Tăng thuế thuốc lá: Cần quyết định mạnh mẽ

Đây là nội dung chính được thảo luận tại hội thảo cung cấp thông tin về phòng, chống tác hại của thuốc lá (PCTHTL) với chủ đề “Thuế thuốc lá và phát triển bền vững” do Cục Báo chí (Bộ VHTTDL) phối hợp với Tổ chức HealthBridge tại Việt Nam đã tổ chức sáng ngày 3.6 tại Hà Nội.

Phát biểu tại hội thảo, Phó Cục trưởng Cục Báo chí Đặng Khắc Lợi cho biết, hiện Việt Nam có hơn 15 triệu người hút thuốc, gây ra gánh nặng y tế và kinh tế khổng lồ với hơn 100.000 ca tử vong mỗi năm do hút thuốc lá chủ động và tiếp xúc với khói thuốc lá thụ động.

Phó Cục trưởng Cục Báo chí Đặng Khắc Lợi phát biểu

Đồng thời, chi phí y tế và thiệt hại kinh tế ước tính lên tới 108.000 tỉ đồng mỗi năm, tương đương khoảng 1,1% GDP. Đây là mối đe dọa đối với sự phát triển kinh tế và xã hội của đất nước. Trong khi đó, Việt Nam vẫn nằm trong nhóm 15 quốc gia có tỉ lệ nam giới trưởng thành hút thuốc cao nhất thế giới và đứng thứ 3 trong khu vực ASEAN .

Theo Phó Cục trưởng Cục Báo chí,một trong những nguyên nhân chính khiến tỉ lệ sử dụng thuốc lá giảm chậm là giá thuốc lá quá rẻ, do thuế thuốc lá còn thấp.

Trong thời gian qua, Bộ VHTTDL đã chỉ đạo các cơ quan báo chí truyền thông thông tin nhiều về nội dung có liên quan đến tác hại của thuốc lá, thuế đối với thuốc lá.

Theo thống kê, từ ngày 1.1.2025 – 31.5.2025 đã có 11.327 tin, bài của các cơ quan báo chí thông tin về phòng, chống tác hại của thuốc lá. Riêng nội dung về thuế thuốc lá có 1.537 tin, bài; nội dung tác hại của thuốc lá có 2.003 tin, bài; nội dung Thuế thuốc lá và Phát triển bền vững có 709 tin, bài.

Các cơ quan báo chí thông tin rất đa dạng như đăng tải các bài phân tích, Infograpphic, phỏng vấn chuyên gia, tọa đàm, chương trình phát thanh, chương trình truyền hình. Qua đó nhằm nâng cao nhận thức về tác hại của thuốc lá, khuyến khích người dân từ bỏ thuốc lá và bào vệ sức khỏe cộng đồng.

Ông Nguyễn Tuấn Lâm, chuyên gia WHO so sánh thuế thuốc lá của Việt Nam với Thái Lan và Philipines

Theo báo cáo của Tổ chức Y tế thế giới (WHO), năm 2022, tỉ trọng thuế trên giá bán lẻ thuốc lá của Việt Nam chỉ đạt 36%, thấp hơn so với trung bình của nhóm quốc gia có thu nhập trung bình (59%), và thuộc nhóm có mức thuế thấp nhất trong khu vực ASEAN.

Trong khi đó, thu nhập người dân tiếp tục tăng nhanh khiến giá thuốc lá ngày càng trở nên dễ tiếp cận, với ngay cả nhóm chưa có thu nhập như trẻ em. WHO và Ngân hàng Thế giới đã khuyến nghị rằng tỉ trọng thuế trên giá bán lẻ ít nhất là 75% để có hiệu quả trong việc giảm tiêu dùng sản phẩm có hại này.

Điều tra về giá bán lẻ thuốc lá do Trường Đại học Y tế Công cộng và Tổ chức HealthBridge Canada tại Việt Nam thực hiện năm 2023 cho thấy trên thị trường có tới 40 nhãn hiệu thuốc lá có giá bán lẻ dưới 10.000 đồng/bao 20 điếu, có nhiều nhãn hiệu chỉ có mức giá 7.000 đồng đến 8.000 đồng/bao 20 điếu.

Do đó, để giảm sử dụng thuốc lá, đặc biệt là ngăn ngừa thanh thiếu niên hút thuốc thì tăng thuế thuốc lá đã được chứng minh là biện pháp hiệu quả và ít tốn kém nhất.

Tại hội thảo, ông Nguyễn Tuấn Lâm, chuyên gia WHO tại Việt Nam cho biết, WHO khuyến nghị Việt Nam nên áp dụng một hệ thống thuế tiêu thụ đặc biệt hỗn hợp với thuốc lá, bằng cách bổ sung thuế tuyệt đối thêm vào mức thuế theo tỉ lệ hiện có.

Mức thuế tuyệt đối nên được áp ở mức khởi điểm 5.000 đồng/bao thuốc vào năm 2026 và tăng dần đạt 15.000 đồng/bao vào năm 2030, bên cạnh mức thuế tỉ lệ hiện hành, để bảo vệ sức khỏe cộng đồng.

“Phương án khuyến nghị của WHO sẽ giúp giảm tỉ lệ hút thuốc lá ở nam và nữ sẽ xuống dưới 36% và 1% tương ứng vào năm 2030, qua đó sẽ đạt được các mục tiêu Chiến lược quốc gia về phòng chống tác hại của thuốc lá Việt Nam.

Đồng thời, sẽ làm giảm đáng kể tổng số người hút thuốc, ước tính giảm khoảng 696.000 người vào năm 2030 so với năm 2020; giúp tăng doanh thu thuế thêm 29.000 tỉ đồng vào năm 2030 so với năm 2020”, ông Nguyễn Tuấn Lâm cho hay.

Theo Tiến sĩ Angela Pratt, Trưởng đại diện WHO tại Việt Nam, Việt Nam đang đứng trước những quyết định quan trọng để bảo vệ người dân khỏi những tác hại của việc sử dụng thuốc lá và kêu gọi các nhà lập pháp hãy hành động thật mạnh mẽ vì sức khỏe và sự phát triển của Việt Nam.

Mức tăng thuế càng cao thì tác động tích cực tới sức khỏe càng lớn, càng tạo ra nhiều doanh thu thuế để tái đầu tư vào các ưu tiên của Chính phủ để thúc đẩy phát triển bền vững.

“Mức thuế cao sẽ khuyến khích những người hút thuốc bỏ thuốc và ngăn cản những người trẻ tuổi bắt đầu hút thuốc.

Thuế thuốc lá giống như một loại vắc xin – bằng cách ngăn cản những người trẻ tuổi bắt đầu hút thuốc, họ sẽ được bảo vệ suốt đời khỏi các nguy cơ về sức khỏe do thuốc lá gây ra. Nói cách khác, tăng thuế thuốc lá là đầu tư cho tương lai”, Trưởng đại diện WHO tại Việt Nam nhấn mạnh.

Q.HOA