Thay đổi cách thức quản lý trong lĩnh vực an toàn thực phẩm

Lực lượng chức năng kiểm tra An toàn thực phẩm tại siêu thị WinMart Nhật Tân, quận Tây Hồ. Ảnh: Thu Trang

Cần thiết phải thực hiện đánh giá tác động

Tại hội thảo “5 năm triển khai Nghị định số 15/2018/NĐ-CP về ATTP: Kết quả, vấn đề và kiến nghị” diễn ra vừa qua, TS. Đặng Đức Anh, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Quản lý Kinh tế Trung ương (CIEM) cho biết, đổi mới cách thức quản lý Nhà nước đối với DN và đối với sản phẩm, hàng hóa là trọng tâm ưu tiên cải cách của Chính phủ. Trong lĩnh vực quản lý ATTP, trước năm 2018 được thực hiện theo Luật ATTP 2010 và Nghị định số 38/2012/NĐ-CP (Nghị định 38) ngày 25/4/2012 quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật ATTP.

Tuy nhiên, việc thực hiện các quy định của Nghị định 38 có nhiều vướng mắc, làm tăng chi phí, thời gian và giảm cơ hội kinh doanh của DN. Với Nghị định số 38, quản lý Nhà nước về ATTP chủ yếu là tiền kiểm, nhưng quản lý hậu kiểm lại để bỏ ngỏ. Trên cơ sở đó, ngày 2/2/2018, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 15/2018/NĐ-CP (Nghị định 15) quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật ATTP thay thế Nghị định số 38. Nghị định số 15 được đánh giá là cải cách thể chế đột phá, thể hiện thay đổi căn bản trong tư duy về quản lý Nhà nước, chuyển từ tiền kiểm sang hậu kiểm.

“Tính đến nay, Nghị định số 15 đã triển khai và đi vào cuộc sống được 5 năm. Đây là văn bản pháp lý có tác động lớn tới cộng đồng DN ngành thực phẩm và làm thay đổi cách thức quản lý của Nhà nước trong lĩnh vực ATTP. Vì vậy, cần thiết phải thực hiện đánh giá tác động. Việc đánh giá tác động có ý nghĩa quan trọng đối với quá trình xây dựng và tổ chức thực thi chính sách về quản lý ATTP cũng như chính sách về quản lý nhà nước trong lĩnh vực chuyên ngành khác”- TS. Đặng Đức Anh nhấn mạnh.

Ông Đậu Anh Tuấn, Phó Tổng Thư ký, Trưởng Ban Pháp chế, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam cho rằng, Nghị định 15 có những thay đổi nổi bật như: áp dụng nguyên tắc quản lý rủi ro dựa trên mức độ tuân thủ pháp luật của DN và mức độ rủi ro của hàng hóa; bổ sung các đối tượng được miễn kiểm tra; cải cách toàn diện quản lý Nhà nước về ATTP đối với thực phẩm nhập khẩu. Hơn nữa, việc phân cấp quản lý Nhà nước theo Nghị định 15 đã khắc phục tình trạng quản lý chồng chéo, tầng nấc, trùng lặp... Nhờ vậy, số lượng DN ngành thực phẩm tăng lên nhanh chóng; tạo cơ hội việc làm, thu nhập cho hàng chục triệu lao động và đóng góp quan trọng vào GDP và tăng trưởng của nền kinh tế.

Vẫn còn một số điểm cần tiếp tục nghiên cứu

Mặc dù có nhiều điểm tích cực, song theo CIEM, Nghị định số 15 vẫn còn một số điểm cần tiếp tục nghiên cứu, hoàn thiện, như: quy định chưa rõ ràng, cụ thể trong cách thức xác định tỷ lệ lô hàng nhập khẩu trong trường hợp áp dụng phương thức kiểm tra; việc thực thi còn thiếu nhất quán đối với trường hợp sản phẩm là mẫu thử nghiệm.

Do vậy, trong thời gian tới khi thực hiện dự án Luật sửa đổi Luật ATTP, cộng đồng DN trông chờ những tiến bộ của Nghị định số 15 tiếp tục được duy trì. Đặc biệt, trong bối cảnh hiện nay, DN đang phải đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức thì sự ổn định của chính sách và những thay đổi thể chế theo hướng thúc đẩy tự do và an toàn kinh doanh là điều cần thiết tạo động lực kinh doanh cho DN.

Để tiếp tục duy trì và phát huy những cải cách của Nghị định số 15, theo bà Nguyễn Thị Minh Thảo, Trưởng ban, Ban Nghiên cứu môi trường kinh doanh và năng lực cạnh tranh, CIEM, cần tiếp tục nghiên cứu áp dụng nhân rộng cách tiếp cận quản lý này sang các lĩnh vực quản lý Nhà nước khác theo hướng chú trọng hoạt động hậu kiểm. Đồng thời cần giám sát và nâng cao trách nhiệm của cán bộ trong hoạt động thực thi; đảm bảo thực hiện nghiêm túc trên tinh thần hợp tác và hỗ trợ DN, tiến tới chấm dứt tình trạng yêu cầu DN bổ sung hồ sơ ngoài quy định hoặc đưa ra yêu cầu chung chung, thiếu rõ ràng.

Khảo sát của CIEM cho thấy, Nghị định số 15 được coi là cuộc cách mạng trong ngành thực phẩm khi áp dụng quản lý rủi ro và chuyển mạnh từ tiền kiểm sang hậu kiểm. Cụ thể là các thực phẩm có nguy cơ thấp (thực phẩm thường, thực phẩm bổ sung) DN được tự công bố và tự chịu trách nhiệm. Góp phần giảm 90% số giấy phép và tới 95% khối lượng kiểm tra nhà nước. Theo đánh giá của Bộ Y tế, thực hiện Nghị định số 15 tiết kiệm tới 8,5 triệu ngày công và 3.332,5 tỷ đồng/năm.

Phúc Nguyễn