Thị trường vốn giữ vai trò then chốt cho mục tiêu tăng trưởng hai chữ số

Tiến sĩ Lê Minh Nghĩa, Chủ tịch VFCA phát biểu khai mạc tại diễn đàn.

Ngày 12/12, tại Hà Nội, Hiệp hội Tư vấn tài chính Việt Nam (VFCA) phối hợp Tạp chí Đầu tư tài chính – VietnamFinance tổ chức Diễn đàn “Triển vọng thị trường vốn Việt Nam 2026” với chủ đề “Bứt phá trên nền tảng mới”.

Ổn định thị trường để nâng chất lượng huy động vốn

Phát biểu khai mạc diễn đàn, Tiến sĩ Lê Minh Nghĩa, Chủ tịch Hiệp hội Tư vấn tài chính Việt Nam đánh giá, năm 2025 đã tạo ra 3 nền tảng có tính chất lịch sử cho sự phát triển thị trường vốn và hội nhập tài chính quốc tế của Việt Nam.

Thứ nhất, thị trường chứng khoán Việt Nam được FTSE Russell nâng hạng từ “cận biên” lên “mới nổi thứ cấp” – kết quả của hơn hai thập kỷ nỗ lực cải cách. Thứ hai, Luật Công nghiệp công nghệ số và Nghị quyết 05/2025/NQ-CP trở thành bộ khung pháp lý đầu tiên cho thị trường tài sản mã hóa, mở đường cho việc số hóa tài sản, token hóa chứng khoán và xây dựng hệ sinh thái tài chính số. Thứ ba, Nghị quyết 222/2025/QH15 về Trung tâm tài chính quốc tế đặt nền móng thể chế để Việt Nam tham gia sâu vào dòng chảy tài chính toàn cầu.

Theo Tiến sĩ Lê Minh Nghĩa, câu hỏi lớn hiện nay không còn là “Việt Nam đã có nền tảng hay chưa?” mà là “làm thế nào để chuyển hóa nền tảng thành động lực?”. Ông nêu ba câu hỏi trọng tâm của diễn đàn: làm sao để dòng vốn ngoại vào thị trường chứng khoán không chỉ “đến rồi đi” mà gắn với sản xuất, công nghệ cao và kinh tế xanh; khung pháp lý về tài sản số cần thay đổi thế nào để biến nguồn lực vô hình thành sức mạnh thực chất; Trung tâm tài chính quốc tế sẽ vận hành ra sao để không trở thành “ốc đảo”, mà trở thành động lực nâng cấp thị trường vốn trong nước.

Để trả lời các câu hỏi này, Tiến sĩ Lê Minh Nghĩa đề xuất “bộ ba công cụ”: tư duy mới-giải pháp mới-cách làm mới. Tư duy mới là sẵn sàng cạnh tranh với các trung tâm tài chính lớn như UAE, Trung Quốc, Anh, Mỹ; giải pháp mới là sáng tạo công cụ tài chính “Made in Vietnam” như trái phiếu xanh gắn với tín chỉ carbon hay token hóa tài sản; cách làm mới là phân cấp, làm đúng chuẩn quốc tế và làm ngay.

Ông Nguyễn Đức Hiển, Phó Trưởng ban Chính sách, Chiến lược Trung ương.

Ở góc độ hoạch định chính sách, ông Nguyễn Đức Hiển, Phó Trưởng ban Chính sách, Chiến lược Trung ương, nhấn mạnh thị trường vốn có vai trò “sống còn” trong thực hiện mục tiêu tăng trưởng hai chữ số giai đoạn 2026-2030. Hiện nguồn lực tài chính của doanh nghiệp vẫn phụ thuộc nhiều vào hệ thống ngân hàng với quy mô tín dụng tương đương 134% GDP – trong khi tín dụng về bản chất là vốn ngắn hạn, nhưng lại đang gánh trách nhiệm tài trợ cho nhu cầu trung và dài hạn.

Ông Hiển chỉ ra mức độ phát triển hiện nay của thị trường vốn vẫn còn thấp so với mục tiêu: quy mô thị trường cổ phiếu chỉ đạt 81,9% GDP so với mục tiêu 100%; thị trường trái phiếu mới đạt 23,1% GDP, chưa bằng một nửa mục tiêu 47%. Nếu không phát triển mạnh thị trường vốn, Việt Nam không thể có nguồn lực bền vững để thúc đẩy tăng trưởng hai chữ số mà không tạo áp lực lớn lên lạm phát.

Từ kinh nghiệm quốc tế, Phó Trưởng ban Chính sách, Chiến lược Trung ương nhấn mạnh bốn vấn đề: thị trường phải có “hàng hóa” với trái phiếu cần tài sản bảo đảm hoặc xếp hạng tín nhiệm; cần xem xét lại giới hạn sở hữu nước ngoài và vai trò cổ đông nhà nước tại các doanh nghiệp lớn; hoàn thiện quy định IPO và niêm yết phù hợp yêu cầu nâng hạng; mạnh dạn thí điểm tài sản số, blockchain để rút ngắn lộ trình đổi mới.

Ông Hiển cũng đặt câu hỏi về thể chế vận hành Trung tâm tài chính quốc tế, về cơ chế cho các quỹ nhà nước tham gia thị trường, và về khai thác nguồn hàng chất lượng từ cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước. Theo ông, nếu không tiếp cận thị trường vốn một cách tổng thể và chuyên nghiệp, Việt Nam sẽ khó đạt được mục tiêu tăng trưởng hai chữ số.

Ông Bùi Hoàng Hải, Phó Chủ tịch Ủy ban Chứng khoán Nhà nước.

Trong khi đó, từ góc độ cơ quan quản lý trực tiếp thị trường, ông Bùi Hoàng Hải – Phó Chủ tịch Ủy ban Chứng khoán Nhà nước khẳng định nâng hạng chỉ là khởi đầu. Ủy ban Chứng khoán Nhà nước sẽ ưu tiên triển khai CCP vào quý I/2027 để kiểm soát rủi ro hệ thống, mở rộng tiếp cận cho nhà đầu tư nước ngoài, nâng cấp hạ tầng giao dịch sau khi hệ thống KRX làm thanh khoản bùng nổ.

“Một trong những vấn đề của thị trường chứng khoán thời gian qua là thanh khoản tăng cao nhưng đi kèm mức độ biến động lớn. Nguyên nhân chủ yếu xuất phát từ cơ cấu nhà đầu tư, khi nhà đầu tư cá nhân chiếm tới khoảng 85-95% tổng giá trị giao dịch trên thị trường. Mức độ biến động cao khiến thị trường bị đánh giá là có rủi ro lớn hơn, qua đó làm gia tăng chi phí huy động vốn so với các thị trường có độ ổn định cao hơn. Vì vậy, việc tái cơ cấu thị trường theo hướng tăng tỷ trọng các nhà đầu tư tổ chức, các định chế đầu tư chuyên nghiệp là chủ trương lớn và cần được tiếp tục đẩy mạnh”, ông Bùi Hoàng Hải nhấn mạnh.

Cùng với đó, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước đang hoàn thiện dự thảo nghị định xử phạt vi phạm trong lĩnh vực tài sản mã hóa, đồng thời thúc đẩy hình thành hệ sinh thái tài sản số an toàn, minh bạch.

Tái cấu trúc thị trường vốn và đầu tư mạnh vào công nghệ

Tại diễn đàn, Tiến sĩ Cấn Văn Lực – chuyên gia kinh tế trưởng BIDV, Thành viên Hội đồng tư vấn chính sách của Thủ tướng nhận định, Việt Nam bước vào giai đoạn mới với yêu cầu vừa tăng trưởng nhanh, vừa đảm bảo ổn định chính trị, bảo vệ môi trường và nâng cao chất lượng quản trị.

Theo ông, mô hình phát triển mới cần hội tụ bốn điểm chính: tăng trưởng nhanh và bền vững; chuyển dịch trọng tâm sang năng suất, khoa học-công nghệ; kết hợp đồng thời ba yếu tố: đầu tư, tiếp thu công nghệ, đổi mới sáng tạo; huy động và phân bổ nguồn lực một cách hiệu quả.

Ông chỉ ra rằng nhiều nền kinh tế đạt tăng trưởng cao ghi nhận vốn đóng góp tới 40-50% vào tăng trưởng. Việt Nam hiện mới đạt tổng vốn đầu tư toàn xã hội khoảng 33% GDP, trong khi nhu cầu vốn cho chuyển đổi xanh, ứng phó biến đổi khí hậu và đổi mới công nghệ ngày càng mở rộng. Do đó, Việt Nam cần duy trì tốc độ tăng vốn đầu tư khoảng 10%/năm và nghiên cứu thành lập Quỹ khẩn cấp quốc gia để ứng phó rủi ro.

Tuy tiết kiệm của người dân đạt mức khá cao (37% GDP), nhưng môi trường đầu tư chưa thật sự thông thoáng, khiến dòng tiền chưa chảy mạnh vào sản xuất và đổi mới. Hệ thống tài chính vẫn lệch về ngân hàng; thị trường vốn còn nhỏ; các định chế phi ngân hàng chưa phát triển; rủi ro liên thông giữa các thị trường vẫn lớn. Hơn 2.700 dự án đang bị “đóng băng”, làm lãng phí nguồn lực; trong khi đó, tham nhũng, lãng phí và xu hướng đầu cơ vàng, bất động sản.

Tiến sĩ Cấn Văn Lực đề xuất một loạt giải pháp: hoàn thiện thể chế theo chuẩn quốc tế; phát triển thị trường vốn cân bằng hơn, giảm phụ thuộc vào tín dụng ngân hàng; vận hành thị trường carbon và thúc đẩy thị trường tài sản số; nâng cao minh bạch và quản trị doanh nghiệp; duy trì ổn định vĩ mô để dòng vốn chuyển từ đầu cơ sang sản xuất. Việt Nam cần cải thiện thủ tục hành chính và nâng cao năng lực quản lý tài chính theo chuẩn quốc tế; thành lập các quỹ mới như quỹ chuyển đổi xanh, quỹ đổi mới sáng tạo, quỹ đầu tư mạo hiểm; xây dựng một chiến lược tổng thể về huy động, phân bổ, sử dụng nguồn lực.

Diễn đàn còn ghi nhận nhiều ý kiến từ các đại diện hạ tầng thị trường và nhà đầu tư tổ chức. Các ý kiến tập trung vào yêu cầu đẩy nhanh cải cách cấu trúc thị trường, nâng cấp hạ tầng, phát triển nhà đầu tư dài hạn và hoàn thiện thể chế để thị trường vốn phát huy vai trò hỗ trợ tăng trưởng bền vững.

MINH PHƯƠNG