Tháo gỡ điểm nghẽn thể chế, huy động nguồn lực, thúc đẩy Thủ đô phát triển bền vững

Khơi thông các điểm nghẽn pháp lý cho Thủ đô

Trình bày Tờ trình, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng cho biết, việc ban hành Nghị quyết của Quốc hội cho phép Hà Nội được thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù để thực hiện các dự án lớn, quan trọng trên địa bàn Thủ đô là cần thiết và cấp bách nhằm khơi thông các điểm “nghẽn” pháp lý, thu hút đầu tư, tạo đột phá, phát triển nhanh, bền vững hơn, có sức lan tỏa lớn hơn trong phát triển kinh tế vùng Đồng bằng sông Hồng và cả nước.

Nghị quyết sẽ tạo tiền đề vững chắc để Thủ đô đạt tốc độ tăng trưởng kinh tế bình quân từ 11%/năm trở lên, đồng thời phù hợp với yêu cầu đổi mới tư duy quản lý, tăng cường phân cấp, phân quyền cho Thủ đô theo tinh thần Nghị quyết số 66-NQ/TW ngày 30/4/2025 của Bộ Chính trị. Trên cơ sở kết quả thực hiện thí điểm của TP Hà Nội sẽ sơ kết, tổng kết để cho phép áp dụng thống nhất trên cả nước khi phát huy hiệu quả trên thực tế.

Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng.

Dự án lớn, quan trọng trên địa bàn Thủ đô là các dự án: Dự án đầu tư công, dự án đầu tư theo phương thức đối tác công tư (sau đây gọi là dự án đầu tư PPP), dự án đầu tư theo quy định của Luật Đầu tư cần triển khai ngay theo chỉ đạo của Bộ Chính trị, Ban Bí thư Trung ương Đảng, Đảng ủy Chính phủ, Ban chấp hành Đảng bộ Thành phố Hà Nội;

Dự án đầu tư công, dự án đầu tư PPP đáp ứng tiêu chí dự án quan trọng quốc gia; dự án sử dụng vốn ngân sách địa phương, nguồn vốn hợp pháp của địa phương trên địa bàn Thành phố có tổng mức đầu tư từ 30.000 tỷ đồng trở lên;

Dự án đầu tư thuộc danh mục dự án thu hút nhà đầu tư chiến lược theo quy định của pháp luật về Thủ đô có tổng vốn đầu tư từ 30.000 tỷ đồng trở lên;

Dự án cải tạo, chỉnh trang, tái thiết khu vực đô thị, bao gồm các dự án xây dựng lại chung cư hết thời hạn sử dụng hoặc chưa hết thời hạn sử dụng theo hồ sơ thiết kế nhưng bị hư hỏng, có nguy cơ đổ sập không bảo đảm an toàn cho chủ sở hữu, người sử dụng nhà chung cư và đã được kiểm định chất lượng, đánh giá chung cư theo quy định của pháp luật về nhà ở hoặc các dự án cải tạo, chỉnh trang ô phố đô thị theo quy định của pháp luật về Thủ đô;

Dự án đầu tư mới, cải tạo công trình để xử lý các điểm nghẽn, cấp bách về ùn tắc giao thông, úng ngập, ô nhiễm môi trường, trật tự đô thị.

Nội dung dự thảo Nghị quyết quy định thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù, vượt trội so với một số luật hiện hành về những vấn đề quan trọng như: Thẩm quyền quyết định, chấp thuận chủ trương đầu tư; Về lựa chọn nhà đầu tư, nhà thầu; Chính sách về quy hoạch, kiến trúc; Thu hồi đất, giao đất, cho thuê đất; Cơ chế huy động vốn thực hiện dự án; Biện pháp bảo đảm trật tự đô thị, trật tự, an toàn xã hội; Biện pháp cải tạo, chỉnh trang, tái thiết đô thị.

Đánh giá kỹ tác động pháp lý, kinh tế, xã hội

Trình bày tóm tắt Báo cáo thẩm tra, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính (UBKTTC) của Quốc hội Phan Văn Mãi cho biết, UBKTTC tán thành với sự cần thiết, cơ sở chính trị và cơ sở thực tiễn xây dựng ban hành Nghị quyết theo trình tự, thủ tục rút gọn, nhằm thể chế hóa chủ trương của Bộ Chính trị tại Công văn số 19076-CV/VPTW ngày 21/11/2025, góp phần tháo gỡ điểm nghẽn thể chế, huy động nguồn lực, thúc đẩy phát triển Thủ đô nhanh, bền vững, hiện đại, có sức lan tỏa vùng và cả nước.

Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính Phan Văn Mãi.

UBKTTC đề nghị Chính phủ rà soát kỹ, bám sát Kết luận của Bộ Chính trị tại Công văn số 19076-CV/VPTW ngày 21/11/2025 và các quy định mới của luật, nghị quyết đang trình Quốc hội tại Kỳ họp thứ 10; chỉ quy định những cơ chế, chính sách thật sự cần thiết, đặc thù, áp dụng riêng cho Thủ đô và thuộc thẩm quyền quyết định của Quốc hội.

Đối với các cơ chế, chính sách đặc biệt, có phạm vi tác động lớn như mở rộng trường hợp thu hồi đất (khoản 2 Điều 7), phân cấp thẩm quyền quyết định, chấp thuận đầu tư của Quốc hội, Thủ tướng Chính phủ cho TP Hà Nội (Điều 4), vượt trần tín dụng (khoản 2 Điều 8), cưỡng chế khi đạt 75% đồng thuận (khoản 4 Điều 10), để bảo đảm đủ cơ sở pháp lý, chính trị, đề nghị báo cáo cấp có thẩm quyền, đồng thời đánh giá kỹ tác động pháp lý, kinh tế, xã hội, bảo đảm không phát sinh khiếu kiện, khiếu nại phức tạp, ảnh hưởng đến ổn định xã hội và niềm tin của người dân, phù hợp với Hiến pháp và chủ trương của Đảng.

UBKTTC thống nhất chủ trương tích hợp Quy hoạch Thủ đô và Quy hoạch chung Thủ đô thành một quy hoạch thống nhất tại khoản 1 Điều 6. Tuy nhiên, đề nghị rà soát với dự án Luật Quy hoạch và Luật Quy hoạch đô thị và nông thôn để xác định rõ vị trí, tính thứ bậc và mối quan hệ của Quy hoạch tổng thể Thủ đô, tránh chồng chéo, khoảng trống pháp lý; đồng bộ với Luật Đất đai và các luật có liên quan. Ngoài ra, đề nghị nghiên cứu tích hợp nội dung này trong các dự án luật có liên quan vì đây là vấn đề chung của các đô thị trực thuộc Trung ương, không chỉ riêng Hà Nội…

Thảo luận về dự thảo Nghị quyết, Đại biểu Nguyễn Thị Lan (Đoàn TP Hà Nội) chỉ rõ, thực tiễn cho thấy, Hà Nội đang phải đồng thời giải quyết nhiều nhiệm vụ rất nặng nề: phát triển hạ tầng, giảm ùn tắc, chống ngập, xử lý ô nhiễm môi trường, chỉnh trang và tái thiết đô thị… trong điều kiện không gian hạn hẹp, mật độ dân cư cao và yêu cầu phát triển ngày càng lớn. Tuy nhiên, nhiều dự án quan trọng chưa đạt tiến độ như mong muốn do vướng mắc về thủ tục đầu tư, quy hoạch chồng chéo, công tác giải phóng mặt bằng phức tạp và cơ chế huy động nguồn lực còn hạn chế.

Trong bối cảnh đó, theo Đại biểu, nếu tiếp tục áp dụng hoàn toàn các cơ chế thông thường, thì rất khó tạo được bước chuyển rõ rệt. Việc ban hành Nghị quyết thí điểm là cách tiếp cận phù hợp, vừa để tháo gỡ “nút thắt” trước mắt, vừa để kiểm nghiệm, hoàn thiện thể chế cho giai đoạn tiếp theo.

Để Nghị quyết được triển khai hiệu quả, Đại biểu đề xuất, cần tăng cường phối hợp chặt chẽ giữa Trung ương và TP, nhất là với các dự án có tác động liên vùng, liên ngành. Trong quá trình thực hiện, cần quan tâm đến quyền lợi chính đáng của người dân, của tổ chức, cần công khai thông tin, truyền thông sớm và đầy đủ tới người dân, tạo sự đồng thuận và chia sẻ ngay từ đầu. Đồng thời, cần theo dõi, đánh giá thường xuyên quá trình thí điểm, kịp thời điều chỉnh những bất cập phát sinh, đúng với tinh thần thí điểm có kiểm soát.

Đại biểu Hoàng Văn Cường (Đoàn TP Hà Nội) cho rằng, để Hà Nội trở thành Thủ đô Văn hiến, Văn minh, Hiện đại, ngang tầm với thủ đô các nước tiên tiến trong khu vực và trên thế giới, thì hàng loạt các đại dự án quan trọng như phát triển mạng lưới đường sắt đô thị; cải tạo chỉnh trang đô thị trung tâm trở lên khang trang, hiện đại; đầu tư phát triển hai bên sông Hồng thành trục cảnh quan, không gian văn hóa du lịch, dịch vụ; các công trình xử lý ô nhiễm môi trường, chống úng ngập phải được tập trung ưu tiên đầu tư, đồng loạt triển khai trong thời gian tới.

Vì vậy, Đại biểu đồng tình với chủ trương cần ban hành Nghị quyết thí điểm các cơ chế, chính sách đặc thù để thực hiện các dự án lớn, quan trọng trên địa bàn Thủ đô một cách thông thoáng, thuận lợi để thu hút được các nguồn lực đầu tư tối ưu nhất.

Đại biểu cũng đồng tình với việc xác định 5 loại dự án lớn, quan trọng được áp dụng cơ chế, chính sách đặc thù trong dự thảo Nghị quyết cũng như việc quy định tại Điều 5 là việc lựa chọn nhà thầu hoặc nhà đầu tư đối với các dự án này được thực hiện theo hình thức lựa chọn trong trường hợp đặc biệt như Luật Đầu tư và Luật Đấu thầu đã quy định.

Tuy nhiên, Đại biểu Hoàng Văn Cường đề nghị, nên cân nhắc quy định được khởi công xây dựng công trình đồng thời với việc thực hiện thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư, hoặc quyết định chủ trương đầu tư. Vì như thế việc chấp thuận chủ trương đầu tư, hoặc quyết định chủ trương đầu tư chỉ còn là hình thức mang tính chất hợp thức hóa là không nên. Do vậy, nên quy định việc chấp thuận chủ trương đầu tư hoặc Quyết định chủ trương đầu tư đối với các dự án này phải thực hiện theo hình thức rút ngắn thời gian, sẽ không làm chậm mất nhiều thời gian để khởi công.

Đại biểu Cường cũng đề nghị cần xem lại Quy hoạch khu vực Nội đô lịch sử chỉ bao gồm những khu cần bảo tồn, gìn giữ các giá trị lịch sử: như khu vực Ba Đình, Hồ Tây và khu vực phố cổ: những khu vực này thì không được phép xây cao tầng nên không thể tăng mật độ dân số. Việc quy hoạch cả quận Hai Bà Trưng và Đống Đa cũ, nơi có rất nhiều khu chung cư cũ và nhà thấp tầng tựu xây cần cải tạo vào Khu nội đô lịch sử là không chỉ tự trói mình để hôm nay phải xin cơ chế để cải tạo mà còn đang trói buộc người dân trong khu vực này gặp khó khăn trong cải tạo, xây dựng nhà vì nằm trong khu vực nội đô lịch sử…

H. Hoài