Tham vọng nghìn tỷ đô: Ả Rập Xê Út đẩy mạnh kế hoạch giảm phụ thuộc dầu mỏ

Mọi người đến thăm Gian hàng Trung Quốc tại một hội nghị của Liên hợp quốc về chống sa mạc hóa ở Riyadh vào tuần trước. Ả Rập Xê Út đang nỗ lực đa dạng hóa nền kinh tế của mình ngoài dầu khí. Ảnh: Xinhua

Các tập đoàn khai thác và kim loại từ Trung Quốc, Ấn Độ và Úc đang đầu tư hàng tỷ USD vào các dự án tại Ả Rập Xê Út, khi quốc gia giàu dầu mỏ này đang tìm cách đẩy nhanh quá trình đa dạng hóa kinh tế và trở thành một nhân tố quan trọng tại châu Á và châu Phi.

Riyadh cũng tích cực mua cổ phần chiến lược trong các công ty khai thác mỏ toàn cầu để tận dụng xu hướng chuyển đổi sang năng lượng tái tạo và xe điện, bao gồm 10% cổ phần của Vale Base Metals mà họ mua với giá 2,5 tỷ USD vào năm ngoái.

Thông qua công ty khai thác mỏ quốc doanh Ma’aden và quỹ đầu tư nước ngoài Manara Minerals, Ả Rập Xê Út trong năm nay đã ký các biên bản ghi nhớ với nhiều quốc gia giàu tài nguyên khoáng sản ở châu Phi, bao gồm Cộng hòa Dân chủ Congo, Ai Cập và Morocco. Quốc gia này cũng ký kết các thỏa thuận tương tự với Nga và Thổ Nhĩ Kỳ.

“Ả Rập Xê Út đang nỗ lực đa dạng hóa nền kinh tế ngoài lĩnh vực dầu khí, đồng thời muốn thu hút đầu tư nước ngoài để tạo ra nguồn thu mới cho Chính phủ, tăng trưởng kinh tế thông qua khía cạnh tạo thêm việc làm và phát triển các lĩnh vực mới”, Laury Haytayan, Giám đốc khu vực Trung Đông và Bắc Phi của Viện Quản trị Tài nguyên Thiên nhiên (NRGI) tại Anh, chia sẻ.

Ma’aden đã mua 9,9% cổ phần trong công ty Ivanhoe Electric của Úc như một phần của thỏa thuận giữa hai bên vào tháng 5 để thành lập liên doanh khai thác đồng, vàng, bạc và các kim loại khác tại Ả Rập Xê Út.

Trong khi đó, Manara Minerals đã đấu thầu mua tới 30% cổ phần các mỏ đồng ở Zambia thuộc sở hữu của công ty Canada First Quantum Minerals. Công ty này cũng đang xem xét đầu tư vào tập đoàn khai thác Codelco tại Chile để tiếp cận trữ lượng lithium lớn nhất thế giới của quốc gia Nam Mỹ này.

Ả Rập Xê Út muốn đầu tư vào “các công ty khai thác hiện có đang trở thành các khoản đầu tư sinh lời”, nhờ nhu cầu ngày càng tăng về các loại khoáng sản cần thiết cho quá trình chuyển đổi bền vững, bà Haytayan chia sẻ với This Week in Asia.

Riyadh đã và đang đầu tư vào các quốc gia, “nơi hoạt động khai thác hấp dẫn nhằm kiểm soát một phần nguồn tài nguyên” cần thiết cho các lĩnh vực đang phát triển tại Ả Rập Xê Út, như chế biến khoáng sản và xe điện, bà cho biết.

Tham vọng khai thác mỏ của Trung Quốc

Ngành công nghiệp khai thác nội địa của Ả Rập Xê Út đã thu hút nhiều sự quan tâm từ quốc tế sau khi kết quả sơ bộ của cuộc khảo sát kéo dài 11 năm, trị giá 207 triệu USD do Cơ quan Địa chất Trung Quốc (CGS) thực hiện, khiến Riyadh nâng ước tính giá trị tài nguyên khoáng sản từ 1,3 nghìn tỷ USD vào năm 2016 lên 2,5 nghìn tỷ USD vào tháng 1 vừa qua.

CGS trước đó đã phân tích hàng nghìn mẫu vật cho Cơ quan Địa chất Ả Rập Xê Út theo hợp đồng trị giá 45 triệu USD ký vào năm 2020, khi Riyadh ban hành luật khai thác mới giúp các công ty dễ dàng thăm dò và khai thác khoáng sản hơn.

Giám sát nỗ lực phát triển ngành khai thác của Ả Rập Xê Út là Bộ Công nghiệp và Tài nguyên Khoáng sản, được thành lập vào năm 2019.

Kết quả từ CGS cho thấy các mỏ kim loại công nghiệp quan trọng như nhôm, đồng, vàng và các nguyên tố đất hiếm có giá trị thương mại cao, tập trung tại khoảng 30% khu vực dãy núi Arabian - Nubian Shield, một địa tầng kéo dài từ bán đảo Ả Rập đến đông bắc châu Phi. Đáng chú ý, Ả Rập Xê Út ước tính sở hữu khoảng một phần tư trữ lượng tantalum của thế giới, một kim loại được sử dụng trong sản xuất linh kiện điện tử.

Nghiên cứu mang lại dữ liệu chất lượng và đẩy mạnh khai thác khoáng sản

Nghiên cứu này cũng cung cấp dữ liệu chất lượng từ các nghiên cứu địa hóa học, cần thiết để hỗ trợ thăm dò khoáng sản và thu hút đầu tư, chiếm khoảng 40% khu vực dãy núi Arabian - Nubian Shield.

Song song với các khảo sát địa chất từ CGS và Tập đoàn Hạt nhân Quốc gia Trung Quốc, Tập đoàn Zijin của Trung Quốc vào ngày 26/11 đã ký một thỏa thuận đầu tư từ 1,3 tỷ đến 1,6 tỷ USD vào nhà máy luyện kẽm, cơ sở chiết xuất lithium carbonate và nhà máy tinh chế đồng tại Ả Rập Xê Út.

Said Bakr, nhà nghiên cứu tại Viện Các quốc gia vùng Vịnh Ả Rập có trụ sở tại Washington, cho biết việc hợp tác với các công ty Trung Quốc phù hợp với chương trình phát triển kinh tế Vision 2030 của Ả Rập Xê Út, cũng như Sáng kiến Vành đai và Con đường của Bắc Kinh nhằm thúc đẩy thương mại toàn cầu.

Sự quan tâm của Trung Quốc đối với các khoáng sản thiết yếu tại Ả Rập Xê Út không chỉ xuất phát từ trữ lượng dồi dào chưa được khai thác của vương quốc này, “mà còn từ cơ hội củng cố vị thế thống trị của Trung Quốc trên thị trường khoáng sản thiết yếu toàn cầu”, ông Bakr chia sẻ với This Week In Asia.

“Các khoản đầu tư này cũng góp phần vào mục tiêu đạt trung hòa carbon vào năm 2060 của Trung Quốc”, ông nói thêm.

Phát triển xe điện

Chương trình Vision 2030 của Ả Rập Xê Út đặt mục tiêu nâng đóng góp của ngành khai thác khoáng sản vào GDP quốc gia từ 17 tỷ USD vào năm 2016 lên 75 tỷ USD vào năm 2035. Quốc gia này kỳ vọng những khoản đầu tư này sẽ giúp giảm nhập khẩu khoáng sản từ mức trung bình 19 tỷ USD mỗi năm xuống còn 11,5 tỷ USD trong cùng khung thời gian.

Trọng tâm của chiến lược này là kế hoạch sản xuất 500.000 xe điện mỗi năm vào năm 2030.

Hãng sản xuất xe điện Mỹ Lucid Group, phần lớn thuộc sở hữu của doanh nghiệp nhà nước Ả Rập Xê Út Ayar Third Investment, đã bắt đầu sản xuất tại nhà máy đầu tiên của quốc gia này ở Thành phố Kinh tế King Abdullah vào tháng 9 năm ngoái.

Hãng sản xuất ô tô nội địa đầu tiên của Ả Rập Xê Út, Ceer, một liên doanh giữa Quỹ Đầu tư Quốc gia và công ty Foxconn của Đài Loan, cũng đã khởi công xây dựng nhà máy xe điện đầu tiên tại cùng khu vực vào tháng 4.

Một loạt các thỏa thuận gần đây trong lĩnh vực tinh chế và chế biến khoáng sản được kỳ vọng sẽ thúc đẩy tham vọng xe điện của vương quốc.

Vào cuối tháng 11, Riyadh đã ký thỏa thuận trị giá 2 tỷ USD với công ty Vedanta của Ấn Độ để xây dựng nhà máy luyện và tinh chế đồng, giúp quốc gia này tự chủ về kim loại này.

Tháng trước, công ty Hastings Technology Metals của Úc đã đồng ý đầu tư từ 1,5 tỷ đến 1,9 tỷ USD để xây dựng các cơ sở chế biến các nguyên tố đất hiếm được phát hiện tại Ả Rập Xê Út.

Các công ty nước ngoài khác đổ về để khai thác tiềm năng khoáng sản của vương quốc bao gồm AuKing Mining và Metal Bank của Úc, Tinka Resources Alliance của Canada, và Odyssey Metal của Ấn Độ. Tất cả các công ty này đều đã nhận được giấy phép thăm dò từ cơ quan chức năng địa phương vào tháng trước.

Hợp tác với các công ty khoáng sản hàng đầu giúp Ả Rập Xê Út thúc đẩy nỗ lực đa dạng hóa kinh tế, và “định vị vương quốc như một nhà cung cấp chủ chốt” các khoáng sản thiết yếu cho các lĩnh vực hạ tầng, năng lượng và khai thác tại châu Á, ông Bakr cho biết.

Mặc dù xuất khẩu dầu mỏ “từ lâu đã định hình thương mại” của Ả Rập Xê Út với phần còn lại của châu Á, ông Bakr nhận định các khoản đầu tư gần đây của Tập đoàn Zijin, Vedanta và các công ty khác “định vị vương quốc như một trung tâm đang phát triển về khai thác và chế biến kim loại”.

Bà Haytayan từ Viện Quản trị Tài nguyên Thiên nhiên cho rằng Ả Rập Xê Út có “khả năng tài chính để đóng vai trò quan trọng trong lĩnh vực khoáng sản”.

Là một người chơi mới, vương quốc này “cần xây dựng nền tảng quản trị tốt” để đảm bảo rằng các khoản đầu tư tại Ả Rập Xê Út “không bị lãng phí” và các khoản đầu tư ở các quốc gia khác, đặc biệt là tại châu Phi, sẽ mang lại lợi ích cho cộng đồng địa phương, bà Haytayan nhấn mạnh.

Nh.Thạch

AFP