Thay đổi tư duy từ Nghị quyết số 68-NQ/TW kiến tạo môi trường phát triển kinh tế tư nhân
Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết số 68-NQ/TW về phát triển kinh tế tư nhân, thành lập Ban chỉ đạo quốc gia triển khai Nghị quyết do Thủ tướng Phạm Minh Chính làm Trưởng ban cho thấy sự quyết tâm của hệ thống chính trị thay đổi tư duy về phát triển kinh tế.
PGS.TS Nguyễn Văn Nam – nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu Thương mại, Bộ Công Thương. Ảnh: Ngô Hiển
Với sự thay đổi góc nhìn và khẳng định vai trò và vị thế không thể thiếu của khu vực kinh tế tư nhân trong sự nghiệp xây dựng và phát triển đất nước. Nhận thức sâu sắc về tiềm năng to lớn của kinh tế tư nhân, Nghị quyết được kỳ vọng sẽ tháo gỡ rào cản, kiến tạo tạo môi trường kinh doanh thuận lợi, để khu vực này thực sự trở thành trụ cột, một động lực mạnh mẽ, đóng góp lớn vào sự tăng trưởng kinh tế Việt Nam.
PGS.TS Nguyễn Văn Nam, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu Thương mại, Bộ Công Thương chia sẻ: Năm 2017, Hội nghị lần thứ năm Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII đã ban hành Nghị quyết số 10-NQ/TW ngày 03/6/2017 về phát triển kinh tế tư nhân trở thành một động lực quan trọng của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.
Trong đó nêu rõ: "Kinh tế tư nhân là một động lực quan trọng để phát triển kinh tế. Kinh tế nhà nước, kinh tế tập thể cùng với kinh tế tư nhân là nòng cốt để phát triển nền kinh tế độc lập, tự chủ. Khuyến khích, tạo điều kiện thuận lợi để kinh tế tư nhân phát triển nhanh, bền vững, đa dạng với tốc độ tăng trưởng cao cả về số lượng, quy mô, chất lượng và tỉ trọng đóng góp trong GDP".
Kinh tế tư nhân cũng vươn mình mạnh mẽ, có nhiều đóng góp quan trọng cho sự phát triển kinh tế đất nước. Nhiều tập đoàn tư nhân đang khẳng định tên tuổi và vị thế trên trường quốc tế như Vingroup, Hòa Phát, Vinamilk…
Trong bối cảnh hiện nay, cả nước đang chuẩn bị bước vào kỷ nguyên vươn mình của đất nước thì việc Bộ Chính trị ra Nghị quyết số 68-NQ/TW là rất cấp thiết và lấy "Kinh tế tư nhân là một động lực quan trọng nhất của nền kinh tế quốc gia; là lực lượng tiên phong trong phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, góp phần thực hiện thắng lợi mục tiêu của Nghị quyết số 57-NQ/TW, ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị và các chủ trương, đường lối khác của Đảng".
Đồng thời "Phấn đấu năm 2030 có 2 triệu doanh nghiệp hoạt động trong nền kinh tế, 20 doanh nghiệp hoạt động/nghìn dân. Có ít nhất 20 doanh nghiệp lớn tham gia chuỗi giá trị toàn cầu. Năm 2045 có ít nhất 3 triệu doanh nghiệp hoạt động trong nền kinh tế; đóng góp khoảng trên 60% GDP.".
Nghị quyết số 68-NQ/TW đưa các mục tiêu rất cụ thể nhưng làm thế nào để đạt được mục tiêu đó là một chặng đường dài, kiên trì mới có thể đạt được. Trong đó PGS Nguyễn Văn Nam nhấn mạnh đến việc kiến tạo thị trường đúng nghĩa bởi muốn kinh tế tư nhân phát triển mạnh mẽ, trở thành luồng gió mới thúc đẩy kinh tế đất nước thì cần có đội ngũ tư nhân thực chất, kinh doanh theo thị trường, tự do cạnh tranh. Doanh nghiệp lớn lên bằng thực lực của chính mình mới bền vững chứ không thể mãi trông chờ sự đặc cách của nhà nước.
Việc kiến tạo một nền kinh tế thị trường đã được Liên minh châu Âu (EU) đưa ra các tiêu chí cụ thể gồm:
1. Mức độ chuyển đổi của đồng tiền: Tiêu chí này đánh giá khả năng chuyển đổi tự do và đầy đủ của đồng nội tệ sang các ngoại tệ khác, không có sự can thiệp đáng kể của chính phủ vào tỷ giá hối đoái. Một nền kinh tế thị trường phải có một hệ thống tỷ giá linh hoạt và dựa trên cung cầu thị trường.
2. Tự do trong việc đàm phán tiền lương và tiền công: Tiêu chí này tập trung vào việc xác định tiền lương, tiền công thông qua sự thỏa thuận tự nguyện giữa người lao động và người sử dụng lao động, thay vì do chính phủ can thiệp hoặc ấn định. Điều này thể hiện sự tự do của thị trường lao động.
3. Mức độ tự do trong hoạt động của các công ty có vốn nước ngoài. Đây là tiêu chí liên quan đến việc các doanh nghiệp nước ngoài có thể tự do đầu tư, kinh doanh, rút vốn và chuyển lợi nhuận về nước mà không gặp phải những rào cản quá lớn hoặc sự phân biệt đối xử so với doanh nghiệp trong nước.
4. Mức độ sở hữu hoặc kiểm soát của Chính phủ đối với các yếu tố sản xuất chủ yếu: Tiêu chí này đánh giá tỷ lệ và mức độ kiểm soát của nhà nước đối với các nguồn lực sản xuất cơ bản như đất đai, tài nguyên, vốn và doanh nghiệp. Một nền kinh tế thị trường thường có tỷ lệ sở hữu nhà nước thấp và vai trò của doanh nghiệp nhà nước không quá lớn.
5. Mức độ kiểm soát của Chính phủ đối với giá cả và sản lượng của doanh nghiệp: Tiêu chí này xem xét liệu giá cả hàng hóa, dịch vụ và quyết định về sản lượng của doanh nghiệp có được xác định bởi cung cầu thị trường hay bị chính phủ can thiệp, ấn định. Trong nền kinh tế thị trường, giá cả hình thành tự do và doanh nghiệp tự chủ trong quyết định sản xuất.
6. Các yếu tố khác có liên quan.
EU và các đối tác thương mại còn xem xét các yếu tố bổ sung để đánh giá tính chất thị trường của một nền kinh tế, bao gồm:
Mức độ tự do hóa thị trường và thương mại: Đánh giá các rào cản thương mại, chính sách mở cửa thị trường. Hệ thống pháp lý minh bạch và thực thi hiệu quả: Bao gồm việc bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ, luật phá sản, luật cạnh tranh và hệ thống tư pháp độc lập. Lĩnh vực tài chính: Sự phát triển, ổn định và tự do của thị trường tài chính, khả năng tiếp cận vốn của doanh nghiệp. Không có sự can thiệp của nhà nước làm biến dạng hoạt động hàng ngày của doanh nghiệp: Đảm bảo doanh nghiệp hoạt động dựa trên nguyên tắc thị trường, không bị ảnh hưởng bởi các chính sách can thiệp trực tiếp của nhà nước.
Theo đánh giá của PGS.TS Nguyễn Văn Nam: "Hiện nay doanh nghiệp tư nhân Việt Nam chủ yếu là vừa và nhỏ, sức sống èo uột, khó thích nghi với các biến động thế giới. Do đó, muốn các doanh nghiệp sống tốt thì cần xây dựng và tạo lập thị trường để có thể hoạt động cạnh tranh, từ đó vươn lên. Nếu không có kinh tế thị trường sẽ không có kinh tế tư nhân đúng nghĩa".
Để đảm bảo công bằng, xóa bỏ định kiến giữa khu vực kinh tế nhà nước và tư nhân theo đúng định hướng của Nghị quyết thì các doanh nghiệp nhà nước cần hoạt động như kinh tế tư nhân, lấy hiệu quả kinh doanh và trách nhiệm xã hội để đánh giá hoạt động. Có cơ chế khuyến khích tinh thần kinh doanh, đổi mới sáng tạo của người dân, doanh nghiệp trong và ngoài khu vực nhà nước.
Kinh nghiệm từ nhiều nước có nền kinh tế lớn đều lấy kinh tế tư nhân làm trụ cột. Nhà nước xây dựng chính sách nhằm đảm bảo hoạt động của doanh nghiệp cùng với đó là có cơ chế kiểm soát trên cơ sở luật pháp. Tránh tình trạng thay mặt thị trường hay can thiệp thị trường. Ông nhấn mạnh: "Các chính sách được xây dựng dựa trên thực tiễn cuộc sống, phải bám vào cuộc sống để cuộc sống vận động thế nào đó đạt được mục tiêu đề ra trên cơ sở định hướng. Tất cả các nước đều có định hướng của riêng mình, nhưng phải có kinh tế thị trường mới định hướng được".
Với mục tiêu đến năm 2045, kỷ niệm 100 năm thành lập nước, Việt Nam là trở thành một nước phát triển, có thu nhập cao sẽ không xa vời nếu định hướng đúng là xây dựng một nền thị trường vững mạnh đúng nghĩa, kinh tế tư nhân là nòng cốt. Từ bài học, kinh nghiệm ở nhiều nước, nhất là Trung Quốc sẽ giúp Việt Nam vững bước hơn trong kỷ nguyên vươn đất nước. Qua đó thể hiện khát vọng lớn lao, tầm nhìn chiến lược của Việt Nam trong việc đưa đất nước vươn tầm và sánh vai với các cường quốc trên thế giới.
