Thái Nguyên: Phát triển các sản phẩm từ chè chất lượng cao để thúc đẩy kinh tế nông thôn

Liên kết sản xuất, chế biến, tiêu thụ định hình hướng đi bền vững

Vùng chè La Bằng những ngày này luôn tấp nập. Trên những nương chè xanh mướt ở xóm Đồng Tiến, bà Nguyễn Thị Hiền, hội viên nông dân vừa được đề cử danh hiệu Nông dân Việt Nam xuất sắc năm 2025, đang triển khai mô hình liên kết sản xuất trọng điểm. Doanh nghiệp của bà quản lý 150 ha chè quy hoạch, trong đó 10 ha đã được chứng nhận hữu cơ, tập trung tại Làng nghề chè Chính Phú 1, 2, 3 và xã La Bằng.

Sản phẩm chè Tân Cương, Thái Nguyên được yêu thích ở cả trong và ngoài nước. Ảnh: Minh Thắng.

Khí hậu ẩm mát quanh năm tạo điều kiện cho cây chè sinh trưởng ổn định, búp lên đều và năng suất đạt 126 tạ mỗi ha. Nhờ vùng nguyên liệu được chuẩn hóa, cơ sở của bà Hiền cung cấp khoảng 600 tấn chè mỗi năm, phân phối qua hơn 20 đại lý cấp I tại Hà Nội, Quảng Ninh, Thanh Hóa, Đồng Nai, TPHCM và Đà Nẵng, đồng thời mở rộng xuất khẩu sang Hàn Quốc, Trung Quốc, Ấn Độ, Nga, Sri Lanka, Mỹ và Canada.

Bà Nguyễn Thị Hiền chia sẻ rằng sản xuất chè hiện nay đòi hỏi tiêu chuẩn sạch, hương vị đặc trưng và sự phù hợp với nhiều thị trường. Bà nhấn mạnh cần ưu tiên vùng nguyên liệu hữu cơ, áp dụng kỹ thuật mới và khuyến khích liên kết nông dân để gia tăng giá trị cây chè, xây dựng thương hiệu bền vững.

Xu hướng chuyển đổi số cũng lan tỏa mạnh trong cộng đồng người làm chè. Bà Nguyễn Thị Hải, Giám đốc HTX chè La Bằng là một trong những người tiên phong xây dựng thương hiệu chè địa phương từ năm 2006. Sau gần hai thập kỷ, HTX đã có vốn điều lệ 1,5 tỷ đồng, quản lý 30ha chè, liên kết với 200 hộ dân và hình thành được chuỗi sản xuất, chế biến, tiêu thụ ổn định.

Thương hiệu chè La Bằng gặt hái nhiều thành tựu đáng chú ý như Cúp vàng chất lượng và Bàn tay vàng tại Liên hoan 10 làng nghề tỉnh năm 2009, Cúp vàng tại Hội chè xã La Bằng, được chọn làm quà tặng tại Hội nghị cấp cao APEC 2017, đạt OCOP 4 sao và nhiều danh hiệu sản phẩm tiêu biểu cấp khu vực, quốc gia.

Bà Nguyễn Thị Hải nhìn nhận, hành trình xây dựng thương hiệu luôn đòi hỏi kiên trì và sự đồng bộ giữa chất lượng, kỹ thuật canh tác và quản lý sản phẩm. Khi vùng nguyên liệu được chuẩn hóa, thị trường sẽ mở rộng và giá trị sản phẩm được nâng lên.

Toàn tỉnh Thái Nguyên hiện có khoảng 24.000 ha chè, trong đó gần 22.000 ha đã cho sản phẩm. Năm 2025, Thái Nguyên đặt kế hoạch trồng mới và trồng lại 420 ha; đến thời điểm hiện tại, diện tích hoàn thành ước đạt gần 100 ha. Đây là nền tảng để ngành chè phát triển theo hướng chuyên nghiệp hơn, tạo bước chuẩn bị cho mục tiêu đến năm 2030 đưa tổng giá trị sản phẩm chè đạt 25 nghìn tỷ đồng, tương đương khoảng 1 tỷ USD.

Song song với mở rộng diện tích, công tác tổ chức sản xuất được đẩy mạnh. Giai đoạn 2023-2025, Hội Nông dân các cấp đã hỗ trợ thành lập 73 hợp tác xã, 163 tổ hợp tác, 159 chi hội nghề nghiệp và 296 tổ hội nghề nghiệp. Hơn 3.200 nông dân tiêu biểu được tập huấn về kỹ thuật trồng, chăm sóc, chế biến và quảng bá sản phẩm.

Phó Chủ tịch Hội Nông dân tỉnh Nguyễn Đình Điệp cho biết, cây chè là sinh kế bền vững của hàng nghìn hộ dân. Ông khẳng định, Hội sẽ tiếp tục đồng hành trong phát triển vùng nguyên liệu chất lượng cao, thúc đẩy áp dụng kỹ thuật mới và mở rộng thị trường nhằm củng cố vị thế chè Thái Nguyên trong nước lẫn quốc tế.

Phát huy nhãn hiệu tập thể và giá trị vùng chè đặc sản

Một trong những nhiệm vụ quan trọng của ngành chè Thái Nguyên là bảo đảm quản lý và sử dụng hiệu quả nhãn hiệu tập thể “Chè Thái Nguyên”. Việc bảo hộ nhãn hiệu giúp khẳng định uy tín sản phẩm và mở rộng cơ hội ra thị trường quốc tế.

Thời gian qua, Hội Nông dân tỉnh Thái Nguyên đã tổ chức các đoàn thẩm định điều kiện cấp quyền sử dụng nhãn hiệu tại nhiều địa phương. Tại xã Đại Từ, đoàn tiến hành kiểm tra năm đơn vị đăng ký, gồm HTX chè Hồng Thái, HTX sản xuất và chế biến chè Hà Thanh, Travina - HTX Tâm Trà Việt và hai cơ sở của hộ Phạm Thị Phượng và Dương Thị Thự. Nội dung kiểm tra tập trung vào quy trình sản xuất, chế biến và việc đáp ứng các tiêu chuẩn sử dụng nhãn hiệu. Các chủ thể đều cam kết tuân thủ đầy đủ quy định, góp phần bảo vệ uy tín chung của sản phẩm chè địa phương.

Toàn tỉnh hiện có hơn 205 hộ gia đình, doanh nghiệp và HTX được cấp quyền sử dụng nhãn hiệu tập thể. Thông tin sản phẩm được tích hợp trên ứng dụng C-Thái Nguyên và Cổng thông tin điện tử Hội Nông dân tỉnh, giúp minh bạch hóa nguồn gốc và hỗ trợ tiêu thụ. Nhãn hiệu tập thể “Chè Thái Nguyên” đã được bảo hộ tại sáu quốc gia, còn chỉ dẫn địa lý “Tân Cương” được Liên minh châu Âu công nhận, mở rộng cơ hội cho chè vươn ra thị trường toàn cầu.

Tại Tân Cương, nơi được xem là “thủ phủ trà” của Thái Nguyên, sự lớn mạnh của hệ thống HTX đang mở ra hướng phát triển mới cho vùng chè đặc sản. Xã hiện có khoảng 20 HTX hoạt động hiệu quả trong trồng, chăm sóc và chế biến chè, tạo thành chuỗi giá trị hoàn chỉnh.

HTX chè Hảo Đạt là một ví dụ điển hình. Đơn vị này quản lý khoảng 62ha chè, ứng dụng dây chuyền sản xuất khép kín và cung ứng nhiều dòng sản phẩm chất lượng cao như chè đinh, chè móc câu, chè tôm nõn. Hai sản phẩm của HTX đạt chuẩn OCOP 5 sao và một sản phẩm đạt OCOP 4 sao. Bà Đào Thanh Hảo, Giám đốc HTX nhấn mạnh, tiêu chuẩn hóa vùng nguyên liệu và ứng dụng công nghệ trong toàn bộ chu trình sản xuất giúp tăng tính minh bạch và nâng cao khả năng tiếp cận thị trường.

Ở xóm Hồng Thái 2, HTX Trà và Du lịch cộng đồng Tiến Yên phát triển mô hình gắn sản xuất chè với du lịch trải nghiệm. HTX vận hành Tiến Yên Farmstay với hệ thống đường tham quan quanh đồi chè, chòi nghỉ, hồ nước, khu thưởng trà và nhà cộng đồng. Nhờ kết hợp dịch vụ lưu trú và trải nghiệm nông nghiệp, lượng khách đến Tân Cương tăng rõ rệt. Ông Bùi Trọng Đại, Giám đốc HTX cho biết, mô hình này tạo nguồn thu từ cả sản phẩm trà và dịch vụ, đồng thời giúp quảng bá giá trị văn hóa vùng chè.

Tân Cương hiện có khoảng 1.000 ha chè, phần lớn sản xuất theo hướng an toàn. Theo ông Đồng Đức Phương, Phó Chủ tịch UBND xã Tân Cương: các HTX đang đóng vai trò dẫn dắt trong nâng cao chất lượng và khẳng định thương hiệu chè địa phương. Chính quyền định hướng mở rộng vùng chè lên 2.000 ha và lồng ghép các nguồn lực hỗ trợ của tỉnh để phát huy tối đa tiềm năng.

Cùng với những đổi thay trong canh tác, chế biến và quản lý thương hiệu, chè Tân Cương đang nhận được sự quan tâm lớn từ du khách và thị trường quốc tế. Du khách Nguyễn Thị Hoa từ phường Tô Hiệu, tỉnh Sơn La, chia sẻ rằng việc được tham quan thực tế giúp hiểu rõ lý do chè Tân Cương được yêu thích và đánh giá cao.

Triển vọng phát triển ngành chè Thái Nguyên đang mở rộng theo hướng sản xuất nguyên liệu chất lượng cao gắn với chế biến sâu, truy xuất nguồn gốc và phát triển du lịch cộng đồng. Những yếu tố này tạo nền tảng để chè tiếp tục là cây trồng chủ lực, đồng thời nâng tầm vị thế Thái Nguyên trên bản đồ trà quốc tế, thúc đẩy kinh tế nông thôn phát triển bền vững trong những năm tới.

Minh Thắng