Thách thức và cơ hội cho các hãng xe máy chạy xăng tại thị trường Việt trước những chính sách mới

Xe năng lượng hóa thạch vẫn liên tục phát triển

Theo một báo cáo của Ngân hàng thế giới mới đây, cơ cấu sở hữu xe hiện tại ở Việt Nam chủ yếu là xe hai bánh (2W), bao gồm cả xe máy và xe gắn máy các loại.

Năm 2022, Việt Nam có khoảng 72,16 triệu xe hai bánh đăng ký, chiếm 94% tổng số phương tiện đã đăng ký. Điều này cho thấy tỷ lệ cơ giới hóa ở Việt Nam là rất cao, với khoảng 518 chiếc 2W trên 1.000 dân. Trong giai đoạn 2018 – 2022, trung bình mỗi năm Việt Nam bán ra khoảng 3,2 triệu 2W mới.

Còn theo báo cáo tổng kết năm 2024 của Hiệp hội Các nhà sản xuất xe máy Việt Nam (VAMM), bao gồm 5 thành viên là Công ty Honda Việt Nam, Công ty Piaggio Việt Nam, Công ty Việt Nam Suzuki, Công ty SYM Việt Nam và Công ty Yamaha Motor Việt Nam, đã có hơn 2,6 triệu xe máy mới đến tay người dùng. Tuy nhiên đây chưa phải là doanh số đầy đủ của toàn thị trường, nhiều hãng khác không công bố. Trong đó, doanh số bán hàng Quý 4 năm 2024 (tính từ tháng 10 năm 2024 đến hết tháng 12 năm 2024) là 760.734 xe, tăng 10,89% so với quý trước đó và tăng 11,55% so với cùng kỳ năm 2023.

Honda được biết đến là nhà sản xuất xe máy chiếm thị phần cao nhất tại Việt Nam trong năm 2024, hãng đã bán được 2.147.025 xe và đạt mức tăng trưởng 2,8% so với năm 2023. Hãng xe này tiếp tục đạt tỷ lệ trên 80% số xe máy bán ra, cụ thể là 80,9% trong tổng doanh số VAMM.

Trong thống kê mới nhất của VAMM, doanh số xe máy của VAMM tại thị trường Việt Nam trong 6 tháng đầu năm 2025 đạt hơn 1,28 triệu xe, tăng 6,4% so với cùng kỳ năm 2024.

Từ những con số nêu trên có thể thấy thị trường xe máy Việt Nam vẫn phát triển khá đều đặn dù có quãng chững, trong đó lượng xe máy chạy năng lượng hóa thạch là không hề nhỏ.

Cơ hội và thách thức

Trong một vài năm trở lại đây, trong khi xe máy chạy năng lượng hóa thạch vẫn chiếm tỉ trọng lớn thì xe máy điện đang có những bước phát triển mạnh mẽ.

Thị trường Việt hiện đang có nhiều hãng phân phối xe máy điện như VinFast, Yadea, Honda, Dibao, Pega, Yamaha, DKBike, và JVC, OSAKAR, Anbico. Trong đó, nổi bật hơn cả là VinFast. Khi nhiều hãng không công bố doanh số cụ thể thì doanh số xe máy điện của VinFast liên tục ghi nhận đà tăng trưởng đều đặn, với 31.170 xe được bàn giao trong quý IV/2024, tăng 65% so với quý III/2024. Cả năm 2024, VinFast bàn giao tổng cộng 70.977 xe máy điện, tăng 1% so với năm 2023.

Trong khi đó, hãng xe chuyên về xe máy chạy năng lượng hóa thạch như Honda, sau nhiều năm kinh doanh xe xăng, lần đầu tiên đã tung ra mẫu xe máy điện có tên mẫu ICON :e từ tháng 3/2025. Trong khi mẫu xe cao cấp hơn là CUV :e cho thuê từ tháng 4. Yamaha cũng đã tung ra mẫu xe điện Neos's. Yamaha Neo’s tại Việt Nam sẽ có ba phiên bản xanh, trắng và đen cùng giá bán khởi điểm từ 50 triệu đồng với trang bị tiêu chuẩn là một viên pin. Tuy nhiên, những thay đổi từ các hãng chuyên sản xuất xe xăng sang xe máy điện tại thị trường Việt là không đáng kể khi không đầu tư mạnh và dường như đã chậm chân so với xu thế chung.

Có nhiều lý do khiến khách hàng không còn mặn mà với xe máy chạy năng lượng hóa thạch có thể kể tới như tình hình kinh tế nhiều biến động; các thông tin về đăng kiểm khí thải và hạn chế xe 2 bánh chạy động cơ đốt trong ở những thành phố lớn được đưa ra khiến người dân chuyển sang xe điện.

Đặc biệt thị trường sẽ có nhiều thay đổi trước thông tin Thủ tướng Chính phủ ký ban hành Chỉ thị số 20 ngày 12/7/2025 về một số nhiệm vụ cấp bách, quyết liệt ngăn chặn, giải quyết tình trạng ô nhiễm môi trường.

Theo đó, về bảo vệ môi trường trong lĩnh vực giao thông đô thị, Thủ tướng yêu cầu Ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội ngoài việc triển khai các nhiệm vụ nêu trên, tập trung chỉ đạo, triển khai ngay một số giải pháp trọng tâm.

Thực hiện các giải pháp, biện pháp để các tổ chức, cá nhân chuyển đổi phương tiện, lộ trình đến ngày 01 tháng 7 năm 2026 không có xe mô tô, xe gắn máy sử dụng nhiên liệu hóa thạch lưu thông trong Vành đai 1; từ ngày 01 tháng 01 năm 2028 không có xe mô tô, xe gắn máy, hạn chế xe ô tô cá nhân sử dụng nhiên liệu hóa thạch lưu thông trong đường Vành đai 1, Vành đai 2; từ năm 2030 tiếp tục mở rộng thực hiện trong đường Vành đai 3.

Lập, công bố đề án về vùng phát thải thấp (trong Quý III/2025) và tổ chức tuyên truyền nâng cao nhận thức của cộng đồng trong việc thực hiện vùng phát thải thấp.

Thực tế, nếu so sánh với quý 1/2025, doanh số bán xe máy tại Việt Nam không những tăng mà còn giảm khá mạnh lên tới 9,18% vì trong quý đầu tiên, VAMM công bố tổng lượng bán là 673.055 xe.

Áp lực của chính sách mới

Trước đó, đã có rất nhiều dự đoán cho rằng thị trường xe máy trong quý 3/2025 trở đi được dự đoán sẽ có sức mua của khách hàng tăng lên, khi Nghị định 175/2025 được Chính phủ ban hành, có hiệu lực từ ngày 1/7/2025 giảm lệ phí trước bạ lần đầu với xe máy. Cụ thể Nghị định quy định mức thu lệ phí trước bạ lần đầu với xe máy là 2%. Đối với xe máy nộp lệ phí trước bạ lần thứ 2 trở đi được áp dụng mức thu 1%. Với quy định mới, từ tháng 7.2025 khách hàng mua xe máy, đăng ký tại Hà Nội, TP.HCM, Hải Phòng, Đà Nẵng, Cần Thơ… chỉ nộp lệ phí trước bạ ở mức 2% thay vì 5% như trước đây.

Tuy nhiên, sau khi có chỉ thị mới của Thủ tướng Chính phủ, chắc chắn tâm lý của thị trường sẽ có nhiều biến động trước xu thế điện khí hóa được triển khai quyết liệt.

Không chỉ Hà Nội, TP.HCM cũng dự kiến chuyển đổi khoảng 400.000 xe máy xăng sang xe máy điện cho các tài xế công nghệ và giao hàng trong những năm tới, nhằm giảm phát thải khí nhà kính và tiết kiệm chi phí nhiên liệu.

Xe máy điện đang có nhiều cơ hội tại Việt Nam.

Với thực trạng hiện tại của Việt Nam, các chuyên gia của Ngân hàng thế giới cho rằng việc chuyển đổi sang phương tiện giao thông chạy điện là một quá trình phức tạp, bên cạnh các chính sách hạn chế xe xăng, Việt Nam cần có một hệ sinh thái đa ngành tập trung vào việc phát triển phương tiện công cộng chạy điện – bao gồm thúc đẩy hoạt động cung ứng và sản xuất EV, ưu đãi cho nhu cầu EV, triển khai mạng lưới trạm sạc EV, chuẩn bị để ngành điện thích ứng với hoạt động sạc EV và xây dựng các bộ kỹ năng cần thiết cho người lao động.

Còn theo một thống kê mới nhất của Motorcyclesdata, thị trường xe máy Việt Nam đang phục hồi. Sau năm 2024 khá tích cực, với doanh số tăng 2,9 triệu (+4,9%), khởi đầu năm 2025 khởi sắc với doanh số tính đến tháng 5 là 1,32 triệu (+20,2%). Cái tên đáng chú ý ở mảng xe máy là Vinfast đang bùng nổ, kéo theo toàn bộ phân khúc xe điện của Việt Nam lên ngôi.

Phân khúc xe điện tại thị trường Việt đã khởi đầu năm 2025 rất tốt với hạng mục L1 (tương ứng với động cơ dưới 50 cc) tăng +113,1%, trong khi hạng mục L3 tăng 49,3%.

Hai hãng xe lớn có thâm niên tại thị trường Việt như Honda và Yamaha, đã bắt đầu năm với xu hướng trái ngược nhau, một là +6,9% và thứ hai là +23,4%. Trong khi đó, Vinfast tiến lên vị trí thứ ba với doanh số tăng 488%, duy trì vị trí dẫn đầu trong phân khúc xe điện đang phát triển rất nhanh, đứng trước Yadea (+36,8%) và Dibao, Pega cùng nhiều hãng khác.

Xu hướng phát triển của xe máy điện tại thị trường Việt dự kiến sẽ bùng nổ thời gian tới trước những quyết tâm của chính phủ bằng các biện pháp chính sách kiểm soát nghiêm ngặt xe động cơ đốt trong. Mới đây, Bộ Nông nghiệp và Môi trường hiện đang xây dựng Dự thảo lộ trình áp dụng quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về khí thải mô tô, xe máy lưu hành ở Việt Nam. Theo Dự thảo này, thời điểm bắt đầu thực hiện kiểm định khí thải mô tô, xe máy lưu hành tại Hà Nội và TP HCM dự kiến sẽ là từ ngày 1/1/2027. Tại 4 thành phố trực thuộc Trung ương khác - gồm Hải Phòng, Đà Nẵng, Cần Thơ và Huế - thời điểm áp dụng dự kiến là từ ngày 1/1/2028. Các địa phương còn lại sẽ tiến hành kiểm định khí thải từ đầu năm 2030 hoặc sớm hơn tùy tình hình thực tế.

Theo Dự thảo, mô tô sản xuất trước năm 2008 sẽ áp dụng khí thải mức 1, mô tô sản xuất từ năm 2008-2016 áp dụng mức 2, mô tô sản xuất từ năm 2017 đến ngày 30/6/2026 áp dụng mức 3, mô tô sản xuất sau ngày 1/7/2026 áp dụng mức 4. Với xe máy, nếu sản xuất trước năm 2016 thì áp dụng mức 1, sản xuất từ năm 2017 đến ngày 30/6/2027 áp dụng mức 2, sản xuất từ tháng 7/2027 áp dụng mức 4.

2 thành phố lớn là Hà Nội và TP HCM sẽ áp dụng quy định về khí thải nghiêm ngặt nhất. Cụ thể, từ ngày 1/1/2032, các loại mô tô, xe máy lưu hành trên địa bàn 2 thành phố này phải đáp ứng quy định về khí thải từ mức 2 trở lên.

Với các chính sách nhằm siết lại thị trường xe máy dùng năng lượng hóa thạch tại các thành phố lớn và tiến tới cả nước, thị trường xe máy điện Việt Nam có rất nhiều tiềm năng. Nhiều hãng cũng đã sớm nắm bắt được xu thế tại Việt Nam và đưa ra nhiều mẫu xe mới với kiểu dáng đa dạng và được trang bị nhiều tính năng hiện đại hơn. Nhiều dòng xe có diện mạo mới lạ với phong cách hiện đại đánh vào đối tượng là những người dùng trẻ vốn là thế hệ luôn đón đầu các xu hướng thời trang và công nghệ, đặc biệt là lứa tuổi học sinh, sinh viên, nhân viên văn phòng có độ tuổi trải dài từ 18 - 40.

Nhưng bài toán chuyển đổi của các hãng lớn chuyên về xe xăng sẽ không đơn giản như vậy. Khi các thành phố lớn bị hạn chế, rất có thể các hãng xe này sẽ tìm cách duy trì thị phần ở vùng chưa bị siết quy định về khí thải. Giới chuyên gia trong ngành cho rằng đây cũng chỉ là giải pháp tạm thời. Vấn đề cốt lõi là các hãng cần có các giải pháp chuyển đổi phù hợp với thị trường và chính sách. Trong giai đoạn 2025–2035, các hãng xe máy chạy xăng tại Việt Nam được cho sẽ trải qua sự chuyển đổi lớn, từ mô hình kinh doanh các loại xe xăng truyền thống sẽ buộc phải chuyển hướng điện khí hóa nếu muốn tiếp tục tồn tại và giữ vững thị phần.

Rõ ràng, cơ hội thị trường là có nhưng thách thức là không nhỏ với các hãng sản xuất xe xăng truyền thống. Nếu đầu tư nghiêm túc vào công nghệ, phân tích xu hướng thị trường và tối ưu chuỗi cung ứng, các hãng xe máy xăng vẫn có dư địa phát triển song song với xu thế xanh hóa của ngành giao thông tại Việt Nam đang được đẩy mạnh.

Hoàng Lâm