Thuế đối ứng của Mỹ: rủi ro lan rộng, doanh nghiệp Việt xoay trục thế nào?
Thuế đối ứng của Mỹ đang làm gia tăng rủi ro 'thuế chồng thuế' và đảo lộn chiến lược xuất khẩu của nhiều doanh nghiệp Việt. Áp lực mới buộc doanh nghiệp phải nâng chất sản xuất và tái định vị trong chuỗi cung ứng.
Sáng nay (10-12), Vụ Phát triển Thị trường nước ngoài (Bộ Công thương) phối hợp với Phòng Thương mại Mỹ tại Việt Nam tổ chức Diễn đàn thương mại Việt Nam - Mỹ 2025.
Trọng tâm của diễn đàn là các thách thức mới trong chính sách thương mại của Mỹ, đặc biệt là thuế đối ứng, công cụ đang định hình lại “luật chơi” toàn cầu.
Thuế đối ứng của Mỹ đang làm gia tăng rủi ro “thuế chồng thuế” và đảo lộn chiến lược xuất khẩu của nhiều doanh nghiệp Việt. Ảnh: TL
Theo Trung tâm Thương mại Quốc tế Mỹ, đến hết tháng 8-2025, Việt Nam đã trở thành đối tác thương mại lớn thứ 7 của Mỹ, với tổng kim ngạch hai chiều đạt 132,4 tỉ đô la Mỹ.
Việt Nam xuất siêu sang Mỹ hơn 113 tỉ đô la Mỹ, đứng thứ ba trong số các nước thặng dư thương mại lớn nhất của Mỹ. Trong bối cảnh quan hệ thương mại mở rộng nhanh, thuế đối ứng nổi lên như rủi ro lớn nhất mà doanh nghiệp trong nước phải đối mặt trong thời gian qua và sắp tới.
Phát biểu tại diễn đàn, ông Phạm Quang Vinh, nguyên Thứ trưởng Bộ Ngoại giao, nguyên Đại sứ đặc mệnh toàn quyền Việt Nam tại Mỹ, nhận định thuế đối ứng là cách tiếp cận mới của Mỹ nhằm “cài đặt lại cuộc chơi”.
Khi sắc thuế này được áp trên diện rộng, các đối tác buộc phải bước vào đàm phán theo nguyên tắc Mỹ đặt ra. Điều này hình thành hai hệ “luật chơi”, một dành cho giao thương với Mỹ theo cơ chế đối ứng và một dành cho phần còn lại của thế giới.
Theo ông, Việt Nam cần ứng xử trên nguyên tắc bảo vệ lợi ích quốc gia, duy trì quan hệ thương mại với Mỹ, nhưng vẫn giữ được sức cạnh tranh trước những nước có cơ cấu xuất khẩu tương tự.
Thuế đối ứng, ở góc độ tích cực, buộc Việt Nam phải tự soi lại chất lượng nền kinh tế, vai trò của khu vực FDI và vị thế trong chuỗi cung ứng.
Ông Trần Toàn Thắng, Trưởng ban Quốc tế và Chính sách hội nhập (Viện Chiến lược và Chính sách Kinh tế - Tài chính), phân tích rằng thuế đối ứng chỉ là bước mở đầu cho tiến trình tái cấu trúc sản xuất của Mỹ.
Điều gây lo ngại nhất là tình trạng “thuế chồng thuế”. Các sắc thuế phòng vệ như chống bán phá giá, chống trợ cấp, cùng với thuế theo Mục 232 áp vì lý do an ninh quốc gia, đều không được trừ bỏ khi Mỹ áp thêm thuế đối ứng.
Nói cách khác, một mặt hàng đã bị đánh các loại thuế này vẫn có thể phải cộng thêm thuế đối ứng, khiến tổng mức thuế đội lên rất lớn.
Ngành tôm là ví dụ điển hình. Sau hơn một thập kỷ chịu thuế chống bán phá giá, doanh nghiệp nay đứng trước nguy cơ gánh thêm thuế đối ứng. Nhiều ngành khác như thép, gỗ và các nhóm hàng cũng đang nằm trong diện bị Mỹ theo dõi sát sao.
Thuế đối ứng cũng tạo ra mức độ bất định lớn đối với doanh nghiệp, tác động trực tiếp đến quyết định đầu tư và kế hoạch mở rộng sản xuất.
Với tỷ lệ gần 70% kim ngạch xuất khẩu đến từ khu vực FDI, Việt Nam đứng trước rủi ro bị giám sát chặt hơn do dòng vốn FDI từ Trung Quốc dịch chuyển nhằm né thuế khi xuất sang Mỹ.
Trong dài hạn, nhiều ý kiến cho rằng Việt Nam cần nâng chất lượng sản xuất trong nước, tăng tỷ lệ giá trị gia tăng nội địa, kiểm soát chặt truy xuất nguồn gốc và củng cố quy tắc xuất xứ để giảm rủi ro trong bối cảnh Mỹ và EU ngày càng siết yêu cầu.
Bên cạnh những thách thức từ thuế quan, dư địa hợp tác giữa hai nước vẫn rộng mở. Mỹ đang ưu tiên hợp tác với Việt Nam trong các lĩnh vực chiến lược như khoáng sản thiết yếu, phát triển công nghiệp bán dẫn và kinh tế số.
Những hướng hợp tác này được kỳ vọng sẽ giúp Việt Nam tái định vị vai trò trong chuỗi cung ứng toàn cầu, trong khi ứng phó các hàng rào thuế quan từ Mỹ ngày càng phức tạp.
