy hoạch phát triển kinh tế - xã hội...

UBND cấp xã được phân quyền thực hiện nhiều nhiệm vụ quan trọng về KH&CN

UBND cấp tỉnh có trách nhiệm hướng dẫn, kiểm tra và giám sát UBND cấp xã và các tổ chức, cá nhân tham gia quản lý đầu tư, sử dụng nguồn vốn ngân sách nhà nước thuộc cấp huyện trước đây.

Nghị định có hiệu lực từ ngày 1/7/2025 đến 1/3/2027, tạo điều kiện cho các địa phương thử nghiệm và hoàn thiện cơ chế mới. Trong quá trình soạn thảo, Bộ KH&CN đã tổ chức lấy ý kiến 63 tỉnh, phối hợp với Bộ Tư pháp thẩm định và hoàn thiện theo thủ tục rút gọn nhằm kịp thời đáp ứng yêu cầu cấp bách của thực tiễn.

Phân quyền sâu rộng cho cấp tỉnh, tăng tính chủ động và linh hoạt

Nghị định 133/2025/NĐ-CP mở rộng quyền chủ động cho UBND cấp tỉnh và Chủ tịch UBND cấp tỉnh trong toàn bộ hệ thống quản lý nhà nước về KH&CN. Với 78 nhiệm vụ được chuyển giao (gồm 16 nhiệm vụ phân quyền và 62 nhiệm vụ phân cấp), chiếm 52,5% tổng số nhiệm vụ quản lý, đây là một trong những nỗ lực phân quyền lớn nhất trong lịch sử ngành KH&CN.

Trong các nhiệm vụ phân quyền, cấp tỉnh được quyết định những vấn đề chiến lược như cấp phép dịch vụ viễn thông cố định, xây dựng chiến lược chuyển đổi số địa phương, xử lý đăng ký sáng chế và sở hữu trí tuệ, phê duyệt nhiệm vụ nghiên cứu cấp tỉnh, thẩm định hợp đồng chuyển giao công nghệ, và quản lý tổ chức KH&CN có yếu tố nước ngoài.

Bộ KH&CN chủ trì soạn thảo Nghị định Quy định về phân quyền, phân cấp trong lĩnh vực quản lý Nhà nước của Bộ KH&CN

Về phân cấp, UBND cấp tỉnh được trao quyền trong 7 lĩnh vực: viễn thông, tần số vô tuyến điện, CNTT và chuyển đổi số, sở hữu trí tuệ, năng lượng nguyên tử, tiêu chuẩn - đo lường - chất lượng, và KH&CN. Các nhiệm vụ bao gồm từ cấp phép, gia hạn, thu hồi giấy phép đến kiểm tra hoạt động và xử lý vi phạm trong lĩnh vực chuyên môn...

Nghị định cũng kèm theo 6 phụ lục cải cách thủ tục hành chính với 86 nội dung được cắt giảm, giúp rút ngắn thời gian xử lý và giảm gánh nặng hành chính. Toàn bộ nội dung đều được thiết kế dựa trên nguyên tắc “đủ rõ, đủ mạnh, đủ điều kiện”, đảm bảo chỉ chuyển giao các nhiệm vụ phù hợp với năng lực địa phương.

Bộ KH&CN sẽ ban hành hướng dẫn cụ thể, tổ chức tập huấn và chuyển giao dữ liệu để hỗ trợ địa phương thực hiện. Việc kiểm tra, giám sát sẽ được tiến hành định kỳ nhằm đảm bảo tính thống nhất và chất lượng quản lý. UBND cấp tỉnh có trách nhiệm xây dựng kế hoạch triển khai, tổ chức kiểm tra nội bộ và báo cáo kết quả thực hiện.

Có thể thấy, hai Nghị định 132 và 133/2025/NĐ-CP là bước chuyển thể chế mạnh mẽ, tạo nền tảng để KH&CN trở thành động lực phát triển ở từng địa phương thay vì chỉ là lĩnh vực quản lý tập trung tại Trung ương. Việc phân quyền, phân cấp phù hợp giúp chính quyền địa phương chủ động hơn trong việc thúc đẩy KH&CN, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, phát triển các trung tâm sáng tạo vùng và doanh nghiệp công nghệ từ nhu cầu nội tại.

Đồng thời, với nguyên tắc “Địa phương quyết định - Địa phương làm - Địa phương chịu trách nhiệm”, quá trình cải cách sẽ góp phần nâng cao năng lực quản lý, cải thiện môi trường kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia, và xây dựng một mô hình quản trị nhà nước hiện đại, linh hoạt, hiệu quả và gần dân hơn.

Việc ban hành hai Nghị định này không chỉ thể hiện quyết tâm chính trị trong cải cách hành chính và thể chế, mà còn mở ra cơ hội lớn để KH&CN thực sự trở thành trụ cột trong chiến lược phát triển kinh tế - xã hội bền vững của đất nước.

Hồng Sơn