Thủ tướng Netanyahu đối mặt khủng hoảng chính trị vì thỏa thuận ngừng bắn Gaza

Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu tại tòa án quận ở Tel Aviv vào tháng 12/2024. Ông đang bị xét xử vì tội tham nhũng giữa cuộc chiến ở Gaza. Ảnh: NYTimes.

Chỉ vài giờ sau khi thỏa thuận được công bố, Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu đã phải đối mặt với một cuộc nổi dậy nội bộ từ các đối tác cực hữu trong liên minh cầm quyền – những người mà ông cần sự ủng hộ để duy trì quyền lực.

Ông Itamar Ben-Gvir, Bộ trưởng An ninh Quốc gia, tuyên bố vào tối ngày 16/1 rằng đảng Sức mạnh Do Thái theo chủ nghĩa dân tộc cực đoan của ông sẽ rút khỏi liên minh nếu nội các phê chuẩn thỏa thuận ngừng bắn.

Động thái này đe dọa làm mất ổn định chính phủ vào thời điểm quan trọng, mặc dù sự phản đối này không thể ngăn cản thỏa thuận Gaza tiến triển. Phần lớn nội các ủng hộ thỏa thuận ngừng bắn và sẽ phê chuẩn nó ngay cả khi không có sự ủng hộ của đảng Sức mạnh Do Thái và một đảng cực hữu khác trong liên minh, đảng Chủ nghĩa Phục quốc Tôn giáo. Đảng này, do Bộ trưởng Tài chính Bezalel Smotrich lãnh đạo, cũng phản đối gay gắt thỏa thuận.

Đảng Sức mạnh Do Thái nắm giữ 6 ghế trong Quốc hội gồm 120 ghế của Israel, và nếu đảng này rút khỏi liên minh, như đã hứa, thì thế đa số của chính phủ sẽ giảm từ 68 xuống còn 62 ghế. Ông Ben-Gvir cho biết đảng của mình sẽ đề nghị gia nhập lại chính phủ nếu chiến tranh với Hamas được tiếp tục.

Ông Smotrich, đảng của ông nắm giữ 7 ghế, đe dọa rút khỏi chính phủ ở giai đoạn sau nếu ông Netanyahu tiến hành từ giai đoạn đầu tiên của thỏa thuận ngừng bắn – kéo dài 6 tuần – đến một thỏa thuận ngừng bắn vĩnh viễn.

Ông Netanyahu có thể phải đối mặt với một lựa chọn quan trọng trong những tuần chính trị bất ổn sắp tới: duy trì đa số trong Quốc hội bằng cách tiếp tục chiến đấu với Hamas ở Gaza hoặc chấp nhận nguy cơ sụp đổ liên minh giữa nhiệm kỳ 4 năm và đánh cược vào một cuộc bầu cử sớm.

Biểu tình phản đối thỏa thuận ngừng bắn được đề xuất ở Jerusalem trong hôm 16/1. Ảnh: NYTimes.

Sau hơn 15 tháng chiến tranh tàn khốc, và khi ông Donald Trump chuẩn bị nhậm chức Tổng thống, một số nhà phân tích cho rằng việc kết thúc xung đột ở Gaza là lựa chọn tốt hơn cho nhà lãnh đạo Israel.

“Các cuộc bầu cử là về một câu chuyện”, ông Moshe Klughaft, một cố vấn chiến lược và quản lý chiến dịch chính trị quốc tế người Israel, từng cố vấn cho ông Netanyahu, nói. Ông nói thêm rằng, trong trường hợp bầu cử, câu chuyện tiếp theo của ông Netanyahu sẽ là “chiến tranh và hòa bình”.

Gạt chính trị sang một bên

Giai đoạn đầu tiên của thỏa thuận sẽ bắt đầu vào 19/1 và kéo dài 6 tuần, trong đó Hamas sẽ thả 33 con tin Israel để đổi lấy hàng trăm tù nhân Palestine, và quân đội Israel sẽ tái triển khai về phía đông, rời xa các khu vực dân cư ở Gaza.

Nếu được thực hiện, giai đoạn thứ hai, kéo dài 6 tuần nữa, sẽ chứng kiến phần còn lại của các con tin trở về nhà – một số còn sống, một số đã chết – và quân đội Israel sẽ rút hoàn toàn khỏi Gaza.

Gia đình các con tin đã kêu gọi ông Netanyahu gạt chính trị sang một bên và hoàn tất thỏa thuận ngừng bắn. Ông Trump đã nói rõ rằng ông muốn chấm dứt cuộc chiến, bắt đầu từ cuộc tấn công khủng bố do Hamas lãnh đạo vào Israel vào ngày 7/10/2023.

Chính quyền Trump đầu tiên đã làm trung gian bình thường hóa quan hệ ngoại giao giữa Israel và ba quốc gia Arab. Người Israel hiện đang hướng tới triển vọng của một thỏa thuận lớn hơn, dẫn đến quan hệ chính thức với Saudi Arabia trong nhiệm kỳ tiếp theo của ông Trump – một thỏa thuận sẽ củng cố trục khu vực chống lại kẻ thù lâu đời của Israel là Iran.

Ông Itamar Ben-Gvir, trái, Bộ trưởng an ninh quốc gia, tại Jerusalem hôm 16/1. Ông mô tả thỏa thuận này là sự "đầu hàng" của Israel trước Hamas. Ảnh: Reuters.

Ông Ben-Gvir và ông Smotrich muốn cuộc chiến ở Gaza tiếp tục cho đến khi Hamas bị tiêu diệt. Hy vọng của họ là quân đội Israel sẽ cai quản khu vực này, cuối cùng mở đường cho các khu định cư Do Thái tại đây.

Ông Ben-Gvir đã mô tả thỏa thuận này như một sự “đầu hàng” của Israel trước Hamas và trong một video, ông đã kêu gọi ông Smotrich cùng ông từ chức để ngăn chặn nó. Tuy nhiên, cả hai đều không thể tự mình làm sụp đổ chính phủ.

Đối diện nhiều thách thức

Ông Netanyahu cũng đang đối mặt với các cáo buộc tham nhũng trong một phiên tòa kéo dài và có nguy cơ phải đối mặt với sự phán xét của công chúng sau khi chiến tranh kết thúc vì những thất bại quân sự và chính sách trước cuộc tấn công của Hamas năm 2023.

Trong bối cảnh đó, một số nhà phân tích tin rằng ông sẽ chọn phá hủy giai đoạn thứ hai của thỏa thuận, nếu Hamas không làm điều đó trước, để giữ vững liên minh của mình.

“Ông Netanyahu muốn duy trì quyền lực”, bà Gayil Talshir, một nhà khoa học chính trị tại Đại học Hebrew Jerusalem, nói. “Không có lý do gì để ông ấy đi đến một cuộc bầu cử mà ông ấy có thể thua. Ông ấy muốn có thêm 2 năm lãnh đạo chính phủ”.

Ông Netanyahu có thể đạt được các thỏa thuận với ông Smotrich. Ngay cả khi Bộ trưởng Tài chính tham gia cùng ông Ben-Gvir rời khỏi liên minh, ông Netanyahu vẫn có thể, ít nhất trong một thời gian, lãnh đạo một chính phủ thiểu số. Các lãnh đạo đảng đối lập nói rằng họ sẽ cung cấp cho ông Netanyahu một “lưới an toàn chính trị” vì lợi ích hòa bình.

Dù sao đi nữa, chính phủ Israel vẫn có khả năng tồn tại cho đến khi giai đoạn đầu tiên của thỏa thuận kết thúc, ông Yohanan Plesner, chủ tịch Viện Dân chủ Israel, một nhóm nghiên cứu phi đảng phái ở Jerusalem, cho biết.

Tuy nhiên, ông Netanyahu có thể phải lựa chọn giữa đa số nghị viện của mình và mối quan hệ với chính quyền mới ở Washington, bởi ông Trump và Arab Saudi có thể mang lại cho ông cơ hội để củng cố di sản chính trị của mình.

“Tôi nghĩ rằng tâm trí ông ấy đã ở trong nước đi lớn tiếp theo”, ông Plesner nói về ông Netanyahu. “Nếu ông ấy phải chọn giữa mối quan hệ thân thiết với chính quyền Trump và Smotrich cùng Ben-Gvir, ông ấy sẽ chọn ông Trump”.

Người dân Israel ở Tel Aviv kiểm tra tin tức cập nhật về các con tin trong hôm 16/1. Ảnh: NYTimes.

Những người chỉ trích chính phủ của ông Netanyahu, bao gồm nhiều gia đình của 98 con tin vẫn bị Hamas bắt giữ ở Gaza, từ lâu đã cáo buộc Thủ tướng phá hoại các nỗ lực trước đó để đạt được thỏa thuận nhằm bảo toàn liên minh của mình.

Ông Ben-Gvir dường như đã xác nhận những nghi ngờ đó trong một tuyên bố video tuần này, khẳng định rằng ông và ông Smotrich đã sử dụng ảnh hưởng chính trị của họ để ngăn chặn một thỏa thuận tương tự “hết lần này đến lần khác” trong năm qua.

Ông Netanyahu và những người trung thành với ông đã đổ lỗi cho Hamas về các thất bại trong việc đạt được thỏa thuận trong quá khứ.

Theo New York Times

Thu Quyên