Thống nhất một bộ sách giáo khoa trên toàn quốc: Mở lối cho giáo dục công bằng

Tại sao cần một bộ sách giáo khoa thống nhất?

Theo TS. Nguyễn Tùng Lâm, Phó chủ tịch Hội Khoa học tâm lý giáo dục Việt Nam, Chủ tịch Hội đồng Giáo dục Trường THPT Đinh Tiên Hoàng (Hà Nội), một trong những nội dung trọng tâm của Nghị quyết 71 về đột phá phát triển giáo dục, đào tạo là bảo đảm cung cấp một bộ SGK thống nhất toàn quốc, phấn đấu đến năm 2030 cung cấp miễn phí SGK cho tất cả học sinh.

Hiện nay, các trường được phép lựa chọn một trong 3 bộ SGK được Bộ Giáo dục và Đào tạo phê duyệt để giảng dạy. Tuy nhiên, điều này gây khó khăn khi học sinh di chuyển đến các địa phương khác do mỗi trường lại chọn một bộ SGK khác nhau. TS. Nguyễn Tùng Lâm cho rằng, chủ trương thống nhất một bộ SGK là bước điều chỉnh hợp lý, nhằm bảo đảm tính công bằng và đồng bộ trong tiếp cận tri thức.

TS. Lâm cũng nhấn mạnh, vai trò của SGK chỉ là tài liệu tham khảo hỗ trợ việc dạy và học. Cốt lõi vẫn là chương trình học và phương pháp giảng dạy của giáo viên, phương pháp học tập của học sinh. Giáo viên cần kết hợp SGK với nhiều nguồn tài liệu khác, gắn bài học với thực tiễn, công nghệ trí tuệ nhân tạo và yêu cầu của thời đại số. Học sinh cũng cần chủ động tìm tòi, tham khảo thêm để mở rộng hiểu biết, thay vì phụ thuộc hoàn toàn vào một cuốn sách duy nhất.

Việc thống nhất một bộ SGK không đồng nghĩa với triệt tiêu sáng tạo. Ngược lại, TS. Nguyễn Tùng Lâm cho rằng, chủ trương này nhằm thiết lập nền tảng chung, vững chắc để bảo đảm tính công bằng, thống nhất trong tiếp cận tri thức.

Một số giáo viên khi được hỏi cũng đề cập đến sự bất cập của mô hình nhiều bộ SGK hiện nay như gánh nặng tài chính cho phụ huynh, sự “loạn” kiến thức cho học sinh và thiếu chuẩn mực chung trong kiểm tra, đánh giá. Việc mua sách khó khăn, chi phí tăng cao, học sinh bị phân tán kiến thức và thi cử không đồng bộ, khiến phụ huynh, học sinh, nhà trường đều gặp khó khăn.

Vậy nên, SGK thống nhất sẽ đóng vai trò “chuẩn mực” kiến thức, tạo nền tảng vững chắc để giáo viên và học sinh phát triển. Giáo viên dựa vào bộ sách chung để xây dựng bài giảng, chủ động cập nhật kiến thức mới từ Internet và các nguồn khác, tránh “lạc lối” giữa nhiều bộ sách khác nhau. Song song đó, nhiều chuyên gia giáo dục cảnh báo, cần tránh tình trạng giáo viên phụ thuộc SGK, thiếu sáng tạo dẫn đến dạy tủ, học vẹt.

Liên quan đến nội dung này, tại Hội nghị toàn quốc quán triệt, triển khai thực hiện 4 nghị quyết của Bộ Chính trị diễn ra sáng 16/9, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính yêu cầu ngành Giáo dục khẩn trương rà soát, đánh giá việc triển khai thực hiện Chương trình giáo dục phổ thông để điều chỉnh phù hợp, bảo đảm cung cấp một bộ sách giáo khoa thống nhất toàn quốc, sử dụng ngay từ năm học 2026-2027; xây dựng lộ trình, tính toán chi phí để tới năm 2030 cung cấp miễn phí sách giáo khoa cho tất cả học sinh.

Kế thừa và phát huy những giá trị cũ

Nói về chủ trương một bộ SGK thống nhất, PGS-TS. Bùi Mạnh Hùng, Tổng chủ biên SGK môn tiếng Việt - Ngữ văn cho rằng, mục tiêu cuối cùng của bộ SGK thống nhất là nâng cao chất lượng dạy và học. Ông cũng đề nghị chờ hướng dẫn rõ ràng từ cấp quản lý để xác định “một bộ SGK thống nhất” có đồng nghĩa với “một bộ SGK duy nhất” hay không.

PGS-TS. Bùi Thị An, nguyên đại biểu Quốc hội nhấn mạnh, việc xây dựng một bộ SGK thống nhất phù hợp với thực tiễn, giúp giáo dục đồng bộ và công bằng hơn. Việc này giảm thiểu sự phân hóa học sinh vùng miền và nâng cao trình độ chung của quốc gia. Bà cũng lưu ý việc kế thừa và phát huy những giá trị của các bộ SGK hiện có để tạo nên bộ sách chuẩn mực, đồng thời khuyến khích sáng tạo trong phương pháp giảng dạy.

Thực tế triển khai “một chương trình, nhiều bộ SGK” đã gây nhiều lúng túng trong dạy và học, từ việc ra đề, kiểm tra, đến tổ chức các kỳ thi, khiến giáo viên gặp khó khăn trong việc xác định kiến thức chung cho học sinh.

Một giáo viên giảng dạy tại Trường THCS Lê Quý Đôn (Hà Nội) nhấn mạnh, việc thống nhất bộ SGK cần một khung chuẩn vững chắc để phát triển năng lực và phẩm chất học sinh theo chương trình giáo dục phổ thông 2018. Bộ sách chung phải biên soạn theo hướng mở, cập nhật linh hoạt, đồng thời cho phép sử dụng các bộ sách hiện có làm tài liệu bổ trợ, nhằm phát triển năng lực toàn diện cho học sinh.

Bên cạnh sách giấy truyền thống, TS. Nguyễn Tùng Lâm cho rằng, cần xây dựng và phát triển bộ SGK số để đáp ứng yêu cầu bổ sung kiến thức nhanh, linh hoạt. Sách số có ưu thế lớn trong cập nhật kịp thời tiến bộ khoa học kỹ thuật, tạo học tập đa phương tiện, giúp học sinh hứng thú và tiếp thu hiệu quả. Đồng thời, sách số góp phần thu hẹp khoảng cách giáo dục giữa vùng sâu vùng xa và thành phố, là công cụ quan trọng để thực hiện công bằng giáo dục và rèn luyện công dân số.

Mộc An