Thúc đẩy vận hành sàn giao dịch carbon

Thiếu cơ chế về giá và thị trường carbon minh bạch

Thảo luận về Báo cáo kết quả giám sát chuyên đề “việc thực hiện chính sách, pháp luật về bảo vệ môi trường kể từ khi Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 có hiệu lực thi hành”, các đại biểu cho biết, Luật Bảo vệ môi trường và các nghị định, thông tư hướng dẫn đã đặt nền móng pháp lý rõ ràng cho việc hình thành và vận hành thị trường carbon trong nước, bao gồm sàn giao dịch tín chỉ carbon, dự kiến vận hành từ năm 2029.

ĐBQH Hà Hồng Hạnh (Khánh Hòa) nêu rõ, Việt Nam có tiềm năng hấp thụ và giảm phát thải lớn, đặc biệt trong các lĩnh vực như năng lượng tái tạo, nông nghiệp, lâm nghiệp, chất thải và công nghiệp chế biến. Theo ước tính, chỉ riêng lĩnh vực rừng tự nhiên và rừng trồng có thể cung cấp hàng chục triệu tín chỉ carbon mỗi năm, tương đương với hàng trăm triệu USD được định giá và giao dịch hợp pháp.

Đại biểu Hà Hồng Hạnh (Khánh Hòa) phát biểu

Đại biểu cho biết, nhiều doanh nghiệp lớn đã chủ động tham gia cơ chế này, thực hiện kiểm kê khí nhà kính, đăng ký dự án giảm phát thải theo tiêu chuẩn quốc tế và chuẩn bị năng lực tham gia sàn giao dịch. Điều này cho thấy nhận thức và sự chủ động của khu vực tư nhân ngày càng cao.

Tuy nhiên, việc triển khai cơ chế giao dịch tín chỉ carbon ở nước ta còn đang đối mặt với nhiều khó khăn. Đó là hệ thống thể chế và hướng dẫn chi tiết còn chưa hoàn thiện; các quy định về phân bổ hạn ngạch phát thải, phương pháp đo đạc, báo cáo thẩm định và cơ chế kết nối với thị trường quốc tế vẫn còn đang trong quá trình xây dựng. Điều này khiến nhiều doanh nghiệp chưa biết bắt đầu từ đâu, chưa rõ quy trình để tạo và chứng nhận tín chỉ carbon trong nước.

Đáng lưu ý, năng lực kỹ thuật và dữ liệu còn hạn chế. Hiện mới có khoảng 2-3 trung tâm trong nước có đủ năng lực kiểm kê khí nhà kính đạt chuẩn quốc tế. Dữ liệu phát thải ở nhiều ngành chưa đầy đủ, chưa đồng nhất, gây khó khăn cho việc xác định hạn ngạch và giám sát kết quả giảm phát thải.

“Chúng ta cũng thiếu cơ chế về giá và thị trường minh bạch. Sàn giao dịch carbon trong nước chưa chính thức vận hành, trong khi việc kết nối với thị trường quốc tế lại đòi hỏi đáp ứng nhiều tiêu chuẩn phức tạp. Do đó, các doanh nghiệp muốn bán tín chỉ carbon phải qua trung gian quốc tế, chịu chi phí cao và làm giảm lợi ích thực tế”, đại biểu Hà Hồng Hạnh chỉ rõ.

Ưu đãi thuế cho doanh nghiệp tiên phong giảm phát thải

Để thúc đẩy thị trường tín chỉ carbon phát triển hiệu quả, đại biểu Hà Hồng Hạnh đề xuất, cần hoàn thiện khung pháp lý sớm nhất có thể, đặc biệt là các nghị định về vận hành sàn giao dịch carbon. Về phân bổ, mua, bán hạn ngạch phát thải, cần quy định rõ trách nhiệm của từng bộ, ngành, địa phương trong việc kiểm kê và xác nhận giảm phát thải.

Đồng thời, xây dựng hệ thống cơ sở dữ liệu quốc gia về phát thải khí nhà kính, thống nhất từ trung ương đến các doanh nghiệp. Thực hiện đầu tư mạnh cho công nghệ đo đạc, kiểm chứng và giám sát, bảo đảm tính minh bạch và độ tin cậy.

Đại biểu Hà Hồng Hạnh lưu ý, phải quan tâm, hỗ trợ các doanh nghiệp chuyển đổi. Nhà nước nên có chính sách đào tạo, tư vấn tín dụng xanh và ưu đãi thuế cho các doanh nghiệp tiên phong giảm phát thải, hỗ trợ các chi phí và kiểm toán, đăng ký tín chỉ cho các đơn vị nhỏ và vừa…

ĐBQH Nguyễn Thị Lan Anh (Lào Cai) cũng đề xuất, sớm sửa đổi Luật Lâm nghiệp, Luật Bảo vệ môi trường theo hướng bổ sung các quy định, điều kiện đối với nhà đầu tư tín chỉ carbon. Quy định về tỷ lệ hạn ngạch phát thải khí nhà kính được phân bổ miễn phí thông qua đấu giá; quy định trách nhiệm công tác thanh tra, kiểm tra, bổ sung các loại phí, lệ phí liên quan đến cơ chế trao đổi bù trừ tín chỉ carbon.

ĐBQH Nguyễn Thị Lan Anh (Lào Cai) phát biểu

Thực hiện ban hành một số quy định trao đổi quốc tế về giảm phát thải khí nhà kính và tín chỉ carbon; quy định về dịch vụ hấp thụ và lưu trữ carbon của rừng; chính sách ưu đãi thuế, hỗ trợ tài chính và khuyến khích đầu tư vào các dự án như năng lượng tái tạo, nông nghiệp bền vững và bảo vệ rừng.

Đại biểu Nguyễn Thị Lan Anh đề xuất, cần thúc đẩy, sớm vận hành sàn giao dịch carbon quốc gia, tạo nền tảng minh bạch, tăng quyền kiểm soát giá trị tín chỉ và phân phối lợi ích trực tiếp cho cộng đồng. Quan tâm đến các địa phương có tỷ lệ che phủ rừng lớn sớm được tham gia vào thị trường carbon. Hỗ trợ kỹ thuật và tài chính để giúp doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp vừa và nhỏ tham gia vào thị trường này.

“Đầu tư công nghệ và hạ tầng, ứng dụng công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI), Zepp, vệ tinh, blockchain, lưu trữ dữ liệu về rừng, bảo đảm minh bạch trong cung cấp tín chỉ carbon. Ưu tiên rừng đa tầng bản địa, vừa phòng, chống thiên tai, vừa xây dựng vùng sinh thái carbon trọng điểm”, đại biểu đề xuất.

Song song với đó, đại biểu cho rằng, nên xây dựng thỏa thuận song phương với các nước, quốc gia phát triển xuất khẩu tín chỉ carbon mang lại nguồn ngoại tệ và nâng cao vị thế của Việt Nam.

ĐBQH Trịnh Minh Bình (Vĩnh Long) phát biểu

Nhấn mạnh, phát triển thị trường carbon là công cụ quan trọng góp phần giảm phát thải, bảo vệ môi trường và phát triển kinh tế xanh, ĐBQH Trịnh Minh Bình (Vĩnh Long) cho rằng, cần ưu tiên nguồn lực và nhân lực chất lượng cao cho công tác phân bổ hạn ngạch phát thải và vận hành thị trường carbon; đẩy mạnh đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ chuyên gia có khả năng quản lý, giao dịch và điều hành thị trường trong nước ngang tầm khu vực và quốc tế…

Các đại biểu nhấn mạnh, thị trường tín chỉ carbon không chỉ là công cụ thực hiện cam kết môi trường mà còn là cơ hội để Việt Nam xây dựng một nền kinh tế xanh, bền vững và cạnh tranh, đóng góp vào mục tiêu Net Zero vào năm 2050.

H. Ngọc