Thu phí tài khoản 'số dư thấp': Ngân hàng đang tận thu hay bước đi chiến lược để sống sót?

Ảnh minh họa

Làn sóng điều chỉnh biểu phí quét qua hệ thống ngân hàng đặt ra câu hỏi lớn.

Việc thu phí với các tài khoản có số dư thấp hoặc không hoạt động không phải là bước lùi của ngành ngân hàng, mà phản ánh một chiến lược điều chỉnh nhằm hướng đến sự phát triển bền vững của hệ thống tài chính. Nếu triển khai đúng cách—có chiến lược, linh hoạt và truyền thông minh bạch—ngân hàng không chỉ tránh làm giảm trải nghiệm khách hàng mà còn củng cố niềm tin, gia tăng gắn kết và mở rộng giá trị đôi bên.

Loạt ngân hàng đồng loạt điều chỉnh biểu phí

Trong thời gian gần đây, thị trường ghi nhận nhiều ngân hàng như Eximbank, VIB, BIDV, Sacombank, TPBank… liên tục điều chỉnh biểu phí quản lý tài khoản. Sự thay đổi này đang hình thành một mặt bằng phí mới, phản ánh xu hướng tái cấu trúc hoạt động sau nhiều năm duy trì chính sách miễn phí rộng rãi.

Từ ngày 1/12/2025, Eximbank là một trong những ngân hàng đầu tiên cập nhật mức phí quản lý mới đối với khách hàng cá nhân. Theo đó, các tài khoản duy trì số dư bình quân dưới 500.000 đồng/tháng sẽ phải trả 11.000 đồng phí quản lý hằng tháng. Đối với tài khoản ngoại tệ, cụ thể là USD, mức phí được áp dụng nếu số dư thanh toán giảm xuống dưới 15 USD/tháng. Trước thời điểm điều chỉnh, ngưỡng số dư bình quân để được miễn phí chỉ là 300.000 đồng, cho thấy chính sách mới chặt chẽ hơn, hướng đến nhóm khách hàng có nhu cầu sử dụng dịch vụ thường xuyên.

VIB cũng triển khai biểu phí mới từ tháng 12 với trọng tâm là quản lý các tài khoản không hoạt động. Tài khoản không phát sinh giao dịch trong 12 tháng liên tục sẽ bị áp dụng mức phí 10.000 đồng/tháng, chưa bao gồm VAT, được định nghĩa là "phí đóng băng tài khoản".

Nếu số dư tài khoản không đủ để thu phí, ngân hàng sẽ tự động trích phần còn lại và miễn phần thiếu nhằm tránh phát sinh âm. Việc thu phí được thực hiện trong 15 ngày đầu mỗi tháng.

VIB đồng thời khuyến nghị khách hàng duy trì tối thiểu một giao dịch ghi có, chẳng hạn như nhận tiền từ tài khoản khác hay nạp tiền mặt, để tránh bị tính phí. Riêng các tài khoản không hoạt động trong hơn 60 tháng, ngân hàng yêu cầu khách hàng phải đến trực tiếp chi nhánh để kích hoạt lại, đồng thời khuyến khích đóng những tài khoản không còn nhu cầu để tránh phát sinh chi phí không cần thiết.

Không lâu trước đó, BIDV thông báo điều chỉnh phí quản lý tài khoản theo bậc số dư bình quân. Những tài khoản dưới 2 triệu đồng sẽ phải trả 5.000 đồng mỗi tháng; nhóm từ 2 đến 10 triệu đồng áp dụng mức phí 3.000 đồng; và các tài khoản duy trì số dư trên 10 triệu đồng được miễn phí. Ngoài ra, BIDV áp dụng mức phí 30.000 đồng mỗi quý đối với các tài khoản không phát sinh hoạt động trong suốt quý đó.

VPBank là ngân hàng có chính sách phân tầng phí rõ rệt nhất. Tài khoản Autolink có số dư dưới 2 triệu đồng bị tính phí 10.000 đồng mỗi tháng. Đáng chú ý, gói tài khoản VPSuper áp dụng mức phí lên tới 100.000 đồng/tháng đối với các trường hợp duy trì số dư dưới 10 triệu đồng, và giảm xuống 30.000 đồng/tháng đối với mức số dư từ 10 đến 20 triệu đồng.

VPBank cho biết ngân hàng không thu phí đối với những tài khoản không sử dụng trong vòng 6 tháng, nhằm giảm bớt áp lực cho nhóm khách hàng ít giao dịch.

Vietcombank – ngân hàng có tệp khách hàng lớn nhất thị trường – cũng duy trì việc thu phí 2.200 đồng/tháng đối với tất cả tài khoản thanh toán thông thường, bao gồm cả tài khoản dù vẫn giữ số dư. Đây là mức phí đã được áp dụng nhiều năm và tiếp tục được duy trì ổn định trong giai đoạn gần đây.

Vì sao ngân hàng phải thu phí?

Trong cơ cấu lợi nhuận của hệ thống ngân hàng, tín dụng vẫn là nguồn đóng góp chính, chiếm từ 70–80% tổng lợi nhuận. Mảng dịch vụ đóng góp khoảng 10–20%, nhưng khoản thu liên quan đến phí quản lý tài khoản thực tế chỉ chiếm tỷ lệ rất nhỏ trong cơ cấu này. Điều này cho thấy việc thu phí tài khoản gần như không tạo ra sự thay đổi đáng kể về lợi nhuận, và không phải động cơ mang tính tận thu như nhiều khách hàng vẫn lo ngại.

Giải thích cho xu hướng thu phí, ông Nguyễn Quang Huy – CEO khoa Tài chính – Ngân hàng (Đại học Nguyễn Trãi) - cho rằng sau nhiều năm chạy theo khẩu hiệu "Zero Fee", hệ thống ngân hàng buộc phải điều chỉnh để phù hợp với yêu cầu vận hành hiện đại. Trong bối cảnh ngân hàng số phát triển mạnh, chi phí cho hạ tầng thanh toán 24/7, hệ thống giám sát bảo mật, chống gian lận, lưu trữ dữ liệu và nâng cấp công nghệ ngày càng tăng cao.

Bên cạnh đó, các ngân hàng phải duy trì hàng chục triệu tài khoản không hoạt động hoặc có số dư rất thấp. Mỗi tài khoản như vậy đều tạo chi phí vận hành, nhưng không mang lại giá trị tương ứng.

Việc thu phí vì vậy được xem như một "bộ lọc tự nhiên" giúp ngân hàng giảm bớt lượng tài khoản không có nhu cầu sử dụng thật sự, từ đó tiết kiệm chi phí vận hành, đồng thời thúc đẩy khách hàng chủ động duy trì tài khoản ở mức tối thiểu. Quan trọng hơn, chính sách duy trì số dư để được miễn phí giúp ngân hàng nâng tỷ lệ tiền gửi không kỳ hạn (CASA) – một trong các chỉ tiêu then chốt quyết định biên lãi ròng (NIM). CASA càng cao, chi phí vốn của ngân hàng càng thấp, giúp cải thiện sức khỏe tài chính và tăng khả năng cạnh tranh.

Khách hàng bức xúc – phản ứng dễ hiểu nhưng không bất ngờ

Phần lớn khách hàng đã quen với mặt bằng phí thấp trong nhiều năm và kỳ vọng dịch vụ ngân hàng số được duy trì hoàn toàn miễn phí. Do đó, khi các mức phí mới được triển khai, cảm giác bị "tính phí vô lý" hay "tận thu" là điều dễ hiểu. Tuy nhiên, điều khiến khách hàng phản ứng mạnh mẽ hơn không nằm ở số tiền phải nộp, mà ở cách các ngân hàng truyền thông chính sách.

Nhiều trường hợp thay đổi được áp dụng nhưng thông báo chưa rõ ràng, thiếu các lựa chọn linh hoạt hoặc chưa phân nhóm đối tượng phù hợp. Nhóm khách hàng trẻ, sinh viên, lao động tự do – những người thường sở hữu tài khoản với số dư nhỏ – là những người dễ bị ảnh hưởng nhất và thường cảm thấy chính sách chưa thật sự "thấu cảm", chưa phản ánh đúng nhu cầu sử dụng dịch vụ của họ.

Làm sao để ngân hàng thu phí mà không mất khách?

Các chuyên gia cho rằng nếu áp dụng một mức số dư tối thiểu cố định như 500.000 đồng cho tất cả khách hàng, ngân hàng có thể đánh mất nhóm người dùng tiềm năng – những người có khả năng mang lại giá trị cao trong tương lai dù hiện tại chưa tạo ra doanh thu lớn. Một chiến lược bền vững phải dựa trên mức độ gắn kết sử dụng dịch vụ chứ không chỉ dựa trên số dư.

Các ngân hàng có thể cân nhắc miễn phí cho khách hàng mới hoặc người trẻ trong một thời gian nhất định để khuyến khích hình thành thói quen sử dụng. Đồng thời, chính sách giảm phí khi khách hàng sử dụng nhiều dịch vụ số như thanh toán QR, thanh toán hóa đơn, nhận lương qua tài khoản, hoặc gửi tiết kiệm trực tuyến cũng là cách hiệu quả để gia tăng mức độ tương tác.

Việc thiết kế gói tài khoản theo phân tầng sử dụng – trong đó khách hàng càng dùng nhiều dịch vụ thì mức phí càng giảm – cũng được đánh giá là phù hợp với xu hướng tài chính số. Ngoài ra, các ngân hàng có thể áp dụng ngưỡng số dư linh hoạt, chẳng hạn từ 100.000 đến 300.000 đồng cho nhóm thu nhập thấp hoặc sinh viên, thay vì yêu cầu mức cố định 500.000 đồng.

Về phía khách hàng, việc tối ưu chi phí có thể bắt đầu từ những thói quen đơn giản như duy trì một số dư nhỏ nhưng ổn định, tránh mở quá nhiều tài khoản, hoặc nắm rõ điều kiện miễn phí của từng ngân hàng để lựa chọn phù hợp.

Không phải bước lùi – mà là bước siết để đi xa hơn

Theo đánh giá của ông Nguyễn Quang Huy, việc thu phí tài khoản không phải là bước thụt lùi, mà là một phần trong quá trình tái tạo sự bền vững của hệ thống ngân hàng. Tính hợp lý của chính sách không nằm ở con số bao nhiêu, mà ở cách ngân hàng triển khai: có phân loại khách hàng hay không, có truyền thông rõ ràng hay không, và có đặt lợi ích lâu dài của khách hàng bên cạnh mục tiêu vận hành hay không.

Nếu được thực hiện đúng cách, chính sách thu phí không chỉ không làm mất khách hàng, mà ngược lại còn giúp ngân hàng củng cố niềm tin, tăng cường quan hệ dài hạn và cải thiện sức khỏe tài chính toàn hệ thống.

Thùy Linh