Tham vọng công nghệ cao của TPHCM: cần 'cú hích' nào để vượt ngưỡng lắp ráp?

Dòng vốn FDI vào TPHCM 10 tháng tăng gần 30% so với cùng kỳ 2024. Ảnh: TL

Dòng vốn FDI tăng cao trong bối cảnh khó khăn toàn cầu

Trong 10 tháng đầu năm 2025, TPHCM thu hút khoảng 7,23 tỉ đô la Mỹ vốn đầu tư nước ngoài, tăng gần 29 % so với cùng kỳ năm ngoái. Con số này bao gồm hơn 1,4 tỉ đô la vốn đầu tư mới, gần 2,5 tỉ đô la vốn bổ sung và khoảng 3,33 tỉ đô vốn góp/mua cổ phần.

Đáng chú ý, mức tăng vốn từ các dự án hiện hữu vượt vốn đầu tư mới hơn 1 tỉ đô la phản ánh niềm tin mạnh mẽ của nhà đầu tư nước ngoài vào triển vọng phát triển và môi trường đầu tư tại thành phố. Bởi lẽ khi doanh nghiệp hài lòng - tin tưởng, họ sẽ tự lan tỏa hình ảnh tích cực của thành phố đến doanh nghiệp khác, từ đó thu hút thêm nhiều nhà đầu tư mới.

So với các đô thị trong khu vực, TPHCM đang trở thành điểm đến chiến lược, song vẫn tồn tại những khoảng trống. Vốn công nghệ cao chủ yếu tập trung tại khu vực cũ của thành phố, trong khi vùng mở rộng sau sáp nhập như Bình Dương, Bà Rịa - Vũng Tàu chưa có nhiều dự án công nghệ cao hoặc quy mô vốn lớn. Đồng thời, thủ tục hành chính, cấp phép, hạ tầng và logistics vẫn là những rào cản với nhiều dự án lớn.

Nghị định 19/2025/NĐ-CP được kỳ vọng cải thiện thủ tục đầu tư, nhưng triển khai thực tế còn thiếu rõ ràng. Các nhà đầu tư chia sẻ họ chưa nhận biết chính xác thời điểm được miễn, ưu đãi thủ tục, dẫn đến tình trạng "thu hút rộng" nhưng chưa "thu hút sâu" - tức chưa đủ sức hấp dẫn các dự án công nghệ lõi, quy mô lớn, tác động lan tỏa mạnh.

Dữ liệu cho thấy, TPHCM đã đạt vị thế trong cuộc đua FDI khu vực, nhưng nếu không giải quyết các nút thắt về thủ tục và hạ tầng vùng mở rộng, thành phố khó bứt phá về chất lượng đầu tư.

Công nghệ cao, đổi mới sáng tạo và áp lực cạnh tranh

TPHCM đang chuyển hướng từ thu hút đầu tư theo số lượng sang tập trung vào chất lượng, ưu tiên các lĩnh vực công nghệ cao, AI, năng lượng tái tạo và hệ sinh thái đổi mới sáng tạo... Thực tế, nhiều tập đoàn công nghệ toàn cầu như Intel, Renesas, Marvell, Samsung… đã hiện diện và không ngừng mở rộng hoạt động tại thành phố.

Đáng chú ý, bên cạnh các dự án tiêu biểu của doanh nghiệp Việt như trung tâm dữ liệu 140 MW của Viettel hay dự án 250 triệu đô la của CMC..., TPHCM sắp đón dự án Hyperscale Data Center trị giá khoảng 2 tỉ đô của G42 và Microsoft. Thành phố cũng đã ký kết hợp tác với NVIDIA, SAP Labs, AMD… nhằm xây dựng trung tâm R&D và đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao.

Những hợp tác này định vị TPHCM không chỉ là nơi lắp ráp, mà là trung tâm sáng tạo và nghiên cứu công nghệ. Trong khu vực ASEAN, Việt Nam nói chung và TPHCM nói riêng đang nổi lên là một trong những điểm đến FDI hấp dẫn nhờ lao động trẻ, vị trí chiến lược và chính sách thương mại mở.

Tuy nhiên, cạnh tranh quốc tế ngày càng khốc liệt. Singapore, Malaysia đã dẫn đầu nhờ hạ tầng số, trung tâm tài chính và quy định dữ liệu tiên tiến. TPHCM còn đối mặt với một số "nút thắt": khung pháp lý quản lý dữ liệu xuyên biên giới (Nghị định 165/2025/NĐ-CP) được xem là rủi ro về thời gian; yêu cầu đánh giá, phê duyệt hiện chưa theo kịp tốc độ chuyển động nhanh của ngành công nghệ cao.

Các tập đoàn công nghệ cao đang tìm nơi đầu tư chiến lược, trong đó có TPHCM. Ảnh: LH

Nhân lực chất lượng cao là bài toán lớn. Lĩnh vực chíp bán dẫn, ví dụ, yêu cầu hai yếu tố trọng tâm: nguồn điện sạch và kỹ sư chuyên môn cao. TPHCM, dù có lợi thế lao động dồi dào, vẫn cần đào tạo hàng ngàn kỹ sư công nghệ mỗi năm tới để đáp ứng làn sóng FDI công nghệ cao.

TPHCM không chỉ thiếu nhân lực chất lượng cao mà theo giới đầu tư còn thiếu hạ tầng nghiên cứu, hậu cần chuyên biệt, từ nguồn điện ổn định đến nguyên liệu đạt chuẩn sản xuất chip bán dẫn.

Ông Trường Bùi, Tổng giám đốc Roland Berger Việt Nam, nhận định yếu tố quan trọng nhất hiện nay là đầu tư vào R&D. Đây là khoản chi lớn, nhưng cần xem như chi phí cơ hội để nâng cấp năng lực quốc gia. Nếu không đầu tư R&D, Việt Nam sẽ mãi chạy theo Singapore, Thái Lan hay Trung Quốc. Chính sách mạnh mẽ khuyến khích doanh nghiệp, trường đại học, viện nghiên cứu đầu tư vào R&D là "bàn đạp" cho giai đoạn phát triển mới.

Hạ tầng xanh và sản xuất tuần hoàn cũng đang trở thành tiêu chuẩn toàn cầu. "Hiện nay, phát triển bền vững không còn là lựa chọn, mà là yêu cầu bắt buộc. Các nhà sản xuất toàn cầu đều có cam kết Net zero và chỉ chọn những khu công nghiệp đạt chuẩn xanh, thông minh để đáp ứng chuỗi cung ứng toàn cầu", bà Trang Lê, Tổng giám đốc JLL Việt Nam, nói.

Nếu TPHCM chậm cải thiện, nhà đầu tư sẽ chọn các điểm đến khác có hạ tầng sẵn sàng. Xu hướng quốc tế đặt ra tiêu chí mới: không chỉ chạy theo vốn, mà là vốn chất lượng, lan tỏa công nghệ. TPHCM cần chuyển từ tư duy "thu hút" sang "hấp dẫn và giữ chân" nhà đầu tư.

Với các dự án công nghệ chiến lược, ưu đãi tài chính chỉ là một phần; sự ổn định, minh bạch và khả năng dự báo chính sách mới là chìa khóa. Khi môi trường đầu tư đáng tin cậy, Việt Nam không chỉ thu hút vốn và công nghệ, mà còn có cơ hội trở thành trung tâm đổi mới sáng tạo khu vực.

Cộng đồng doanh nghiệp nước ngoài cho rằng, muốn nắn dòng FDI chuyển hướng tập trung vào bán dẫn và kinh tế số, đòi hỏi sự chuẩn bị của Việt Nam là phải chuẩn bị kỹ lưỡng về cơ sở hạ tầng (cả phần mềm và cứng).

Cải cách, liên kết vùng và nâng cao năng lực

Để biến tham vọng thành hiện thực, TPHCM cần chiến lược bài bản, xoay quanh ba trụ cột: cải cách hành chính, liên kết vùng, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc tế.

Cải cách hành chính và chính sách đầu tư là ưu tiên hàng đầu. Chủ tịch UBND TPHCM Nguyễn Văn Được nhấn mạnh mục tiêu cắt giảm 30% chi phí, thời gian và thủ tục. Đây không chỉ là mệnh lệnh hành chính mà là tín hiệu cho nhà đầu tư quốc tế về tốc độ thay đổi.

Thành phố cũng thiết lập tổ công tác hỗ trợ nhà đầu tư, cơ chế sandbox thử nghiệm công nghệ, và quỹ đổi mới sáng tạo - chuyển từ "môi trường mời gọi" sang "môi trường hỗ trợ thực chất".

Liên kết vùng là trụ cột thứ hai. Thành phố đang tái thiết quy hoạch tổng thể, phát huy lợi thế vùng (TPHCM - Bình Dương - Bà Rịa Vũng Tàu). Mô hình này vừa giảm tải cho trung tâm, vừa lan tỏa phát triển, tạo nền tảng thu hút FDI theo cụm vùng.

Nhân sự công nghệ cao, kỹ sư công nghệ cũng là thách thức không nhỏ với TPHCM. Ảnh: LH

Nâng tầm cạnh tranh và đổi mới sáng tạo là trụ cột thứ ba. TPHCM kỳ vọng doanh nghiệp FDI không chỉ mang vốn mà còn chuyển giao công nghệ lõi, xây dựng trung tâm R&D, đào tạo nhân lực và phát triển startup công nghệ. Thành phố tập trung vào các lĩnh vực robot, AI, dữ liệu, bán dẫn, y sinh và blockchain.

Nếu ba trụ cột này vận hành đồng bộ, TPHCM sẽ không chỉ hút vốn lớn mà còn hút vốn chất lượng cao, hướng tới vị thế trung tâm công nghệ của khu vực.

Để hiện thực hóa mục tiêu siêu đô thị, thành phố phải chuyển đổi mô hình tăng trưởng, lấy khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo làm động lực

Doanh nghiệp FDI công nghệ cao chính là "hạt nhân" của hệ sinh thái đổi mới sáng tạo mang theo công nghệ, vốn, quản trị và tri thức. Như Hàn Quốc, Singapore hay Ấn Độ, TPHCM đang đi theo con đường học hỏi - làm chủ - sáng tạo, thể hiện rõ qua sự xuất hiện ngày càng nhiều trung tâm R&D trong điện tử, phần mềm, bán dẫn...

TPHCM đang đứng trước bước ngoặt: từ dẫn đầu về số lượng FDI sang dẫn đầu về chất lượng và công nghệ cao. Cơ hội lớn khi dòng vốn toàn cầu đang dịch chuyển, nhưng thách thức không nhỏ từ thể chế, nhân lực, hạ tầng đến năng lượng xanh.

Với sự kiên định cải cách, đẩy mạnh liên kết vùng và bứt phá sáng tạo, giới phân tích cho rằng TPHCM có thể giữ vững vai trò đầu tàu thu hút đầu tư và ghi danh trên bản đồ đầu tư công nghệ cao toàn cầu.

Mỗi dự án FDI, mỗi cam kết đầu tư chính là thước đo năng lực điều hành và sức hấp dẫn của TPHCM, không chỉ là trung tâm kinh tế, mà còn là thủ phủ sáng tạo của Đông Nam Á.

Lê Hoàng