Thông qua Luật Trí tuệ nhân tạo: Khung pháp lý đầu tiên cho phát triển AI

Đại biểu Quốc hội biểu quyết thông qua các luật, nghị quyết. (Ảnh: Doãn Tấn/TTXVN)

Chiều 10/12, tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV đã biểu quyết thông qua Luật Trí tuệ nhân tạo (AI) với 429/434 đại biểu tham dự (bằng 90,70% tổng số đại biểu Quốc hội) tán thành.

Đây là đạo luật đầu tiên của Việt Nam điều chỉnh toàn diện hoạt động phát triển, ứng dụng và quản trị trí tuệ nhân tạo, có hiệu lực từ ngày 1/3/2026.

Việc thông qua Luật AI đánh dấu bước tiến quan trọng trong hoàn thiện hành lang pháp lý cho phát triển khoa học và công nghệ, thể hiện quyết tâm của Quốc hội trong việc kịp thời thể chế hóa chủ trương của Bộ Chính trị tại Nghị quyết 57 về đột phá phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.

Luật gồm 35 điều, được thiết kế theo định hướng “quản lý để phát triển,” bảo đảm cân bằng giữa kiểm soát rủi ro và thúc đẩy đổi mới sáng tạo.

Lần đầu tiên, Việt Nam ban hành quy định mang tính nền tảng về AI, bao gồm các nguyên tắc trong phát triển và ứng dụng, đặt con người ở vị trí trung tâm, yêu cầu AI phải phục vụ con người, không thay thế con người trong các quyết định quan trọng và phải được giám sát bởi con người.

Luật nhấn mạnh mục tiêu xây dựng tự chủ AI, từ hạ tầng tính toán, dữ liệu đến năng lực nghiên cứu, giúp Việt Nam xây dựng lực lượng AI đủ mạnh để cạnh tranh quốc tế; đồng thời cho phép Nhà nước đầu tư Trung tâm tính toán AI quốc gia và phát triển hệ thống dữ liệu mở có kiểm soát nhằm giảm chi phí tính toán, gỡ bỏ rào cản gia nhập thị trường và thúc đẩy một hệ sinh thái AI cạnh tranh, minh bạch hơn; tạo điều kiện cho doanh nghiệp tiếp cận hạ tầng.

Song song với đó, Luật thiết lập các cơ chế hỗ trợ thúc đẩy ứng dụng AI, gồm: Quỹ Phát triển AI quốc gia, AI Voucher hỗ trợ doanh nghiệp ứng dụng AI và thiết lập sandbox thử nghiệm có kiểm soát dành cho các giải pháp AI nhạy cảm.

Đây là những công cụ quan trọng giúp giảm rủi ro, hạ thấp chi phí thử nghiệm và tạo điều kiện cho các doanh nghiệp công nghệ, đặc biệt là startup công nghệ cao thử nghiệm những ứng dụng AI nhạy cảm trong môi trường được miễn trừ một số trách nhiệm pháp lý nhất định.

Luật AI đồng thời tiếp cận xử lý các vấn đề mới nổi, như nội dung do AI sinh ra (AI-generated content), đạo đức thuật toán và trách nhiệm của các nền tảng cung cấp dịch vụ AI xuyên biên giới, qua đó mở đường để Việt Nam hội nhập sâu hơn với các chuẩn mực quốc tế nhưng vẫn giữ vững chủ quyền số.

Một nội dung quan trọng của Luật là định hướng quản lý theo mức độ rủi ro. Theo đó, các hệ thống AI được phân loại theo mức độ tác động và nguy cơ, từ đó gắn với nghĩa vụ pháp lý tương ứng.

Những ứng dụng có nguy cơ cao đối với quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân (trong lĩnh vực tài chính, y tế, tư pháp, lao động, giáo dục…) sẽ phải đáp ứng các tiêu chuẩn khắt khe hơn về dữ liệu, kiểm định, giám sát và cơ chế can thiệp của con người.

Cách tiếp cận này cho phép cân bằng giữa hai mục tiêu: Khuyến khích đổi mới sáng tạo trong AI và kiểm soát các hệ lụy tiềm ẩn đối với xã hội.

Cùng với các quy định về công nghệ và quản lý, Luật AI dành vị trí quan trọng cho phát triển nhân lực. Luật yêu cầu xây dựng Chiến lược nhân lực AI quốc gia dài hạn; tích hợp kiến thức AI cơ bản vào giáo dục phổ thông; khuyến khích đại học mở ngành mới, mở rộng tự chủ học thuật và thu hút chuyên gia quốc tế.

Chương trình quốc gia phát triển nhân lực AI sẽ góp phần hình thành đội ngũ chuyên gia và kỹ sư AI chất lượng cao trong tương lai.

Việc Quốc hội thông qua Luật AI được đánh giá là bước đi tất yếu và kịp thời khi AI đang thâm nhập sâu vào mọi lĩnh vực đời sống. Một khung pháp lý đầy đủ, rõ ràng sẽ giúp Việt Nam tránh nguy cơ tụt hậu, bảo đảm an toàn dữ liệu, quyền riêng tư và sự phát triển bền vững của hệ sinh thái AI.

Từ đây, Việt Nam chính thức bước vào giai đoạn mới, giai đoạn phát triển AI một cách chủ động, trách nhiệm, an toàn và sáng tạo, tạo nền tảng để AI trở thành một trong những động lực tăng trưởng quan trọng nhất của nền kinh tế số./.

(TTXVN/Vietnam+)