Thấy gì ở mối quan hệ kinh tế Nga-Trung Quốc?

“Chuyến đi của ông Tập tới Nga chủ yếu nhằm duy trì mối quan hệ Trung-Nga gần gũi hơn trong thời kỳ hậu đại dịch khi cả hai cường quốc đều đang trải qua thời kỳ khó khăn,” Edward Chan, nghiên cứu sinh sau Tiến sĩ tại Trung tâm Úc về Trung Quốc trên Thế giới, chia sẻ với Al Jazeera.

Ngoài ra, cả hai vị lãnh đạo sẽ thảo luận về một só lĩnh vực kinh tế trọng điểm để hợp tác nhiều hơn.

Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình và người đồng cấp Nga Vladimir Putin trong chuyến thăm ba ngày nhằm thúc đẩy quan hệ Bắc Kinh-Moscow. Ảnh: Reuters.

Năng lượng Nga

Kể từ khi phương Tây trừng phạt Nga, Trung Quốc đã nổi lên như một khách hàng lớn mua dầu và khí đốt giảm giá mạnh của xứ bạch dương.

Trong tháng 1 và tháng 2/2023, Nga là nhà cung cấp dầu hàng đầu của Trung Quốc, với 1,94 triệu thùng mỗi ngày, tăng từ 1,57 triệu vào năm 2022, theo dữ liệu hải quan Trung Quốc.

Cụ thể, xuất khẩu dầu thô của Nga sang Trung Quốc cũng tăng, tăng 8% vào năm 2022 lên 1,72 triệu thùng mỗi ngày. Nhập khẩu khí đốt đường ống và khí đốt tự nhiên hóa lỏng của Nga vào năm ngoái đã tăng lần lượt 2,6 lần và 2,4 lần, lên 3,98 tỷ USD và 6,75 tỷ USD. Trong khi đó, nhập khẩu than Nga của Trung Quốc tăng 20% lên 68,06 triệu tấn.

Doanh số bán năng lượng tăng cao đã "cứu cánh" cho nền kinh tế Nga, vốn đã suy giảm 2,1% thấp hơn dự kiến vào năm ngoái.

Bên cạnh Trung Quốc, những khách hàng mua năng lượng hàng đầu khác của Nga bao gồm Ấn Độ và Thổ Nhĩ Kỳ, những nước đã tận dụng mức giá trừng phạt đối với dầu của Nga để tiếp cận nguồn năng lượng rẻ hơn. Các nhà phân tích kỳ vọng doanh số sẽ tiếp tục tăng khi cuộc chiến ở Ukraine không có dấu hiệu kết thúc.

Nhập khẩu hàng hóa Trung Quốc

Ngay trước khi Nga tấn công Ukraine, Trung Quốc và Nga đã công bố “quan hệ đối tác không giới hạn”. Phần lớn điều đó đã thể hiện trong thương mại.

Trong khi bán năng lượng cho Trung Quốc, Nga đã tăng cường nhập khẩu hàng hóa Trung Quốc, bao gồm máy móc, thiết bị điện tử, kim loại cơ bản, phương tiện, tàu và máy bay.

Theo dữ liệu hải quan Trung Quốc, xuất khẩu của Trung Quốc sang Nga đạt 76,12 tỷ USD vào năm 2022, tăng từ 67,57 tỷ USD của năm trước.

Việc các thương hiệu phương Tây rời khỏi Nga đã mang lại lợi ích cho các ngành công nghiệp Trung Quốc như sản xuất ôtô, với Geely Automobile Holdings, Chery Automobile và Great Wall Motor của Trung Quốc chiếm 17% thị trường Nga vào năm ngoái.

Nhìn chung, thương mại song phương giữa hai bên đã tăng gần 1/3 vào năm 2022 lên khoảng 190 tỷ USD và có khả năng tiếp tục tăng. Tuy nhiên, mối quan hệ kinh tế của họ không cân bằng.

Trong khi Trung Quốc là đối tác kinh tế quan trọng nhất của Nga, thương mại giữa hai bên bị lấn át bởi thương mại của Trung Quốc với Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á, Liên minh châu Âu (EU) và Mỹ.

Thương mại giữa Trung Quốc với ba đối tác thương mại hàng đầu này vào năm 2022 được định giá lần lượt là 947 tỷ đôla, 821 tỷ đôla và 734 tỷ đôla, theo dữ liệu của Chính phủ Bắc Kinh.

Trước chuyến đi tới Moscow, ông Tập đã công bố một bức thư dài có chữ ký trên Công báo Nga kêu gọi tăng cường hợp tác kinh tế, đầu tư và thương mại hai chiều.

Chống đôla hóa ở Nga

Trong những ngày đầu cuộc chiến, nền kinh tế Nga tạm thời bị tê liệt bởi các động thái của phương Tây nhằm đóng băng tài sản của ngân hàng trung ương Nga và các ngân hàng thương mại Nga, cắt các tổ chức tài chính Nga khỏi hệ thống thanh toán quốc tế SWIFT và sự ra đi của các ngân hàng và thẻ tín dụng phương Tây các công ty.

Để giúp Nga không bị lao đao giữa thị trường đang bị đồng đôla thống trị, đồng Nhân dân tệ và tiền điện tử của Trung Quốc đã đóng vai trò quan trọng.

Trong khoảng 9 tháng vừa qua, tỷ lệ các giao dịch dựa trên đồng Nhân dân tệ của Nga đã tăng từ 0,4% lên 14% theo Carnegie Endowment for International Peace.

Vào tháng 9/2022, hai ngân hàng Nga đã bắt đầu cho vay bằng đồng Nhân dân tệ và cũng sử dụng đồng tiền này để chuyển tiền thay cho SWIFT.

Vào tháng 10/2022, với sự phụ thuộc ngày càng tăng của Nga vào đồng nội tệ của quốc gia tỷ dân đã khiến nước này trở thành trung tâm giao dịch nước ngoài lớn thứ tư đối với đồng tiền Trung Quốc.

Trong bối cảnh dự trữ đồng đô la đang suy giảm do các lệnh trừng phạt, ngân hàng trung ương Nga vào tháng 1 đã bán số nhân dân tệ trị giá 47 triệu đô la để bù đắp cho khoản thâm hụt ngân sách do doanh thu từ dầu mỏ và khí đốt thấp hơn.

Alexandra Prokopenko, một thành viên khách mời tại Hội đồng Quan hệ Đối ngoại Đức chia sẻ trong một bài báo gần đây: Đổi đồng đôla và euro lấy đồng Nhân dân tệ có thể là một giải pháp ngắn hạn nhưng hiệu quả, tuy nhiên nó sẽ khiến Nga phụ thuộc nhiều hơn về tài chính vào Trung Quốc.

Nga đang hướng tới một khu vực tiền tệ bằng đồng Nhân dân tệ, hoán đổi sự phụ thuộc vào đồng đôla của mình để phụ thuộc vào đồng tiền này.

Đây khó có thể là một sự thay thế đáng tin cậy: giờ đây các khoản dự trữ và thanh toán của Nga sẽ bị ảnh hưởng bởi các chính sách của Trung Quốc và Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc. Nếu quan hệ giữa hai nước xấu đi, Nga có thể phải đối mặt với tổn thất dự trữ và gián đoạn thanh toán, Prokopenko nói.

Lê Na (Theo Al Jazeera)