Thuốc điều trị tiểu đường giá rẻ có tiềm năng chống lại tác động của lão hóa

Các nhà khoa học Trung Quốc cho biết metformin (một loại thuốc dễ tiếp cận, giá rẻ được sử dụng để điều trị và ngăn ngừa bệnh tiểu đường) có thể đạt triển vọng lớn trong việc chống lại tác động của lão hóa.

Trong một nghiên cứu kéo dài 40 tháng trên khỉ đuôi dài trưởng thành, các nhà nghiên cứu phát hiện ra rằng việc sử dụng metformin thời gian dài có thể làm chậm quá trình lão hóa nội tạng ở loài linh trưởng, đặc biệt là làm chậm lão hóa não khoảng 6 năm, tương đương với 18 năm ở người.

Theo nhóm nghiên cứu từ Viện Động vật học và Viện Di truyền học Bắc Kinh thuộc Viện Hàn lâm Khoa học Trung Quốc (CAS), những phát hiện này có thể "mở đường cho việc thúc đẩy các chiến lược dược phẩm chống lại quá trình lão hóa ở người".

Các nhà nghiên cứu, do Liu Guanghui và Qu Jing từ Viện Động vật học và Zhang Weiqi từ Viện Di truyền học Bắc Kinh dẫn đầu, đã báo cáo những phát hiện của họ trên tạp chí Cell được bình duyệt ngang hàng.

Họ chia những con khỉ từ 13 đến 16 tuổi, tương đương với người từ 40 đến 50 tuổi, thành hai nhóm. Nhóm đối chứng gồm 16 con khỉ già và 18 con khỉ trẻ hoặc trung niên.

12 con đực già được dùng 20mg/kg metformin mỗi ngày. Đây là liều tiêu chuẩn được sử dụng để kiểm soát bệnh tiểu đường ở người.

Sau nghiên cứu kéo dài 1.200 ngày, tương đương khoảng 13 năm ở người, nhóm CAS đã phân tích các mẫu từ 79 loại mô và cơ quan trong 11 hệ thống trên khắp cơ thể những con khỉ.

Họ quan sát thấy việc sử dụng metformin trong thời gian dài là an toàn. Trong khi đó, nhiều mô của động vật cho thấy quá trình lão hóa sinh học chậm lại. Họ phát hiện ra rằng loại thuốc này có thể làm giảm tình trạng viêm mãn tính, vốn được cho là dấu hiệu chính của quá trình lão hóa.

Liu Guanghui và các đồng nghiệp đặc biệt chú ý đến tác dụng bảo vệ của metformin với não. Họ phát hiện ra rằng những con khỉ được dùng metformin hàng ngày cho thấy tình trạng suy giảm não liên quan đến tuổi tác chậm hơn so với nhóm đối chứng và chức năng nhận thức của chúng được cải thiện.

Metformin đã được sử dụng trong hơn 6 thập kỷ để hạ lượng đường trong máu ở những người mắc bệnh tiểu đường loại 2. Các nhà nghiên cứu trên khắp thế giới đã và đang nghiên cứu tiềm năng của metformin trong việc điều trị các tình trạng như ung thư, bệnh tim mạch và lão hóa.

Dù các nghiên cứu trước đây cho thấy metformin có thể làm chậm quá trình lão hóa sinh học ở các loài động vật như giun chỉ, ruồi giấm và chuột, nghiên cứu của Trung Quốc là cái đầu tiên điều tra kỹ lưỡng vai trò của metformin trong việc làm chậm quá trình lão hóa ở loài linh trưởng.

Tuy nhiên, nghiên cứu này có một số hạn chế. Một là quy mô mẫu tương đối nhỏ: Chỉ có 12 con khỉ được điều trị bằng loại thuốc này.

Theo thông tin công khai, kể từ cuối tháng 6, với sự hợp tác của công ty dược phẩm sinh học Merck (đơn vị phát triển và sản xuất metformin), Liu Guanghui và các đồng nghiệp đã tiến hành thử nghiệm lâm sàng để đánh giá hiệu quả của metformin dạng uống trong việc làm chậm quá trình lão hóa ở nam giới trung niên và cao tuổi. Nghiên cứu sẽ tuyển dụng 120 người và được tiến hành tại Bệnh viện Tuyên Vũ ở Bắc Kinh (thủ đô Trung Quốc).

Các nhà khoa học Trung Quốc cho biết metformin có thể đạt triển vọng lớn trong việc chống lại tác động của lão hóa - Ảnh: Internet

Hồi tháng 5, nhóm các nhà khoa học và bác sĩ lâm sàng Trung Quốc mang đến một tia hy vọng cho bệnh nhân đang chiến đấu với bệnh tiểu đường. Lần đầu tiên trên thế giới, bệnh tiểu đường của một người được chữa khỏi bằng liệu pháp tế bào.

Người đàn ông 59 tuổi mắc bệnh tiểu đường loại 2 trong 25 năm, có nguy cơ bị biến chứng nghiêm trọng do căn bệnh này. Ông đã được ghép thận vào năm 2017, nhưng mất hầu hết chức năng đảo tụy giúp kiểm soát lượng đường trong máu và phải tiêm insulin nhiều lần mỗi ngày.

Yin Hao, nhà nghiên cứu hàng đầu tại Bệnh viện Trường Chinh Thượng Hải, nói với hãng tin The Paper (Trung Quốc): “Ông ấy có nguy cơ cao bị biến chứng tiểu đường nghiêm trọng”.

Bệnh nhân này được cấy ghép tế bào cải tiến vào tháng 7.2021. 11 tuần sau khi cấy ghép, ông không cần dùng insulin bên ngoài, liều thuốc uống để kiểm soát lượng đường trong máu giảm dần và ngừng hoàn toàn một năm sau đó.

Yin Hao cho biết: “Các cuộc kiểm tra tiếp theo cho thấy chức năng đảo tụy của bệnh nhân đã được phục hồi hiệu quả”. Bệnh nhân này hiện đã cai insulin hoàn toàn được 33 tháng.

Công bố trên tạp chí Cell Discovery, bước đột phá y học này có được nhờ nhóm bác sĩ và nhà nghiên cứu từ Bệnh viện Trường Chinh Thượng Hải, Trung tâm Xuất sắc về Khoa học Tế bào Phân tử thuộc Viện Hàn lâm Khoa học Trung Quốc và Bệnh viện Nhân Tế (tất cả đều có trụ sở tại Thượng Hải).

Timothy Kieffer, giáo sư tại khoa Khoa học Sinh lý và Tế bào tại Đại học British Columbia (Canada), nói: “Tôi nghĩ nghiên cứu này thể hiện bước tiến quan trọng trong lĩnh vực trị liệu tế bào cho bệnh tiểu đường”.

Tiểu đường là một căn bệnh mãn tính ảnh hưởng đến cách cơ thể chúng ta chuyển hóa thức ăn thành năng lượng. Những gì chúng ta tiêu thụ sẽ được phân hủy thành glucose (một loại đường đơn giản) và đưa vào máu. Được sản xuất bởi các đảo tụy, insulin rất cần thiết để điều chỉnh lượng đường trong máu.

Trong bệnh tiểu đường, hệ thống này bị phá vỡ: Cơ thể không sản xuất đủ insulin hoặc không thể sử dụng insulin mà nó sản xuất một cách hiệu quả.

Có một số loại bệnh tiểu đường, trong đó loại 2 là phổ biến nhất, ảnh hưởng đến gần 90% số người mắc bệnh này. Bệnh tiểu đường phần lớn liên quan đến chế độ ăn uống và phát triển theo thời gian.

Bất kể loại bệnh tiểu đường nào, việc không duy trì mức đường huyết bình thường theo thời gian có thể dẫn đến các tác dụng phụ nghiêm trọng, bao gồm bệnh tim, giảm thị lực và bệnh thận.

Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Mỹ, “chưa có cách chữa trị bệnh tiểu đường”.

Cùng với việc giảm cân, ăn uống lành mạnh và uống thuốc, insulin là phương pháp điều trị chính hiện nay với một số người, nhưng đòi hỏi phải tiêm và theo dõi thường xuyên.

Các nhà khoa học trên khắp thế giới đang nghiên cứu cấy ghép đảo tụy như một giải pháp thay thế đầy hứa hẹn, chủ yếu bằng cách tạo ra các tế bào giống đảo tụy từ nuôi cấy tế bào gốc của con người. Giờ đây, sau hơn một thập kỷ làm việc, nhóm các nhà khoa học Trung Quốc đã tiến thêm một bước nữa.

Yin Hao cho biết nhóm nghiên cứu đã sử dụng và lập trình các tế bào đơn nhân máu ngoại vi của chính bệnh nhân, sau đó được chuyển thành “tế bào hạt giống” và tái tạo mô đảo tụy trong môi trường nhân tạo.

Trong khi dữ liệu tiền lâm sàng từ nhóm của Timothy Kieffer ủng hộ việc sử dụng các đảo tụy có nguồn gốc từ tế bào gốc để điều trị bệnh tiểu đường loại 2, báo cáo từ Yin Hao và các đồng nghiệp là “bằng chứng đầu tiên ở người”, theo hiểu biết của Timothy Kieffer.

Yin Hao cho biết bước đột phá này là một bước tiến nữa trong lĩnh vực y học tái tạo tương đối mới, nơi khả năng tái tạo của cơ thể được khai thác để điều trị bệnh tật.

“Công nghệ của chúng tôi đã trưởng thành và đã vượt qua các ranh giới trong lĩnh vực y học tái tạo để điều trị bệnh tiểu đường”, Yin Hao tuyên bố.

Trung Quốc là nước có số người mắc bệnh tiểu đường cao nhất trên thế giới. Theo Liên đoàn Tiểu đường quốc tế, cả nước Trung Quốc có 140 triệu người mắc bệnh tiểu đường. Trong số đó, khoảng 40 triệu người phụ thuộc vào việc tiêm insulin suốt đời.

Theo Huang Yanzhong, thành viên cấp cao về sức khỏe toàn cầu tại Hội đồng Quan hệ Đối ngoại, tỷ lệ dân số mắc bệnh tiểu đường ở Trung Quốc cao bất thường.

Trong một bài báo năm ngoái, Huang Yanzhong đã chỉ ra rằng Trung Quốc chiếm 17,7% dân số thế giới nhưng số người mắc bệnh tiểu đường ở nước này lại chiếm đến 1/4 toàn cầu, gây ra gánh nặng y tế rất lớn cho chính phủ.

Timothy Kieffer nhận xét: “Nếu liệu pháp điều trị bằng tế bào này cuối cùng có hiệu quả, nó có thể giải phóng bệnh nhân tiểu đường khỏi gánh nặng về thuốc mãn tính, cải thiện sức khỏe và chất lượng cuộc sống cũng như giảm chi phí chăm sóc sức khỏe”. Song để đạt được điều đó, cần có những nghiên cứu ở nhiều bệnh nhân hơn dựa trên phát hiện của nhóm nhà khoa học Trung Quốc này, Timothy Kieffer nói thêm.

Thuốc mãn tính là loại thuốc được sử dụng để điều trị hoặc kiểm soát các bệnh lý mãn tính, nghĩa là bệnh kéo dài trong thời gian dài, thường là nhiều tháng hoặc nhiều năm.

Sơn Vân