Thung lũng Nắng lấp lánh cá tầm Nga

Anh Gennady Kuznetsov và sản phẩm cá tầm Thung lũng Nắng

Từ núi cao Bidoup, trăm ngã con nước dồn về xuôi và luôn ưu ái giành phần nhiều cho Da Mrang, con suối ngoằng qua những vách đá cổ chảy dọc tiểu khu 115 của rừng đầu nguồn phòng hộ Đạ Nhim. Suối dài soi bóng cánh rừng chủ yếu lá kim thân thiện với cư dân K’Ho từ hàng trăm năm. Thiên nhiên ban tặng nguồn thủy sản bản địa cùng hương rừng ngọt ngào mỗi mua rẫy đi qua. Nhưng không ai nghĩ nơi đây xuất hiện một loài cá mới, xuất xứ từ đất nước bạch dương, cá tầm Nga và Siberia. Quần xã thực vật và môi trường của ánh sáng, gió, nhiệt độ, nước, không khí… cùng tình yêu sáng tạo của con người đã tạo nên thịt và trứng cá tầm Thung lũng Nắng trở thành sản phẩm cao cấp của thực khách hạng VIP trong nước và quốc tế. Mười bảy năm hình thành là thời gian chưa dài về vật lý nhưng thời gian tâm lý thực sự không ngắn bởi nỗi truân chuyên gian lao mà ông chủ Gennady Kuznetsov và các cộng sự trải qua. Và không gian địa lý đã hiện hữu một chỉ dấu đặc sản cá tầm xã Đạ Sar, huyện Lạc Dương, tỉnh Lâm Đồng.

Nắng núi thêu hoa dệt gấm dọc con đường lấp xấp bụi rậm. Chúng tôi rảo bộ cùng Gennady Kuznetsov và phiên dịch Lê Khắc Nghị. Dong dỏng cao, Kuznetsov hội đủ những mẫu mực về tính cách Nga: lãng mạn, yêu cái đẹp, thông minh, chú trọng vẻ bề ngoài, nghiêm túc, uống rượu... Câu chuyện từ một chính trị gia nước Nga đến ông chủ cá tầm ở Việt Nam được người đàn ông 68 tuổi chia sẻ thâm trầm pha chút đắng đót.

• BÍ THƯ TỈNH ĐOÀN TRÊN ĐẤT NƯỚC NGA

Gennady Kuznetsov sinh ra trong gia đình bình dân ở tỉnh Krasnodark nhưng học tập và làm việc lâu dài ở tỉnh Magadan. Tỉnh này lớn gấp năm lần nước Pháp, thuộc vùng Viễn Đông xa xôi của nước Nga. Anh mở bản đồ trên Smartphone để chỉ dẫn vị trí xứ sở mà anh gắn bó. Magadan nằm ở đông bắc nước Nga, đối diện với quần đảo Alaska của Mỹ, cách Matxcơva 8 múi giờ. Nơi anh sống là vùng có khí hậu cực lạnh, nền kinh tế địa phương có ba nguồn chính là khai thác vàng, săn hươu nai và nghề đánh cá. Kuznetsov kể, thời niên thiếu rất mê câu cá, mê những mùa săn cá trên sông băng và mê đấm bốc. Tốt nghiệp trung học, vừa làm công nhân cơ khí anh vừa học đại học Luật. Mười tám tuổi, anh trở thành đảng viên Đảng Cộng sản Liên Xô và được giao phụ trách Đoàn Thanh niên cộng sản Lênin (Komsomol) của nhà máy. Nhiệt huyết, nỗ lực phấn đấu anh được tín nhiệm giữ chức Bí thư Tỉnh Đoàn Komsomol tỉnh Magadan khi tuổi đời hãy còn rất trẻ…

K’Quang (trái) cùng đồng nghiệp làm sạch cá tầm sau khi đã lấy trứng (ảnh nhỏ là thành phẩm trứng muối đã đóng hộp)

Năm 1999, Kuznetsov cùng gia đình chuyển về Matxcơva và năm 2007 anh nghỉ hưu ở tuổi 53. Chỉ một năm sau, Kuznetsov bén duyên với Việt Nam và tạo lập một sự nghiệp mới, đó là nghề nuôi thủy sản, từ gợi ý của bạn bè Việt Nam học tập, công tác tại Nga hiểu về lĩnh vực này. Với tên công ty là Thung lũng Nắng, Kuznetsov lý giải: “Ở phía Bắc tỉnh Magadan có một thung lũng rất đặc biệt, người quê tôi gọi là Thung lũng Mặt trời (Valley of the Sun). Ở đó, dù trời mùa đông sương giá tuyết rơi trắng xóa thì vẫn rất ấm áp, ngay cả khi nhiệt độ xuống âm 25-30 độ, người dân địa phương vẫn có thể trượt tuyết và tắm nắng khỏa thân. Tôi đặt tên Thung lũng Nắng cho công ty ở miền núi rừng Đạ Sar này để gợi nhớ quê hương…”.

• ÔNG CHỦ NUÔI CÁ TẦM TẠI VIỆT NAM

Từ động viên, hỗ trợ nhiệt tâm của tiến sĩ Lê Thanh Lựu - Viện trưởng Viện Nghiên cứu nuôi trồng thủy sản 1, Kuznetso đến Lâm Đồng khảo sát tìm nơi nuôi cá. Sau thời gian xây dựng dự án và về quê nhà tìm vốn liếng cùng hỗ trợ tận tình của Ủy ban Nhân dân tỉnh Lâm Đồng, tháng 3 năm 2008, Gennady Kuznetsov chính thức có quyết định thành lập Công ty TNHH liên doanh Thung lũng Nắng (Sun Dale JV.Ltd), ngành nghề nuôi cá nước lạnh và bảo vệ 100 ha rừng tại tiểu khu 115.

Lấp lánh cá tầm Thung lũng Nắng

Hạn chế tối đa tác động đến rừng để giữ nguyên hệ sinh thái, đồng thời tái tạo thảm thực vật bị suy thoái là ý chí, tình cảm ngay từ lúc khởi nghiệp của ông chủ Thung lũng Nắng. Công cuộc xây dựng cơ sở hạ tầng tại vùng sâu vùng xa càng gian nan khi tuân thủ nghiêm ngặt bảo vệ môi trường theo triết lý thuận thiên. Từ khu rừng hoang vắng bây giờ cơ ngơi của Thung lũng Nắng là con đường nhỏ lát đá, vài nhà ở, nhà kho khiêm tốn dưới tán rừng, hệ thống các đập nước, đường ống dẫn, bể lắng, bể nuôi, xưởng sản xuất trứng cá muối (CAVIAR). Mọi thứ hoàn thiện bảo đảm các quy chuẩn nghiêm ngặt lĩnh vực chăn nuôi cá. Thung lũng Nắng hiện đã nâng quy mô trên chiều dài 2,3 km suối với hàng trăm ngàn con cá tầm, gồm cá thịt và trứng cá. “Chúng tôi rất hạnh phúc khi chỉ có Thung lũng Nắng mới thành công trước các yếu tố tiêu cực của khí hậu, hạn hán hay lũ lụt. Làm được, bởi vì chúng tôi đã sử dụng các công nghệ mới, không ngừng cố gắng cải thiện chất lượng nước và điều kiện nuôi cá”, Gennady Kuznetsov chia sẻ bằng dọng thâm trầm. Niềm hạnh phúc nhân lên khi công ty của anh đã đóng góp vào sự phát triển của địa phương bằng việc đầu tư con đường đá dài hơn 5 km và đường điện hạ thế dài 3,5 km để người dân địa phương và các doanh nghiệp bạn cùng sử dụng chung.

Ông chủ Thung lũng Nắng cho biết, quê anh cũng nuôi cá hồi, cá tầm nhưng do thời tiết quá lạnh nên thời gian từ khi ươm giống đến thu hoạch phải mất ba, bốn năm. Còn tại Lâm Đồng, nhờ nhiệt độ thích hợp nên chỉ một năm đã có cá thương phẩm. Được mục kích những con cá tầm có trọng lượng hơn 40 kg chúng tôi không khỏi bất ngờ, nể phục thành quả lao động của tập thể nơi này. Sản phẩm cá tầm của công ty thân thiện với môi trường, nuôi trong điều kiện tự nhiên lý tưởng, sử dụng thức ăn từ các nhà sản xuất hàng đầu thế giới của Pháp và Hà Lan. Ứng dụng các công nghệ hiện đại của Nga và Châu Âu, hàng năm doanh nghiệp cung cấp cho thị trường 120 tấn sản phẩm. Rất tự tin, Kuznetsov nói: “Chúng tôi nuôi cá tầm thuộc nhiều giống khác nhau, trong đó có cá tầm Nga và Siberia, và còn có một quần thể cá tầm bạch tạng quý hiếm, từ đó chế biến trứng cá muối vàng. Thung lũng Nắng sản xuất trứng cá tầm đen theo tiêu chuẩn nghiêm ngặt của Nga, vì đây là sản phẩm nguyên bản của Nga. Tất cả các sản phẩm đều được chứng nhận phù hợp với tiêu chuẩn quốc tế-HACCP”.

• KHÔNG CHỈ LÀ NẮNG MÀ LÀ CỘNG CẢM VÀ MẪN TIỆP

Góp phần tạo nên sản phẩm cao cấp đối với thực khách trong nước và quốc tế không thể không nhắc đến các cộng sự là 20 lao động đồng bào K’Ho. Trong câu chuyện kể những bước thăng trầm của công ty, ông chủ Kuznetsov nhiều lần khen ngợi tinh thần lao động tự giác và đặc biệt tri thức dân gian của người dân tộc K’Ho về biệt tài nuôi cá. Nuôi cá tầm đòi hỏi kỹ thuật rất cao, nhất là nuôi để lấy được trứng. Mọi khâu quy trình phải trải qua hết sức phức tạp, khắt khe, chính xác từ môi trường nước, thức ăn, chọn giống, nuôi ươm con giống từng thời kỳ đến phát triển cá thịt, cá trứng và cách lấy trứng, rồi bảo quản sản phẩm sau thu hoạch… Kuznetsov nhận xét, công nhân K’Ho tại Thung lũng Nắng là những lao động rất có trách nhiệm và kỹ năng làm việc tuyệt vời. Công việc đòi hỏi tính kỷ luật và trình độ kỹ thuật cao, nhưng họ đáp ứng xuất sắc, thậm chí, sự thông minh nơi họ gây ngạc nhiên đối với các chuyên gia nước ngoài.

Hệ thống nuôi cá tầm bằng công nghệ hiện đại và thân thiện với môi trường

Để chứng minh, Kuznetsov kể, buổi trưa hôm đó, các chuyên gia Nga đề nghị công nhân cho cá ăn, tuy nhiên, nhóm công nhân K’Ho cương quyết không chịu thực hiện sau khi họ nhìn trời, nhìn nước, nhìn cá. Họ khẳng định, nếu cho cá ăn vào thời điểm này là cá sẽ chết. Chuyên gia chịu trách nhiệm về quyết định này, công nhân đành lòng cho cá ăn và kết cục sau khi cá được cho ăn no thì lăn đùng ra chết hàng loạt. Thất bại này đã cho Kuznetsov bài học quý, đó là ngoài những kỹ thuật bài bản, những kiến thức khoa học thì kinh nghiệm, kỹ năng và tri thức bản địa cũng hết sức quan trọng. Tri thức dân gian là kho báu của những cư dân ngàn đời sống với nắng, gió, với nước và núi rừng. Hơn ai hết, họ hiểu mọi ngọn nguồn về môi trường tự nhiên và không gian sinh tồn của đại ngàn yêu dấu. Kuznetsov còn dẫn chứng “độ thính” của công nhân K’Ho về nắm bắt giai đoạn phát triển của trứng cá. Bằng cách vuốt lên bụng con cá tầm họ đã có thông tin chính xác trước khi phải dùng máy siêu âm ghi nhận về độ chín…Chúng tôi may mắn được chứng kiến anh K’Quang và đồng nghiệp đang làm sạch cá tầm sau khi lấy trứng. Nhẹ nhàng và khéo léo. Ở một vị trí khác, nhóm Chu Ju Lia và Hứa Đức Tuấn (bố là người K’Ho mẹ là người Kinh)… đang cần mẫn làm chiếc cầu nhỏ bắc qua con suối. Lia nói: “Tụi con làm đây gần nhà, công việc và thu nhập ổn định, được kỹ sư Quân chỉ bảo nên làm đã quen rồi”.

Trong khuôn viên Thung lũng Nắng bình yên

Kuznetsov mời chúng tôi ngồi lại chiếc chòi nhỏ bên cạnh nơi anh ở vừa tiếp tục trò chuyện vừa ăn trưa. Thức ăn uống anh đã chuẩn bị tươm tất, đậm văn hóa xứ sở bạch dương. Một trong những điều kiêng kỵ của người Nga là khách không từ chối khi được mời ăn, bữa ăn trưa lại là bữa ăn quan trọng của họ. Kể cả uống rượu, dù uống ít thì từ chối là khiếm nhã, bởi thức uống này thể hiện sự tôn trọng của khách và mức độ thâm giao của chủ. Thật thi vị, giữa tán thông xanh, đầy gió và nắng, chủ nhà mời thưởng thức đặc sản Nga: trứng cá tầm, bơ, thịt hun khói, rượu vodka cùng bánh mì và nông sản sạch của Lâm Đồng. Trứng cá là một trong năm món ăn nổi tiếng của Nga. Loại thực phẩm này vốn rất đắt, chuyên phục vụ các tầng lớp giai cấp quý tộc Nga và tiếp khách quý... Ông chủ Thung lũng Nắng Gennady Kuznetsov đã để lại trong chúng tôi nhiều ấn tượng đẹp và thân thiện. Ở anh, hội đủ những phẩm chất quý trọng: một chính khách thông tuệ, một chủ doanh nghiệp tháo vát, một con người đậm văn hóa Nga.

Chúng tôi rời Thung lũng Nắng trong bịn rịn để trở về đô thị Đà Lạt. Tôi chợt nhớ một tin vui liên quan đến sự nghiệp của Gennady Kuznetsov đang theo đuổi. Đó là cuối tháng 3 vừa rồi, Chủ tịch UBND tỉnh Lâm Đồng Trần Hồng Thái ban hành Quyết định Thành lập Hội đồng khoa học và công nghệ chuyên ngành đánh giá, nghiệm thu kết quả thực hiện nhiệm vụ khoa học và công nghệ cấp tỉnh “Xây dựng quy trình bảo quản lạnh tinh trùng cá tầm Nga (Acipenser gueldenstaedtii) và cả tầm Xiberia (A. haerii) tại tỉnh Lâm Đồng”. Hội đồng gồm các nhà khoa học, nhà quản lý trong nước và địa phương. Tôi nghĩ, Thung lũng Nắng là địa chỉ tin cậy xứng đáng để giúp Lâm Đồng trình diễn và tham chiếu.

Ký: MINH ĐẠO