Tháo gỡ rào cản khi chuyển đổi sang chính quyền địa phương 2 cấp

Dấu mốc lịch sử của nền lập pháp

Cuối phiên làm thảo luận sáng 14/5 tại Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV, phát biểu giải trình, làm rõ một số vấn đề đại biểu Quốc hội nêu liên quan đến Dự thảo Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi), Bộ trưởng Bộ Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà khẳng định, lần đầu tiên sau gần 80 năm kể từ ngày thành lập nước, trên cơ sở chủ trương lớn của Đảng, Quốc hội xem xét và quyết định thay đổi mô hình, chính quyền địa phương từ 3 cấp sang 2 cấp. Đây là một cuộc cải cách thể chế và hành chính toàn diện, mang tính kiến tạo sâu sắc, phản ánh tầm nhìn chiến lược và quyết tâm đổi mới để đất nước đủ điều kiện vững bước vào kỷ nguyên mới.

Lãnh đạo Đảng, Nhà nước tham dự phiên thảo luận tại hội trường sáng 14/5 - Ảnh: Quochoi.vn

Bộ trưởng Bộ Nội vụ cho rằng, cuộc thảo luận tại phiên làm việc sáng nay của Quốc hội như một dấu ấn mang tính lịch sử, có tính đột phá từ tư duy quản lý hành chính sang quản trị kiến tạo và phục vụ cho chính quyền địa phương, từ phân công hành chính sang phân cấp, phân quyền, trao quyền đồng thời một cách rất rõ ràng, thực chất. Đồng thời, xây dựng thể chế để chuyển đổi từ bộ máy hành chính của chính quyền địa phương nhiều tầng nấc sang một hệ thống hành chính địa phương tinh gọn với một mục tiêu gần dân, sát dân và phục vụ Nhân dân tốt hơn.

Tập trung theo 4 nguyên tắc cơ bản, xuyên suốt

Theo Bộ trưởng Phạm Thị Thanh Trà, Dự thảo Luật Tổ chính chính quyền địa phương (sửa đổi) được xây dựng tập trung vào 4 nguyên tắc cơ bản, xuyên suốt.

Thứ nhất, đó là xác lập chỉnh thể cấu trúc pháp lý của chính quyền địa phương 2 cấp trên nền tảng tuân thủ một số điều có liên quan đến sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp 2013 và trên nền tảng để thể chế hóa chủ trương của Đảng theo tinh thần Nghị quyết 60 Hội nghị Ban Chấp hành Trung ương khóa XIII, các Kết luận của Bộ Chính trị và một số các chủ trương lớn trong tổng thể của cuộc cách mạng tinh gọn tổ chức bộ máy của cả hệ thống chính trị; trong mục tiêu, yêu cầu phải xây dựng chính quyền địa phương 2 cấp.

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định điều hành nội dung thảo luận sáng 14/5 - Ảnh: Quochoi.vn

Thứ hai là kế thừa bổ sung, phân định rành mạch, thẩm quyền về phân cấp, phân quyền, ủy quyền để phân định cho việc phân cấp, phân quyền và ủy quyền giữa Trung ương với địa phương và giữa cấp chính quyền địa phương với nhau; làm cơ sở pháp lý để toàn bộ hệ thống pháp luật chuyên ngành sẽ sửa đổi, bổ sung hoặc xây dựng mới.

Đồng thời thúc đẩy cho sự chủ động, năng động, sáng tạo của chính quyền địa phương theo phương châm mà Tổng Bí thư đã quán triệt, đó là để địa phương quyết, địa phương làm và địa phương chịu trách nhiệm.

Thứ ba là minh định thẩm quyền, nhiệm vụ, quyền hạn của từng cấp chính quyền địa phương cho phù hợp với yêu cầu quản trị địa phương trong tình hình mới.

Thứ tư, đó là thiết lập đầy đủ toàn diện cơ sở pháp lý để tháo gỡ tất cả những khó khăn, rào cản, vướng mắc khi chuyển đổi chính quyền địa phương từ 3 cấp sang 2 cấp. Gắn với việc đó là thực hiện ngay việc phân cấp, phân quyền và ủy quyền theo chủ trương của Bộ Chính trị và Ban Chấp hành Trung ương để địa phương thực hiện.

Bảo đảm thống nhất quyền lực Nhà nước

Làm rõ một số nội dung được các đại biểu quan tâm nhiều nhất, Bộ trưởng Bộ Nội vụ cho biết, về nguyên tắc phân định thẩm quyền, phân quyền, phân cấp và ủy quyền, Dự thảo Luật cơ bản kế thừa Luật hiện hành mới ban hành tháng 2/2025.

Quang cảnh phiên làm việc sáng 14/5 - Ảnh: Quochoi.vn

Dự thảo Luật đã hoàn thiện về mặt kỹ thuật lập pháp để bảo đảm được tính chính trị, pháp lý, yêu cầu quản trị và tạo cơ sở dẫn dắt cho tất cả các luật chuyên ngành sẽ tuân thủ kịp thời sửa đổi, bổ sung. Đây cũng là những yếu tố rất cơ bản để quyết định hiệu quả vận hành của chính quyền địa phương 2 cấp.

Theo đó, Dự thảo Luật đã xác lập một cách rất đầy đủ về nguyên tắc, phạm vi, chủ thể, nội dung, hình thức, điều kiện để phân cấp, phân quyền và ủy quyền kèm theo cả cơ chế kiểm soát để bảo đảm phát huy vai trò chủ thể của chính quyền địa phương trong quyết định, tổ chức thực hiện và chịu trách nhiệm mọi công việc thuộc thẩm quyền được giao.

Bên cạnh đó, Dự thảo Luật phải bảo đảm phù hợp với tinh thần Nghị quyết 27-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương về quyền lực Nhà nước là thống nhất, nhưng có sự phân công phù hợp giữa các cơ quan, tổ chức thực hiện về lập pháp, hành pháp và tư pháp, đặc biệt là giữa Trung ương với địa phương.

Trong đó, nguyên tắc phân định thẩm quyền, phân cấp, phân quyền đã được Ban soạn thảo cùng Ủy ban Pháp luật và Tư pháp rà soát thận trọng, kỹ lưỡng và đã dự liệu cả những vấn đề có thể phát sinh trong quá trình tổ chức thực hiện để thiết lập cơ chế điều hành sáng tạo, năng động, linh hoạt cho chính quyền địa phương.

Bộ trưởng Bộ Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà phát biểu làm rõ một số nội dung đại biểu quan tâm - Ảnh: Quochoi.vn

Trong những trường hợp cần thiết UBND hoặc Chủ tịch UBND tỉnh phải kịp thời giải quyết những vấn đề phát sinh, bảo đảm dòng chảy điều hành thông suốt, không để đình trệ, không để gián đoạn; gắn với thẩm quyền, trách nhiệm phân cấp, phân quyền nhưng không buông lỏng, là công cụ để bảo đảm được quyền và lợi ích chính đáng của người dân cũng như lợi ích của Nhà nước...

Với nguyên tắc phân định thẩm quyền như vậy, Bộ trưởng Phạm Thị Thanh Trà thông tin, hiện nay có tới 177 luật quy định thẩm quyền của các Bộ trưởng; 152 luật quy định thẩm quyền cụ thể của Thủ tướng; và có tới 170 luật quy định rất cụ thể về thẩm quyền của HĐND, UBND cấp huyện buộc phải xử lý.

Qua rà soát là có tới 474 nhiệm vụ trong 104 luật và 249 nghị định, thông tư sẽ phân cấp cho chính quyền địa phương 140 nhiệm vụ. Theo đó, phân định lại thẩm quyền cho chính quyền cấp xã là 300 nhiệm vụ, cùng với 90/99 nhiệm vụ trong Luật Tổ chức chính quyền hiện hành phải làm ngay.

Bộ trưởng Bộ Nội vụ cũng tiếp thu ý kiến của các đại biểu về nhiệm vụ, quyền hạn của chính quyền địa phương, tổ chức, hoạt động của chính quyền địa phương và nhấn mạnh, sẽ hoàn thiện để phạm vi bao quát đầy đủ, toàn diện, đảm bảo được tính chặt chẽ và thực chất; tăng cường được vai trò hoạt động của HĐND, UBND.

Thịnh An