Thiết kế 'luồng xanh' cho nhà ở xã hội

Hiện nay, thời gian thực hiện đầy đủ các bước lựa chọn chủ đầu tư dự án nhà ở xã hội là rất dài. Ảnh: LÊ VŨ

Địa phương trực tiếp giao chủ đầu tư nhà ở xã hội

Dự thảo Nghị quyết gồm 12 điều, quy định “nhiều giải pháp đột phá rất thông thoáng”, theo nhận định của Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội, cơ quan chủ trì thẩm tra văn bản này, nhằm đẩy nhanh tiến độ xây dựng nhà ở xã hội (NƠXH).

Cụ thể, Chính phủ đề xuất phân quyền toàn bộ cho chính quyền địa phương, Bộ Quốc phòng, Bộ Công an trong việc chấp thuận chủ trương đầu tư, giao chủ đầu tư dự án NƠXH và nhà ở cho lực lượng vũ trang nhân dân.

Chính phủ cũng đề xuất thí điểm cơ chế giao chủ đầu tư, chấp thuận chủ trương đầu tư, giao chủ đầu tư dự án NƠXH không thông qua đấu thầu. Theo đó, UBND cấp tỉnh có thể giao trực tiếp hoặc chấp thuận chủ trương đầu tư đồng thời giao chủ đầu tư các dự án NƠXH trên địa bàn. Đối với nhà ở cho lực lượng vũ trang, Bộ Quốc phòng, Bộ Công an sẽ thực hiện giao hoặc chấp thuận đầu tư, sau khi thống nhất bằng văn bản với UBND cấp tỉnh về danh mục dự án, vị trí khu đất triển khai.

Với đề xuất này, thời gian thực hiện thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư, giao chủ đầu tư dự kiến tối đa 75 ngày, cắt giảm được khoảng 200 ngày, tương ứng khoảng 70% thời gian thực hiện so với quy định hiện hành. Hiện nay, thời gian thực hiện đầy đủ các bước lựa chọn chủ đầu tư dự án NƠXH là rất dài. Ngay cả khi dự án đã có quy hoạch xây dựng được phê duyệt, nằm trong chương trình phát triển nhà ở và danh mục sử dụng đất của địa phương, thì thời gian để tổ chức đấu thầu lựa chọn chủ đầu tư vẫn mất gần 300 ngày. Tại TPHCM, địa phương chủ động đẩy nhanh tiến độ và thực hiện các thủ tục song song, thời gian tối thiểu cũng mất trên 200 ngày nếu có từ hai nhà đầu tư quan tâm.

Cắt giảm nhiều thủ tục đầu tư xây dựng

Bên cạnh đó, Chính phủ đề xuất dự án NƠXH không cần thực hiện bước lập, thẩm định, phê duyệt nhiệm vụ quy hoạch chi tiết riêng. Các chỉ tiêu về quy hoạch sử dụng đất, kiến trúc, không gian, cảnh quan... được xác định trong đồ án quy hoạch phân khu hoặc quy hoạch chung sẽ được sử dụng trực tiếp làm cơ sở thay thế cho nhiệm vụ quy hoạch chi tiết. Đề xuất này giúp rút ngắn toàn bộ thời gian thực hiện thủ tục này - tương đương cắt giảm được 65 ngày.

Đặc biệt, Chính phủ đề xuất cắt giảm nhiều thủ tục đầu tư xây dựng nhằm đẩy nhanh tiến độ triển khai các dự án NƠXH.

Thứ nhất, bỏ thủ tục thẩm định Báo cáo nghiên cứu khả thi đầu tư xây dựng. Hiện nay, theo quy định pháp luật về xây dựng, các dự án nhà ở (bao gồm NƠXH, khu đô thị...) phải thực hiện thủ tục này, với thời gian thẩm định kéo dài từ 15-35 ngày tùy theo nhóm dự án A, B hoặc C. Tuy nhiên, nội dung thẩm định này có thể được tích hợp trong quá trình cấp giấy phép xây dựng, giúp rút gọn đáng kể quy trình.

Thứ hai, miễn giấy phép xây dựng đối với các công trình NƠXH sử dụng thiết kế mẫu, thiết kế điển hình đã được cơ quan nhà nước có thẩm quyền công bố. Đây là bước đột phá có thể giúp rút ngắn từ 20-30 ngày cho mỗi dự án, đồng thời bảo đảm tính đồng bộ và chất lượng công trình.

Thứ ba, áp dụng hình thức chỉ định thầu rút gọn khi lựa chọn nhà thầu xây dựng các gói thầu thuộc dự án NƠXH sử dụng vốn đầu tư công, vốn công đoàn hoặc vốn từ doanh nghiệp nhà nước sở hữu 100% vốn điều lệ. Trong thực tế, đấu thầu rộng rãi theo quy định hiện hành thường kéo dài từ 60-90 ngày (đối với trong nước) hoặc từ 90-120 ngày (đối với quốc tế). Nếu chuyển sang chỉ định thầu rút gọn, thời gian thực hiện chỉ còn khoảng 15 ngày, giúp tiết kiệm từ 45-105 ngày, tương đương rút ngắn 75-90% thời gian so với quy trình hiện hành.

Cần có cơ chế phòng ngừa tiêu cực

Ủy ban Pháp luật và Tư pháp nhận định, các chính sách được đề xuất trong dự thảo Nghị quyết về phát triển NƠXH là những chủ trương mới, có quy mô lớn, tác động sâu rộng đến nguồn lực nhà nước cũng như quyền và nghĩa vụ của doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân. Nhiều giải pháp được thiết kế theo hướng cởi mở, đột phá, phù hợp với yêu cầu thực tiễn hiện nay.

Tuy nhiên, ủy ban này cũng cảnh báo, bên cạnh tính cần thiết, những chính sách này tiềm ẩn nguy cơ bị lợi dụng, dẫn đến tham nhũng, tiêu cực, lãng phí nếu không có cơ chế giám sát chặt chẽ. Trước đó, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã yêu cầu dự thảo Nghị quyết phải bổ sung quy định: giao Chính phủ có trách nhiệm xây dựng cơ chế phòng ngừa rủi ro, tiêu cực, ngăn chặn việc trục lợi chính sách và bảo đảm sử dụng hiệu quả nguồn lực phát triển NƠXH. Hiện nội dung quan trọng này chưa được thể hiện rõ trong dự thảo Nghị quyết.

Vì vậy, Ủy ban Pháp luật và Tư pháp kiến nghị bổ sung quy định nêu trên vào dự thảo Nghị quyết nhằm bảo đảm đồng bộ với Kết luận của Bộ Chính trị về việc “tăng cường cơ chế giám sát, không để xảy ra tham nhũng, tiêu cực, triệt để phòng, chống lãng phí”. Bên cạnh đó, ủy ban này cũng đề nghị, trong quá trình xây dựng và ban hành các văn bản hướng dẫn chi tiết, Chính phủ cần đặc biệt quan tâm đến việc thiết lập các cơ chế kiểm tra, giám sát, hậu kiểm và xử lý vi phạm một cách cụ thể, rõ ràng và hiệu quả, góp phần bảo đảm chất lượng, minh bạch và công bằng trong triển khai chính sách phát triển NƠXH.

Nếu được Quốc hội thông qua, “luồng xanh” mà Chính phủ thiết kế cho NƠXH sẽ giúp rút ngắn thời gian triển khai dự án từ 375-525 ngày. Luồng xanh này không chỉ tạo đòn bẩy cho chương trình phát triển NƠXH mà còn là “phép thử” quan trọng cho cải cách thủ tục hành chính, với điều kiện đi kèm là các cơ chế giám sát, phòng ngừa tiêu cực phải được thiết kế chặt chẽ, khả thi và thực thi nghiêm minh.

Cẩm Hà