Tăng thuế tiêu thụ đặc biệt với thuốc lá là cần thiết nhưng tránh tăng sốc

Chiều ngày 19-11, Bộ Tư pháp phối hợp với Báo Pháp luật Việt Nam tổ chức tọa đàm “Tăng thuế tiêu thụ đặc biệt và chống buôn lậu thuốc lá – những vấn đề đặt ra”.

Tăng thuế tiêu thụ đặc biệt là cần thiết...

Tại tọa đàm, các chuyên gia đều nhận định việc tăng thuế tiêu thụ đặc biệt với thuốc lá là cần thiết. Tuy nhiên, cả hai phương án đưa ra đều được đánh giá là quá cao và đột ngột với thị trường. Điều này gây lo ngại sẽ tác động tiêu cực đến mục tiêu giảm tỷ lệ sử dụng thuốc lá và thu ngân sách trong dài hạn. Đặc biệt là nguy cơ gia tăng buôn lậu thuốc lá tràn lan sau khi tăng thuế, cũng như vấn đề an sinh với người lao động.

Nói về vấn đề này, ông Tráng A Dương - Ủy viên chuyên trách Hội đồng Dân tộc của Quốc - cho biết năm 2016, Việt Nam tăng thuế tiêu thụ đặc biệt với thuốc lá và số lượng thuốc lá lậu bị tiêu hủy tăng từ 6,8 triệu bao năm 2016 lên gần 7,5 triệu bao năm 2017.

Tương tự, năm 2019, khi tăng thuế từ 70% lên 75%, số lượng thuốc lá lậu bị tiêu hủy tăng từ gần 1,4 triệu bao năm 2019 lên hơn 5,1 triệu bao năm 2020 và lên gần 6,6 triệu bao năm 2021.

Ông Tráng A Dương - Ủy viên chuyên trách Hội đồng Dân tộc. Ảnh: M.T

“Việc tăng thuế tất nhiên không phải là nguyên nhân duy nhất dẫn đến tăng thuốc lậu. Tuy nhiên, khi suy xét lại các cột mốc kể trên, có thể thấy tăng thuế là một trong số những yếu tố quan trọng dẫn đến tăng thuốc lá lậu”- ông Dương nhận định và cho rằng nếu tăng thuế theo lộ trình phù hợp sẽ giảm nguy cơ gia tăng buôn bán thuốc lá lậu.

Theo ông Dương, để hỗ trợ công tác phòng chống buôn lậu thuốc lá sau khi tăng thuế, tần suất tăng thuế nên là 2-3 năm/lần để các cơ quan quản lý thị trường có thêm thời gian lên kế hoạch và chuẩn bị lực lượng nhằm ứng phó với làn sóng buôn lậu được dự đoán sẽ tràn vào Việt Nam.

Đồng tình, Thượng tá Lê Thiện Thành- Phó trưởng Phòng Hướng dẫn Điều tra, Cục Phòng, chống Ma túy và Tội phạm (Bộ Tư lệnh Bộ đội Biên phòng)- cho rằng bên cạnh việc giãn thuế cần sớm sửa đổi Nghị định 98/2020/NĐ-CP để có chế tài xử phạt nghiêm đối với hành vi vận chuyển, buôn bán và sử dụng thuốc lá lậu. Qua đó giúp củng cố cơ sở pháp lý trong công tác phòng chống buôn lậu.

... Nhưng cần có lộ trình phù hợp

Chủ tịch Hiệp hội Thuốc lá Việt Nam Hồ Lê Nghĩa cho hay về cơ bản, Hiệp hội đồng ý với quan điểm cần tăng thuế nhưng cần cân nhắc kỹ lưỡng phương án thực hiện.

Mặt khác, đại diện Hiệp hội Thuốc lá kiến nghị cần xem xét thực trạng và đóng góp của ngành thuốc lá với ngân sách và xóa đói giảm nghèo trong nhiều năm qua.

Theo ông Nghĩa, dù không phải ngành được khuyến khích phát triển nhưng trong 10 năm qua, ngành thuốc lá vẫn đóng góp vào ngân sách và tăng đều qua các năm. Riêng năm 2023, Tổng Công ty Thuốc lá Việt Nam (Vinataba) đã nộp ngân sách hơn 14 nghìn tỉ đồng; đóng góp 100 tỉ đồng vào Quỹ Phòng chống COVID-19 và 265 tỉ đồng vào Quỹ Bảo vệ Môi trường; tạo sinh kế cho hơn 90.000 nông dân.

Đại diện Hiệp hội Thuốc lá Việt Nam cảnh báo việc tăng thuế tiêu thụ đặc biệt với thuốc lá đột ngột sẽ gây bất ổn trong ngành. Ảnh: MINH TRÚC

Đồng thời, ông Nghĩa cũng cảnh báo việc tăng thuế “sốc”, đột ngột có thể gây bất ổn trong ngành. Đặc biệt, khi giá thuốc lá hợp pháp tăng mạnh sẽ thúc đẩy buôn lậu thuốc lá – vốn không chịu thuế và không được kiểm soát chất lượng.

“Rất nhiều nước có thuế tiêu thụ đặc biệt cao hơn Việt Nam nhưng chưa có nước nào tăng thuế tiêu thụ đặc biệt nhanh và sốc như lần này”- ông Nghĩa nhấn mạnh.

Do đó, ông Nghĩa đề xuất áp dụng phương pháp hỗn hợp với lộ trình tăng 2 năm một lần. Cụ thể, tăng 2.000 đồng/bao vào năm 2026, tăng thêm 2.000 đồng/bao vào năm 2028 và tăng thêm 2.000 đồng/bao vào năm 2030, nhằm giảm thiểu tác động tiêu cực tới ngành và thị trường.

Cùng quan điểm, bà Phan Thu Thủy- Trưởng phòng Xây dựng Pháp luật, Ban Pháp chế - VCCI, cho rằng mức tăng thuế tuyệt đối trong hai phương án thể hiện trong dự thảo hiện nay là quá đột ngột, gây khó khăn cho doanh nghiệp. Việc tăng thuế quá nhanh sẽ làm giá thuốc lá nội địa tăng mạnh, khiến người tiêu dùng chuyển sang thuốc lá lậu, đồng thời không tạo điều kiện cho doanh nghiệp tái cơ cấu sản phẩm.

Theo bà Thủy, cần lộ trình hợp lý để đảm bảo ổn định thị trường và giảm dần tác động tiêu cực.

MINH TRÚC