Thế giới đưa logistics lên không trung bằng UAV, Việt Nam vẫn 'dò đường'

UAV thiếu khung pháp lý, vừa làm vừa dò đường

Chiều 12.11, Quốc hội thảo luận tại hội trường về dự án Luật Hàng không dân dụng Việt Nam (sửa đổi).

Theo đại biểu Nguyễn Hoàng Bảo Trân (TP.HCM), phương tiện bay không người lái (UAV) và hệ thống phương tiện bay không người lái (UAS) là lĩnh vực đang phát triển rất nhanh trên thế giới và Việt Nam không nằm ngoài xu thế đó.

Theo dự báo của Hiệp hội Hàng không Quốc tế, đến năm 2030 thị trường UAV thương mại toàn cầu có thể đạt hơn 90 tỉ USD. Trong đó, vận tải hàng không tầm thấp (tức là vận tải bằng UAV trong phạm vi dưới 500m) sẽ trở thành một ngành công nghiệp mũi nhọn.

Đến năm 2030 thị trường UAV thương mại toàn cầu có thể đạt hơn 90 tỉ USD

Tại Việt Nam, UAV đã bắt đầu xuất hiện trong nhiều lĩnh vực từ nông nghiệp công nghệ cao, khảo sát địa chất, giám sát công trình đến truyền hình, du lịch và đặc biệt là logistics. Tuy nhiên, dù đã có sự phát triển mạnh như vậy nhưng hiện nay vẫn chưa có quy định rõ ràng về UAV và UAS. Trong dự thảo luật mới chỉ có phần giải thích về vận tải "hàng không tầm thấp".

Đại biểu Trân phân tích, do chưa có khung pháp lý thống nhất và rõ ràng, nhiều doanh nghiệp và viện nghiên cứu đang phải vừa làm vừa "dò đường".

Theo đó, các hoạt động này hiện nay chỉ dựa trên một số quy định trong nghị định hoặc quyết định của Thủ tướng về quản lý vùng trời do Bộ Quốc phòng kiểm soát mà chưa được quy định trong Luật Hàng không Dân dụng. Do đó, cần bổ sung vào khái niệm chung của Luật Hàng không Dân dụng các nội dung cụ thể về vấn đề này.

Một là, UAV - là phương tiện bay hoạt động trên không, được điều khiển từ xa hoặc hoạt động tự động mà không có người lái trực tiếp trên khoang. Hai là hệ thống UAS - là tổ hợp bao gồm phương tiện bay, thiết bị điều khiển, hệ thống thông tin, trường dữ liệu và các yếu tố kỹ thuật cần thiết để đảm bảo vận hành an toàn.

Theo đại biểu, phương tiện bay "không người lái" cần được quy định bao gồm cả các thiết bị sử dụng cho mục đích dân dụng như khảo sát, vận chuyển, nghiên cứu, quay phim, chụp ảnh, cứu hộ và các hoạt động thương mại hợp pháp.

Đại biểu lý giải việc liệt kê rõ hai khái niệm này sẽ giúp xác định rõ phạm vi quản lý, cấp phép, đăng kiểm và trách nhiệm khai thác; đồng thời tạo nền tảng để ban hành các tiêu chuẩn kỹ thuật và an toàn bay tầm thấp sau này.

Đại biểu Nguyễn Hoàng Bảo Trân (TP.HCM)

Đại biểu Nguyễn Hoàng Bảo Trân tiếp tục nêu nhận định, các đô thị hiện đại trên thế giới đã bắt đầu chuyển một phần hoạt động logistics lên không trung bằng hệ thống UAV.

“Nếu sớm có hành lang pháp lý, việc ứng dụng UAV ở đô thị Việt Nam hoàn toàn có thể giúp giảm lưu lượng xe giao hàng nhỏ, giảm tắc đường, giảm khí thải; tăng tốc độ giao nhận, đặc biệt trong thương mại điện tử và logistics đô thị; phục vụ khối hỗ trợ khẩn cấp, vận chuyển thuốc, thiết bị y tế trong thời gian ngắn, thúc đẩy phát triển hạ tầng số, bản đồ số, giao thông thông minh”, bà Trân nêu.

Định danh điện tử cho mỗi UAV

Theo đại biểu Nguyễn Hoàng Bảo Trân, bên cạnh các mặt thuận lợi, đại biểu nhận định UAV cũng có thể bị lợi dụng để thực hiện các hoạt động gây hại đến an ninh, quốc phòng hoặc các hoạt động phi pháp. Do đó, cần xây dựng một cơ chế quản lý thông minh, hiện đại, có sự phối hợp giữa các bộ, ngành.

Cụ thể, cần định danh điện tử cho mỗi UAV (tương tự như với xe cơ giới); giới hạn độ cao, hành lang bay, vùng cấm bay được công bố công khai; tích hợp hệ thống giám sát bay vào mạng lưới điều hành hàng không, quốc phòng và công an.

Các đại biểu thảo luận tại Quốc hội

Đại biểu Trân đề nghị quy định cụ thể phương tiện bay không người lái hoạt động trong khu vực dân cư, đô thị hoặc khu vực trọng yếu phải được đăng ký định danh điện tử và khai báo về hoạt động.

Thêm nữa, việc cấp phép, giám sát, quản lý UAV/UAS được thực hiện theo cơ chế phối hợp giữa Bộ Xây dựng, Bộ Quốc phòng và Bộ Công an. Chính phủ cần quy định cụ thể khu vực cấm bay, hành lang bay, độ cao tối đa, phương án xử lý sự cố và cơ chế vô hiệu hóa UAV vi phạm. Cần khuyến khích nghiên cứu phát triển công nghệ trong nước phục vụ quản lý UAV, bao gồm radar tầm thấp, bản đồ số và hệ thống định danh điện tử.

Đại biểu nhấn mạnh, phương tiện bay không người lái là biểu tượng của nền kinh tế sáng tạo và là công cụ hỗ trợ sản xuất, vận chuyển, dịch vụ và quản lý đô thị hiện đại. Việc nghiên cứu và bổ sung các quy định về phương tiện bay không người lái vào dự thảo Luật Hàng không dân dụng Việt Nam là điều kiện "mở đường" khi công nghệ bùng nổ, để Việt Nam không bỏ lỡ cơ hội lớn trong "cuộc đua" chuyển đổi công nghệ toàn cầu.

Đại biểu Thạch Phước Bình (Vĩnh Long) nhận định UAV phục vụ nông nghiệp, du lịch, cứu hộ, và vận chuyển hàng hóa đang phát triển nhanh chóng. Tuy nhiên pháp luật hiện hành lại chưa có quy định đầy đủ về vấn đề này. Do đó, đại biểu đề xuất, cần nghiên cứu bổ sung một chương hoặc một mục riêng về "hàng không tầm thấp"; xác định rõ ràng phạm vi, độ cao, điều kiện cấp phép và quản lý vùng bay; quy định rõ trách nhiệm phối hợp giữa các cơ quan quốc phòng, công an và xây dựng.

Ngoài ra, đề nghị cho phép thí điểm có kiểm soát đối với công nghệ mới, xây dựng một khung thử nghiệm linh hoạt để vừa khuyến khích đổi mới sáng tạo vừa bảo đảm an toàn vùng trời, tránh sự trì trệ trong quản lý nhà nước.

Đại biểu Trịnh Xuân An (Đồng Nai)

Ở góc nhìn khác, đại biểu Trịnh Xuân An (Đồng Nai) lại nhận định, quy định về quản lý và đăng ký đối với UAV đã được quy định tại Luật Phòng không nhân dân. Do đó, đại biểu cho rằng trong Luật Hàng không dân dụng cần phát huy "tính kinh tế" của lĩnh vực hàng không tầm thấp, gắn với phương tiện bay không người lái.

Đại biểu nêu quan điểm đồng tình với báo cáo giải trình, tiếp thu của Bộ Xây dựng đã quy định 1 khoản trong dự thảo Luật (Khoản 4, Điều 3) theo hướng quy định nguyên tắc. Ngoài ra, nên giao cho Chính phủ quy định là hợp lý, bởi cần phải có cơ chế thử nghiệm và gắn với công tác quản lý và đặc biệt là gắn với quốc phòng an ninh chứ không đơn thuần là quản lý các phương tiện bay.

Lam Thanh