Thúc đẩy đổi mới, sáng tạo xanh

Cần có chính sách hỗ trợ đổi mới sáng tạo xanh tại các doanh nghiệp nhỏ và vừa. Ảnh: Anh Dũng.

Đổi mới công nghệ xanh còn khiêm tốn

Theo báo cáo nghiên cứu “Thúc đẩy đổi mới sáng tạo xanh trong doanh nghiệp (DN) nhỏ và vừa ở Việt Nam” vừa được Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương công bố cho thấy, đổi mới sáng tạo xanh đã được các DN, trong đó có DN vừa và nhỏ, quan tâm thực hiện ở nhiều lĩnh vực như nông nghiệp, hàng tiêu dùng, xử lý chất thải, năng lượng, chế biến thực phẩm...

TS Nguyễn Thị Luyến - Trưởng ban Nghiên cứu thể chế kinh tế, Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương, đại diện nhóm nghiên cứu cho biết, đổi mới sáng tạo xanh không chỉ giúp DN tiếp cận thị trường, tăng khả năng sinh lời theo chuỗi giá trị, mà còn giúp DN đáp ứng trước các tiêu chuẩn và các quy định ngày càng nghiêm ngặt hơn, thu hút đầu tư và giúp DN tăng năng suất, năng lực công nghệ… Tuy vậy, DN vừa và nhỏ ở Việt Nam chủ yếu “đổi mới xanh” trong việc sử dụng nguyên liệu đầu vào tại các DN tiểu thủ công nghiệp, nông nghiệp, thực phẩm; hay áp dụng quy trình tuần hoàn như các DN nông lâm thủy sản. Còn số lượng DN có hoạt động ứng dụng và cập nhật công nghệ xanh còn khá thấp.

“Phương thức đổi mới sáng tạo xanh phổ biến được nhiều DN nhỏ và vừa thực hiện là điều chỉnh những sản phẩm hiện có cho phù hợp với thị hiếu người tiêu dùng, phù hợp với điều kiện vận hành ở địa phương, hoặc thực hiện đổi mới quy trình dựa trên các sáng kiến cải tiến kỹ thuật nhằm khắc phục những lỗi kỹ thuật phát sinh từ thực tiễn sản xuất hay cải tiến hệ thống sản xuất hiện có” - TS Luyến chia sẻ.

Để thúc đẩy DN chuyển đổi xanh, đã có nhiều cơ chế, chính sách được đưa ra. Nổi bật là chính sách tài chính như ưu đãi, hỗ trợ về thuế phí đã góp phần thu hút nhiều nguồn lực ngoài ngân sách nhà nước, đặc biệt từ các DN, tập đoàn, các tổ chức quốc tế. Các nhóm giải pháp khác như hỗ trợ kỹ thuật, truyền thông, xúc tiến thương mại... đã khuyến khích nhiều DN đổi mới sáng tạo xanh. Tuy nhiên, những chính sách trên vẫn chưa thực sự tạo động lực mạnh mẽ cho các DN thay đổi dây chuyền công nghệ để tạo ra những chuyển biến đáng kể về và quy trình sản xuất.

Các địa phương chủ yếu tập trung thúc đẩy hoạt động khởi nghiệp chứ chưa quan tâm đúng mức đến hoạt động khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo tại chính các DN đang hoạt động.

Chưa kể, tín dụng xanh còn hạn chế, việc phát triển thị trường tài chính xanh còn nhiều khó khăn như thiếu vắng các bên tham gia cũng như nhà đầu tư tổ chức tham gia thị trường tín dụng, cổ phiếu, trái phiếu xanh. Vì vậy số lượng DN tiếp cận được nguồn vốn xanh còn ít.

Tháo gỡ về vốn và pháp lý

Thực tế cho thấy, DN nhỏ và vừa có tác động đáng kể tới môi trường. Dẫn báo cáo của Tổ chức Hợp tác và Phát triển kinh tế (OECD) năm 2021, TS Nguyễn Thị Luyến cho biết, ở châu Âu (EU), DN nhỏ và vừa tạo 64% ô nhiễm công nghiệp, 60 - 70% chất thải công nghiệp, 60% chất thải thương mại; ở phạm vi toàn cầu, các DN này chiếm 50% lượng phát thải khí nhà kính… Do vậy, nhiều quốc gia đã có chính sách thúc đẩy, khuyến khích DN nhỏ và vừa thực hiện đổi mới sáng tạo xanh.

Để tiếp tục thúc đẩy đổi mới sáng tạo xanh trong DN vừa và nhỏ, các chuyên gia cho rằng, Việt Nam cần tập trung hoàn thiện hành lang pháp lý và hệ thống chính sách hỗ trợ đổi mới sáng tạo xanh, bao gồm các quy định về tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật, các chính sách về thuế, tài chính, đầu tư; các chính sách về thị trường, tiêu dùng.

Ông Nguyễn Hoa Cương - Phó viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương cho biết, "xanh" là từ khóa đã và đang hot trên các diễn đàn tại Việt Nam và thế giới. Thực tế đổi mới sáng tạo xanh mang lại nhiều giá trị cho DN và xã hội. Tuy nhiên để nắm bắt được cơ hội này không đơn giản nhất là với những DN nhỏ và vừa.

Để DN nhỏ và vừa nắm bắt được cơ hội trong quá trình đổi mới sáng tạo xanh, theo ông Cương, trước mắt cần có những quy định cụ thể hơn về đổi mới sáng tạo, đổi mới sáng tạo xanh, cũng như hệ thống được bộ tiêu chí xác định DN đổi mới sáng tạo, DN đổi mới sáng tạo xanh làm cơ sở để xây dựng và thực hiện các chính sách hỗ trợ, thúc đẩy đổi mới sáng tạo xanh trong DN.

Về lâu dài, cần tập trung hoàn thiện hành lang pháp lý và hệ thống chính sách hỗ trợ đổi mới sáng tạo xanh, bao gồm các quy định về tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật, các chính sách về thuế, tài chính, đầu tư; các chính sách về thị trường, tiêu dùng; các chính sách về giáo dục, đào tạo, nghiên cứu và phát triển; chính sách phát triển công nghiệp môi trường đối với các sản phẩm, thiết bị và công nghệ phục vụ cho thực hiện đổi mới sáng tạo xanh, các chính sách khuyến khích liên kết giữa ngành, lĩnh vực, địa phương trong thực hiện đổi mới sáng tạo xanh và các công cụ chính sách khác; xây dựng chương trình hỗ trợ DN nhỏ và vừa thực hiện đổi mới sáng tạo xanh, chuyển đổi xanh.

Lê Bảo