Tiến sĩ Việt tìm ra 'khắc tinh' bệnh viêm da từ rễ cây

Công trình “Xác định các chất ức chế triterpenoid saponin của interleukin IL-33 truyền tín hiệu từ rễ cây hoàng kỳ (Astragalus membranaceus)” do TS. Lê Bá Vinh, nghiên cứu viên tại Trường Dược, Đại học Korea (Hàn Quốc) là tác giả chính đã được vinh danh Giải thưởng Khoa học Công nghệ Quả cầu vàng năm 2024 ở lĩnh vực Công nghệ sinh học.

TS Vinh được vinh danh với Giải thưởng Quả cầu vàng năm 2024.

Công trình đã thành công trong việc xác định các hợp chất thuộc nhóm triterpenoid saponin có khả năng ức chế IL-33/ST2 – một cơ chế liên quan đến viêm và phản ứng dị ứng ở người.

Chia sẻ về hướng nghiên cứu của mình, TS. Vinh cho biết cây hoàng kỳ từ lâu đã được y học cổ truyền ghi nhận là vị thuốc quý, có tác dụng hỗ trợ điều trị nhiều loại bệnh như tim mạch, tiểu đường và đặc biệt là các bệnh liên quan đến miễn dịch. Nhờ đặc tính tăng cường hệ miễn dịch và chống viêm mạnh mẽ, cây hoàng kỳ ngày càng thu hút sự quan tâm trong các nghiên cứu dược học hiện đại.

“Ở Việt Nam, bệnh viêm da dị ứng là vấn đề phổ biến, đặc biệt trong điều kiện khí hậu nhiệt đới ẩm ướt, dễ gây kích ứng da. Nghiên cứu các hoạt chất từ thực vật như hoàng kỳ mang lại hy vọng cho các giải pháp điều trị vừa hiệu quả, vừa an toàn và có chi phí thấp hơn”, TS. Vinh chia sẻ.

Từ định hướng ứng dụng thực tiễn đó, nhóm nghiên cứu của TS. Vinh đã tập trung vào khả năng điều hòa miễn dịch và chống viêm của các hợp chất từ rễ cây hoàng kỳ. Kết quả cho thấy các hợp chất hoạt tính trong cây hoàng kỳ có thể giúp giảm các triệu chứng ngứa ngáy, viêm đỏ trong viêm da dị ứng, từ đó nâng cao chất lượng cuộc sống của người bệnh.

Bên cạnh công trình đạt giải, TS. Vinh đã công bố thêm một bài báo trên tạp chí Oxy hóa (Antioxidants, Q1) với hệ số ảnh hưởng cao về loài đậu kiếm, trên cùng mô hình nghiên cứu này về nhắm mục đích bệnh viêm da và dị ứng. Kết quả này góp phần củng cố cơ sở khoa học cho hướng nghiên cứu điều trị bằng dược liệu tự nhiên của nhóm.

Tiến sĩ Lê Bá Vinh cho biết, Việt Nam sở hữu tiềm năng rất lớn trong lĩnh vực nghiên cứu và phát triển dược liệu tự nhiên, đặc biệt là từ tài nguyên biển và hệ thống thảo dược truyền thống. Với đường bờ biển dài hơn 3.200 km, nước ta được thiên nhiên ban tặng hệ sinh thái biển phong phú, nơi cư trú của nhiều loài sinh vật có giá trị sinh học cao như tảo biển, rong biển và các loài động vật không xương sống.

Nhiều nghiên cứu quốc tế đã chỉ ra rằng các loài sinh vật biển này chứa những hợp chất sinh học độc đáo, có khả năng ứng dụng trong điều trị các bệnh lý viêm, miễn dịch và chuyển hóa. Đây là kho dữ liệu tự nhiên khổng lồ chưa được khai thác hết tiềm năng, tạo ra cơ hội lớn cho các nhà khoa học trong nước tiếp cận các hướng nghiên cứu mới về dược phẩm có nguồn gốc tự nhiên.

Với Giáo sư Mehdi BENIDDIR tại Hội nghị Dược liệu Hàn Quốc 2023 tại Seoul.

Không chỉ dừng lại ở biển, Việt Nam còn có nền y học cổ truyền lâu đời, với hàng ngàn năm tích lũy tri thức sử dụng dược liệu thiên nhiên để điều trị bệnh. Kho tàng thảo dược truyền thống không chỉ làm phong phú thêm nguồn nguyên liệu sẵn có mà còn mở ra triển vọng kết hợp giữa tri thức cổ truyền và công nghệ hiện đại để phát triển các liệu pháp mới, thân thiện với cơ địa người Việt và có giá thành phù hợp với điều kiện trong nước.

Tuy nhiên, ngành dược liệu trong nước vẫn chưa phát huy được hết lợi thế vốn có. Dù có hệ thực vật đa dạng và nhiều loài thảo dược quý, Việt Nam hiện vẫn phải phụ thuộc nhiều vào nguyên liệu nhập khẩu để phục vụ sản xuất dược phẩm.

Một trong những nguyên nhân là do quy mô khai thác và nuôi trồng dược liệu còn nhỏ lẻ, thiếu tính ổn định và chưa đạt các tiêu chuẩn kỹ thuật cao. Bên cạnh đó, hoạt động nghiên cứu và phát triển sản phẩm từ dược liệu vẫn chưa được đầu tư đúng mức, cả về cơ sở vật chất lẫn nguồn nhân lực. Trong khi đó, yêu cầu ngày càng cao của thị trường về chất lượng và độ an toàn khiến nhiều doanh nghiệp lựa chọn nhập khẩu nguyên liệu từ các quốc gia có quy trình kiểm soát nghiêm ngặt hơn, thay vì sử dụng nguồn dược liệu trong nước chưa đảm bảo đồng nhất về chất lượng.

Theo TS. Vinh, Việt Nam tăng cường đầu tư cho nghiên cứu và phát triển (R&D) nhằm khai thác hiệu quả các hoạt chất quý trong tự nhiên, đồng thời cải tiến quy trình bào chế, sản xuất để đưa ra các sản phẩm đạt chuẩn quốc tế. Cùng với đó, cần khuyến khích người dân, đặc biệt là nông dân ở các vùng dược liệu trọng điểm, tham gia vào việc trồng trọt và bảo tồn nguồn giống bản địa theo hướng khoa học, có kiểm soát. Một yếu tố không kém phần quan trọng là nâng cao nhận thức cộng đồng về giá trị của dược liệu tự nhiên và y học cổ truyền, từ đó thúc đẩy tiêu dùng sản phẩm trong nước và mở rộng thị trường nội địa.

“Đây là những bước quan trọng để phát huy hết tiềm năng của nguồn thảo dược tự nhiên của Việt Nam”, TS Vinh chia sẻ.

TS. Lê Bá Vinh tốt nghiệp Khoa Hóa, Trường Đại học Khoa học Tự nhiên – Đại học Quốc gia Hà Nội vào năm 2015.

Ngay sau đó, anh nhận được học bổng toàn phần du học tại Hàn Quốc, theo học chương trình Thạc sĩ và Tiến sĩ chuyên ngành Hóa dược tại Trường Dược, Đại học Quốc gia Chungnam. Với thành tích học tập và nghiên cứu xuất sắc, anh đã hoàn thành chương trình Tiến sĩ khi mới 26 tuổi.

Sau khi nhận bằng Tiến sĩ, TS. Vinh tiếp tục gắn bó với lĩnh vực nghiên cứu sau tiến sĩ tại ba trường đại học lớn của Hàn Quốc: Đại học Quốc gia Chungnam, Đại học Wonkwang và Đại học Korea.

TS. Lê Bá Vinh tin rằng việc kết hợp tri thức hiện đại với giá trị truyền thống sẽ tạo ra những sản phẩm tự nhiên, an toàn, thân thiện với môi trường và đáp ứng nhu cầu chăm sóc sức khỏe ngày càng cao.

Công tác tại Đại học Bergen (Na Uy) trong khuôn khổ một dự án quốc tế quy tụ các nhà nghiên cứu hàng đầu thế giới về phát triển bền vững và công nghệ sinh học giúp anh có thêm góc nhìn liên ngành và mở rộng mạng lưới hợp tác quốc tế.

Với hơn tám năm kinh nghiệm nghiên cứu ở nước ngoài, TS Vinh kỳ vọng sẽ kết nối các đối tác từ Hàn Quốc và Bắc Âu để cùng phát triển các hợp chất từ dược liệu và sinh vật biển Việt Nam, góp phần nâng cao giá trị khoa học và thúc đẩy ngành công nghiệp dược phẩm trong nước.

TS Vinh cho rằng, các bạn trẻ hãy luôn đặt mục tiêu cao, nuôi dưỡng khát vọng lớn, học hỏi các tiêu chuẩn quốc tế và không ngừng đột phá. Trong kỷ nguyên 4.0, hãy khai thác sức mạnh của khoa học để phát triển các giải pháp thân thiện với môi trường và chăm sóc sức khỏe con người một cách toàn diện.

"Những nỗ lực cùng khát vọng ấy chính là yếu tố then chốt để chúng ta cùng nhau viết lên “kỷ nguyên vươn mình của dân tộc”, nâng tầm vị thế Việt Nam trên trường quốc tế”, TS. Vinh chia sẻ.

TS. Vinh đã công bố 67 bài báo khoa học được đăng tải trên các tạp chí quốc tế uy tín có bình duyệt thuộc danh mục SCIE, trong đó 18 bài thuộc tạp chí Q1 và 42 bài Q2, 7 bài Q3 và Q4 với tổng lượt trích dẫn gần 1.000 lượt được cộng đồng khoa học trong nước và quốc tế đánh giá cao.

- Giải thưởng Khoa học Công nghệ Quả Cầu Vàng năm 2024 với công trình Xác định các chất ức chế triterpenoid saponin của interleukin IL-33 truyền tín hiệu từ rễ cây hoàng kỳ Astragalus membmembrana.

- Bằng khen và huy hiệu Tuổi trẻ sáng tạo năm 2024.

- Giải thưởng nghiên cứu xuất sắc của Quỹ Marie Skłodowska-Curie và Đại học Bergen Na Uy trong lĩnh vực dược liệu biển, và phát triển thuốc mới cho dự án định hình các nhà khoa học theo tiêu chuẩn lãnh đạo Châu Âu, với tỉ lệ chọi 1/1.000 hồ sơ nghiên cứu sinh sau tiến sĩ trên toàn thế giới.

- Kết quả từ 3 công trình nghiên cứu đã được ứng dụng thành công vào việc phát triển 2 sản phẩm thực phẩm chức năng tăng cường miễn dịch từ nhân sâm đỏ Hàn Quốc và sản phẩm hỗ trợ điều trị tiểu đường giảm béo từ quả mướp đắng đều đã được thương mại hóa ở Hàn Quốc.

- Cố vấn và thành viên ban biên tập và đánh giá khoa học của 3 tạp chí chuyên ngành SCIE.

- Là nhà khoa học trẻ Việt Nam thứ 2 trở thành thành viên chính thức của Hiệp hội Sigma Xi – một trong những hiệp hội khoa học nghiên cứu lâu đời, uy tín nhất thế giới.

Mai Nguyễn