Thu hồi nợ chậm, tài sản 'đắp chiếu', ngân hàng chờ cơ chế gỡ khó

Ngân hàng “mắc kẹt” vì tài sản thu hồi chậm, khó bán

Đầu tháng 5/2025, VietinBank chi nhánh Cà Mau thông báo xử lý tài sản bảo đảm của Công ty cổ phần Kinh doanh chế biến thủy sản và xuất nhập khẩu Quốc Việt lần thứ 6 qua thi hành án dân sự. Tài sản gồm nhiều thửa đất, nhà ở và công trình xây dựng tại phường 9, TP. Cà Mau, với tổng diện tích gần 11.000 m2. Giá khởi điểm đấu giá là 213,73 tỷ đồng, gồm 205,89 tỷ đồng giá trị đất và 7,84 tỷ đồng công trình xây dựng. Theo dữ liệu phóng viên có được, Công ty này hiện trong tình trạng lỗ kéo dài và rất lớn trong nhiều năm. Nợ ngắn hạn năm 2023 lên tới gần 3.200 tỷ đồng, vốn chủ sở hữu âm, cơ cấu vốn mất cân đối lớn.

Cũng trong tháng 5, Agribank Chi nhánh Sài Gòn thông báo bán đấu giá khoản nợ của Công ty TNHH Thương mại Hào Huy với giá khởi điểm 120,56 tỷ đồng. Khoản nợ phát sinh từ hai hợp đồng tín dụng năm 2011 và 2020, giá trị ghi sổ tính đến 28/2/2025 là gần 134 tỷ đồng, gồm 59,8 tỷ đồng nợ gốc và hơn 74 tỷ đồng tiền lãi. Tài sản đảm bảo gồm tàu khách SG.3128 đang kinh doanh nhà hàng tại cảng Sài Gòn và ô tô Toyota Camry SE. Tàu khách này là nhà hàng nổi Elisa 5 sao trên sông Sài Gòn, được giới thiệu là nhà hàng nổi duy nhất và có quy mô lớn nhất tại TP. Hồ Chí Minh.

Về tình hình kinh doanh của doanh nghiệp, theo thông tin của phóng viên, sau giai đoạn có lãi nhẹ 2019 - 2020, Công ty TNHH Thương mại Hào Huy thua lỗ sâu năm 2023, trong khi nợ ngắn hạn tăng gấp 7,5 lần từ 3,5 tỷ đồng năm 2020 lên 26,5 tỷ đồng năm 2023, áp lực trả nợ lớn.

Thực tế cho thấy, việc xử lý nợ xấu của ngân hàng gặp nhiều khó khăn do vướng mắc pháp lý, thủ tục thi hành án kéo dài. Cùng với đó, nhiều khách vay thiếu hợp tác, hoặc trong nhiều trường hợp, doanh nghiệp vay vốn kinh doanh thua lỗ, mất khả năng trả nợ, ảnh hưởng lớn đến tiến độ thu hồi nợ của ngân hàng.

Thống kê của phóng viên cho thấy, trong quý I/2025, tình hình nợ xấu tại các ngân hàng niêm yết tiếp tục diễn biến tiêu cực khi tổng nợ xấu nhóm 3 - 5 tăng mạnh từ 35.500 tỷ đồng lên trên 265.000 tỷ đồng, tương ứng tăng 15,4% so với cuối năm 2024. Đáng chú ý, nợ xấu nhóm 5, nhóm có khả năng mất vốn tăng tới 12,9%, tương ứng tăng 17.000 tỷ đồng chỉ sau 1 quý, lên gần 150.000 tỷ đồng, trong đó, có tới 14 nhà băng tăng hai chữ số. Điều này khiến áp lực trích lập dự phòng gia tăng và ảnh hưởng tiêu cực đến lợi nhuận các ngân hàng.

Một trong những vấn đề đang được bàn thảo là xem xét luật hóa Nghị quyết 42/2017/QH14 về thí điểm xử lý nợ xấu của các tổ chức tín dụng (Nghị quyết 42) khi sửa Luật Các tổ chức tín dụng.

Chia sẻ gần đây, ông Lê Hoài Ân, CFA - chuyên gia nghiên cứu chiến lược ngân hàng cho biết, năm 2024, nhiều ngân hàng, đặc biệt là khối quốc doanh, đang sở hữu lượng tài sản đảm bảo có giá trị cao hơn hẳn dư nợ, song vẫn không dễ thu hồi.

Kể từ khi Nghị quyết 42 chính thức hết hiệu lực vào cuối năm 2023, các cơ chế đặc thù cũng không còn được áp dụng. Việc quay trở lại khung pháp lý cũ vốn rườm rà, kém hiệu quả khiến quá trình xử lý nợ xấu gặp trở ngại, nhất là với các khoản vay có tranh chấp tài sản hoặc thiếu hợp tác từ khách vay.

Thu hồi nợ sớm thúc đẩy hạ lãi suất và quay vòng vốn

Theo chuyên gia Lê Hoài Ân, việc luật hóa Nghị quyết 42 kỳ vọng mang lại công cụ pháp lý hữu hiệu giúp xử lý nhanh nợ xấu, từ đó hoàn nhập dự phòng và cải thiện lợi nhuận. Lợi ích rõ rệt cho những ngân hàng có tỷ lệ nợ xấu cao hoặc đang tập trung xử lý các khoản vay doanh nghiệp.

Thảo luận ở hội trường về dự thảo Luật Sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Các tổ chức tín dụng tuần qua, Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Nguyễn Thị Hồng cho biết, nếu nợ xấu dâng cao, các tổ chức tín dụng rất khó giảm lãi suất, bởi phải trích lập dự phòng rủi ro. Nếu xử lý nợ xấu được sẽ thuận lợi cho các tổ chức tín dụng có thể tiếp tục giảm lãi suất. Với chính các doanh nghiệp khi đi vay, nếu khoản nợ xấu được xử lý thì khi xem xét các khoản vay mới sẽ thuận tiện.

Nêu ý kiến tại nghị trường, đại biểu Trần Thị Thu Đông (đoàn Bạc Liêu) cho rằng, về quyền thu giữ tài sản bảo đảm tại Điều 198a, cần bổ sung quy định bảo vệ cư dân sinh sống hợp pháp tại tài sản đảm bảo là nhà ở, tránh thu giữ đột ngột, ảnh hưởng đến quyền sống và ổn định xã hội. Cần chính quyền và cơ quan tư pháp chứng kiến của khi thu giữ tài sản có tranh chấp.

"Về kê biên tài sản của người phải thi hành án đang được sử dụng làm tài sản đảm bảo cho khoản nợ xấu tại Điều 198b, cần làm rõ thứ tự ưu tiên giữa nghĩa vụ thi hành án và quyền xử lý tài sản đảm bảo của tổ chức tín dụng. Ví dụ như, ưu tiên nghĩa vụ cấp dưỡng, bồi thường tổn thất sức khỏe, tính mạng... cần yêu cầu phải có ý kiến bằng văn bản từ cơ quan thi hành án trước khi xử lý tài sản đang được kê biên" - đại biểu Đông đề xuất.

Về hoàn trả tài sản đảm bảo là vật chứng hoặc là tang vật vi phạm hành chính tại Điều 198c, cần làm rõ thẩm quyền, trình tự và thời điểm hoàn trả, đồng thời cần biên bản xác nhận giữa cơ quan tố tụng và bên nhận bảo đảm để đảm bảo pháp lý.

Ánh Tuyết