Thách thức từ lễ hành hương lớn nhất thế giới

Lễ hội lớn - Rủi ro lớn

Lễ hành hương Hajj là một trong năm trụ cột quan trọng của Hồi giáo, thu hút hàng triệu người hành hương từ khắp nơi trên thế giới đến thành phố thánh địa Mecca mỗi năm trong một khoảng thời gian ngắn. Theo thống kê của giới chức Saudi Arabia, vào năm 2019, thời điểm trước đại dịch COVID-19, lễ hành hương Hajj lập kỷ lục với hơn 2,5 triệu người tham gia.

Năm 2023, lượng người đến Mecca cũng đạt 1,8 triệu người trong đó có tới 90% là người nước ngoài. Đây chính là lễ hội tôn giáo tập trung đông người lớn nhất thế giới lại diễn ra trong một khoảng thời gian rất ngắn ở một địa điểm nhỏ, hẹp. Việc quản lý một lượng lớn người như vậy đặt ra nhiều thách thức về an toàn và hậu cần.

Bộ trưởng Tawfiq al-Rabiah phụ trách các lễ Hajj và Umrah của Saudi Arabia.

Theo thông báo từ nước chủ nhà Saudi Arabia, trong năm 2024 này, thời điểm bắt đầu tháng 12 của lịch Hồi giáo (Dhu al-Hijjah) cũng là thời điểm bắt đầu của tháng hành hương sẽ bắt đầu vào ngày 7/6. Nghi lễ chính sẽ diễn ra vào ngày 15/6 và ngày lễ quan trọng nhất, lễ Eid al-Adha (lễ Hiến sinh) sẽ rơi vào ngày 16/6. Năm nay, số người tham dự ước đạt 2 triệu người. Lễ hành hương Hajj hàng năm đem về hàng tỷ USD cho nền kinh tế Saudi Arabia nhưng cũng đồng thời đem đến một thách thức an ninh rất lớn. Những sự cố nghiêm trọng đã xảy ra trong lịch sử lễ Hajj, như vụ giẫm đạp năm 2015 khiến hơn 2.000 người chết.

Thánh địa Mecca nằm trong khu vực có khí hậu sa mạc, với nhiệt độ ban ngày thường vượt quá 40oC vào mùa hè. Biến đổi khí hậu đang làm gia tăng tình trạng thời tiết khắc nghiệt tại Mecca. Nhiệt độ trong mùa hè năm 2024 đã đạt đến mức kỷ lục, thường xuyên lên tới 45oC. Trong đó kỷ lục được ghi nhận là vào ngày 17/6 khi nhiệt độ lên tới 51,8oC, gây nguy hiểm cho sức khỏe của người hành hương.

Năm 2024 này, mặc dù đại dịch COVID-19 đã được kiểm soát phần nào, nhưng sự xuất hiện của các biến thể virus mới vẫn là mối đe dọa lớn. Các biến thể này có thể lây lan nhanh hơn và có khả năng kháng vaccine, khiến cho việc kiểm soát dịch bệnh trở nên phức tạp hơn cũng đem đến nhiều lo ngại.

Thêm vào đó, trong bối cảnh thế giới hiện nay, mối đe dọa từ các hành động khủng bố và các vấn đề an ninh khác luôn hiện hữu. Lễ Hajj, với quy mô và tầm quan trọng của nó, có thể trở thành mục tiêu tiềm năng cho các tổ chức khủng bố. Điều này đòi hỏi nhà chức trách địa phương phải hết sức quan tâm đến các biện pháp an ninh bởi đây không chỉ là sự kiện tôn giáo mà còn là uy tín quốc tế của nước chủ nhà.

Ông Ali Al-Qahtani, một chuyên gia về an ninh cho biết: "Thách thức lớn nhất là quy mô và mật độ người tham gia. Với hàng triệu người tập trung trong một khu vực nhỏ, việc quản lý đám đông trở nên rất phức tạp. Chúng tôi cũng phải đối phó với các yếu tố thời tiết khắc nghiệt và đảm bảo rằng không có bất kỳ mối đe dọa an ninh nào".

Công tác giám sát tại lễ Hajj năm 2024.

Đầu tư thích đáng

Bộ Hajj và Umrah được Chính phủ Saudi Arabia lập ra để chuyên trách cho công việc tổ chức Lễ hành hương Hajj hàng năm. Tên của bộ này được đặt theo hai hình thức hành hương của người Hồi giáo đến Mecca. Theo đó, để tổ chức thành công lễ hành hương hàng năm, Saudi Arabia đã đầu tư hàng tỷ USD để nâng cấp cơ sở hạ tầng tại Mecca và các khu vực lân cận. Hệ thống cầu vượt, đường bộ, và các công trình khác đã được xây dựng để giảm thiểu tình trạng tắc nghẽn và đảm bảo luồng di chuyển an toàn cho người hành hương. Hơn 300 km đường bộ và hàng chục cầu vượt mới được xây dựng trong vài năm qua. Trong những năm gần đây, biến đổi khí hậu cũng dẫn đến những trận mưa lớn bất thường ngay tại sa mạc gây nguy cơ lụt lội tại các khu vực hành hương. Hệ thống thoát nước và các biện pháp phòng chống lụt cũng đã được nâng cấp để giảm thiểu nguy cơ này.

Nước chủ nhà cũng đã áp dụng công nghệ hiện đại để giám sát và quản lý lễ Hajj. Hơn 5.000 camera an ninh cùng hệ thống theo dõi thời gian thực được triển khai rộng rãi để giám sát các khu vực đông người và phát hiện kịp thời các tình huống khẩn cấp. Ngoài ra, ứng dụng di động cũng được phát triển để cung cấp thông tin và hướng dẫn cho người hành hương. Để đối phó với các vấn đề sức khỏe, Saudi Arabia đã triển khai 30 nghìn nhân viên y tế, từ bác sĩ, y tá đến các chuyên viên cứu hộ, tại các điểm hành hương. Các trạm y tế lưu động và bệnh viện dã chiến được thiết lập để cung cấp dịch vụ y tế nhanh chóng và hiệu quả. Các biện pháp kiểm soát COVID cũng được tiến hành và những người du hành bị nghi ngờ nhiễm COVID sẽ lập tức bị cách ly.

Chính phủ Saudi Arabia cũng tổ chức các chương trình giáo dục sức khỏe cho người hành hương, bao gồm việc hướng dẫn về cách đối phó với nhiệt độ cao, giữ vệ sinh cá nhân, và nhận biết các dấu hiệu của các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng. Chính quyền đã phải triển khai thêm các biện pháp đề phòng nắng nóng, như lắp đặt nhiều hệ thống phun sương làm mát, cung cấp nước uống miễn phí tại nhiều điểm và khuyến khích người hành hương nghỉ ngơi thường xuyên. Dẫu vậy, theo một nguồn tin ngoại giao cho biết, có ít nhất 600 người hành hương đã tử vong tại Hajj năm nay, nguyên nhân tử vong phần lớn do nắng nóng.

Lễ hành hương Hajj là lễ hội tôn giáo lớn nhất thế giới.

Công tác quản lý đám đông

Một trong những biện pháp quan trọng là phân luồng di chuyển của người hành hương theo các tuyến đường cố định và thời gian cụ thể. Điều này giúp giảm thiểu tình trạng tắc nghẽn và nguy cơ giẫm đạp. Các điểm kiểm soát được thiết lập để đảm bảo rằng chỉ một số lượng người nhất định được phép di chuyển vào các khu vực nhạy cảm tại một thời điểm. Saudi Arabia đã tổ chức các khóa đào tạo cho lực lượng an ninh và tình nguyện viên về cách quản lý đám đông và xử lý các tình huống khẩn cấp. Hướng dẫn chi tiết cũng được cung cấp cho người hành hương về các quy tắc an toàn và lộ trình di chuyển.

Tình hình chính trị tại Trung Đông đang có nhiều căng thẳng, với các xung đột giữa các quốc gia và các phe phái trong khu vực. Những căng thẳng này có thể ảnh hưởng đến lễ Hajj, từ việc di chuyển của người hành hương đến vấn đề an ninh, bao gồm cả nguy cơ khủng bố. Chính quyền Saudi Arabia đã phải làm việc chặt chẽ với các quốc gia liên quan để đảm bảo an toàn và trật tự cho người hành hương. Các biện pháp kiểm tra an ninh nghiêm ngặt và quy trình cấp visa đã được điều chỉnh để đảm bảo an toàn mà không gây quá nhiều phiền hà cho người hành hương.

Lực lượng an ninh Saudi Arabia đã được triển khai dày đặc tại các điểm hành hương quan trọng để đảm bảo an ninh và trật tự. Hơn 100.000 nhân viên an ninh đã được huy động tại mùa lễ năm nay. Các đơn vị chống khủng bố và đội phản ứng nhanh được bố trí để đối phó với bất kỳ tình huống nào. Các biện pháp kiểm tra an ninh nghiêm ngặt được áp dụng tại các lối vào khu vực hành hương, bao gồm việc sử dụng máy quét, chó nghiệp vụ, và các thiết bị phát hiện chất nổ.

Ngoài mối đe dọa khủng bố, các vụ bạo động nhỏ lẻ giữa người hành hương cũng có thể xảy ra do sự căng thẳng và mệt mỏi trong quá trình hành hương. Một quy trình phòng ngừa và can thiệp nhanh chóng đã được xây dựng để xử lý những tình huống này. Trong mùa Hajj năm 2024 này, Saudi Arabia đã trục xuất 171.000 người từ nhiều quốc gia khác nhau vì không có giấy phép nhập cảnh phù hợp vào Mecca và giam giữ 4.000 cá nhân không có giấy phép Hajj.

Nắng nóng năm 2024 là kỷ lục chưa từng được ghi nhận trong các mùa lễ Hajj.

Bất chấp chính quyền Saudi Arabia đã triển khai thêm nhiều biện pháp quản lý, những vấn đề vẫn có thể xảy ra. Cho đến thời điểm này, số liệu từ các nước có người tham gia hành hương cho thấy, hơn 900 người đã tử vong trong khi hàng nghìn người được thông báo mất tích. Hôm 20/6, Ai Cập đã thông báo thành lập gấp một đơn vị xử lý khủng hoảng để điều tra các trường hợp tử vong trong lễ Hajj năm nay khi 28 người đã được xác nhận là thiệt mạng trong số 50 nghìn người hành hương Ai Cập đã đăng ký chính thức. 16 công ty Ai Cập chuyên tổ chức các chuyến hành hương đã bị tịch thu giấy phép và tiến hành điều tra.

Chính quyền Indonesia cũng cho biết họ đang điều tra hàng chục vụ mất tích của công dân nước mình đến Mecca năm nay. Chính quyền Saudi Arabia từ chối chịu trách nhiệm và cho rằng mình đã làm hết sức có thể nhưng cũng cho biết sẽ hỗ trợ tối đa các quốc gia khác để thực hiện công tác điều tra. Quả thực, với một lễ hội tôn giáo lớn như Hajj, mọi công tác chuẩn bị không bao giờ là đủ cả.

Tiểu Phong