Tiếp cận mô hình cộng đồng định hướng giao thông trong phát triển đô thị Hà Nội

Nhiều chuyên gia đánh giá cao sự phù hợp của mô hình TOC trong tái thiết đô thị Hà Nội.

Tại buổi Tọa đàm, các chuyên gia đã trao đổi về những thách thức và hạn chế khi thực hiện mô hình gắn với giao thông công cộng TOD (Transit Oriented Development).

Không chỉ ở các đô thị ở Việt Nam mà nhiều quốc gia trên thế giới đã định hướng phát triển đô thị gắn với giao thông công cộng nhưng có những khu vực không đáp ứng được yêu cầu. Do đó việc tiếp cận mô hình phát triển TOC đã được đặt ra để giải quyết những vấn đề, thách thức mới của tiến trình đô thị hóa.

Phát biểu khai mạc, Tiến sĩ, kiến trúc sư Nguyễn Văn Hải, Chủ tịch Hội Kiến trúc sư Hà Nội cho biết: "Việc triển khai TOD tại Hà Nội còn nhiều hạn chế, thiếu đánh giá bài bản. Tọa đàm lần này nhằm làm rõ sự khác nhau giữa TOD và TOC, từ đó nhận diện mô hình phù hợp để áp dụng vào công tác quản lý nhà nước, lý luận phê bình kiến trúc và quy hoạch đô thị".

Theo ông Nguyễn Tài Thu, đại diện Phòng Quản lý đường sắt đô thị (Sở Xây dựng Hà Nội), mô hình TOD (phát triển đô thị định hướng giao thông công cộng) hiện đã được luật hóa và cụ thể hóa trong hệ thống pháp luật và quy hoạch đô thị Thủ đô, bao gồm Luật Thủ đô (sửa đổi), Luật Đường sắt, các nghị quyết đặc thù của Quốc hội và các đồ án quy hoạch được duyệt.

Thành phố Hà Nội cũng đã ban hành 4 nghị quyết của HĐND để cụ thể hóa quy định về TOD. Tuy nhiên, theo ông Thu, vẫn còn nhiều vấn đề lớn chưa được xác định rõ, như: khoảng cách tiếp cận tối ưu là 500m hay 800m; lựa chọn hành lang, khu vực TOD ra sao; tiêu chuẩn quy hoạch cho các khu đô thị đa chức năng; các bước triển khai cụ thể; cũng như cơ chế tài chính để huy động nguồn lực xã hội cho các dự án TOD.

Trong khi TOD tập trung phát triển đô thị xoay quanh các điểm trung chuyển giao thông công cộng với bán kính tiếp cận khoảng 500–800m, thì TOC mở rộng hơn về cách tiếp cận, nhấn mạnh vai trò của giao thông như một chất xúc tác để hình thành các cộng đồng sống động, đa chức năng, có bản sắc và gắn bó với địa điểm.

Với phương pháp quy hoạch đô thị tập trung phát triển các khu vực xung quanh các điểm giao thông công cộng như nhà ga xe buýt, tàu điện ngầm, các điểm trung chuyển giao thông, TOC không phủ định vai trò của TOD. Điểm khác biệt là mục tiêu của TOC tập trung nhiều hơn vào yếu tố con người, đặt con người và cộng đồng làm trung tâm.

Dẫn chứng từ kinh nghiệm quốc tế, kiến trúc sư Trần Huy Ánh, Ủy viên Thường vụ Hội Kiến trúc sư Hà Nội chia sẻ bài học từ Grand Paris Express dự án giao thông công cộng kết hợp phát triển đô thị (Paris, Pháp) với quy mô 200km tàu điện, 68 nhà ga, tạo ra hơn 115.000 việc làm và đóng góp 20 tỷ Euro lợi ích kinh tế. "Tỷ lệ hoàn vốn của mô hình này đạt 7-8%, trong khi 70% vật liệu xây dựng là vật liệu sinh học, cho thấy tính bền vững cả về môi trường và tài chính", kiến trúc sư Trần Huy Ánh đánh giá.

Tọa đàm đã mang đến góc nhìn mới mẻ, sâu sắc về phát triển đô thị theo hướng tích hợp giao thông và cộng đồng. Nhiều chuyên gia nhận định TOC là một bước tiến từ TOD không chỉ dựa vào hạ tầng cứng, mà còn cần các chính sách mềm để khơi dậy năng lực của cộng đồng, người dân và các bên liên quan trong kiến tạo không gian sống. Từ TOD chuyển sang TOC đồng nghĩa chuyển mục tiêu lợi nhuận kinh doanh bất động sản sang thu hút nguồn lực từ việc kết nối tổng thể tự nhiên, văn hóa, xã hội… Cách làm này được các chuyên gia đánh giá là phù hợp với việc tái thiết các chung cư cũ tại Hà Nội.

MINH THU