Tiếp thu, giải trình, chỉnh lý dự thảo Luật Đường sắt (sửa đổi)

Tham dự cuộc họp có các Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường: Trần Văn Khải, Tạ Đình Thi và đại diện một số Ủy ban của Quốc hội. Về phía cơ quan soạn thảo Luật Đường sắt (sửa đổi) có Thứ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Danh Huy và các cơ quan, đơn vị hữu quan.

Toàn cảnh cuộc họp

Tại cuộc họp, Thứ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Danh Huy cho biết, tiếp thu ý kiến của đại biểu, Chính phủ đã rà soát, chỉnh lý, chỉ đưa các quy định thuộc thẩm quyền của Quốc hội và lược bỏ các nội dung quy định chi tiết thuộc thẩm quyền của Chính phủ, Bộ trưởng các bộ ngành để bảo đảm Luật chỉ quy định những vấn đề khung mang tính nguyên tắc, thuộc thẩm quyền của Quốc hội. Đồng thời, Chính phủ đã bổ sung nội dung giám sát của đại biểu Quốc hội, giám sát của Quốc hội, các cơ quan Quốc hội tại khoản 3 Điều 57 của dự thảo Luật.

Có ý kiến đề nghị làm rõ sự phù hợp với với yêu cầu của Ban Chỉ đạo về tổng kết thực hiện Nghị quyết số 18-NQ/TW của Trung ương “Không quy định tên Bộ, ngành và nhiệm vụ, quyền hạn cụ thể của Bộ, ngành vào trong Luậť” khi xây dựng văn bản quy phạm pháp luật. Về nội dung này, Chính phủ cho biết, nội dung đại biểu viện dẫn nằm trong công văn số 48/CV-BCĐTKNQ18 của Ban chỉ đạo về tổng kết thực hiện Nghị quyết số 18-NQ/TW của Chính phủ. Vì vậy, trong quá trình xây dựng, dự thảo Luật đã rà soát và lược bỏ một số quy định về nhiệm vụ, quyền hạn của các bộ, ngành đã được quy định nguyên tắc chung trong Luật Tổ chức Chính phủ. Bên cạnh đó, để bảo đảm xác định rõ trách nhiệm của các chủ thể trong việc thực hiện nhiệm vụ quản lý nhà nước lĩnh vực đường sắt đặc biệt là nhiệm vụ ban hành văn bản quy phạm pháp luật, dự thảo Luật có một số quy định giao Chính phủ, Bộ trưởng quy định chi tiết những nội dung mang tính chất kỹ thuật chuyên ngành để bảo đảm đầy đủ quy định chi tiết trong khi Luật chỉ quy định những “vấn đề khung mang tính nguyên tắc”; đồng thời giao Bộ trưởng một số nhiệm vụ để thực hiện chức năng quản lý nhà nước trong lĩnh vực đường sắt.

Các đại biểu và khách mời tham dự cuộc họp

Có ý kiến đề nghị việc luật hóa 18 cơ chế, chính sách mang tính chất đặc thù, đặc biệt trong dự thảo Luật phải bảo đảm không thực hiện một cách cơ học mà phải rõ quan điểm để quy định được thực hiện ổn định, có tác động rõ rệt đối với hoạt động xây dựng đường sắt. Tiếp thu ý kiến của đại biểu, Chính phủ đã rà soát và chỉnh lý 18 cơ chế, chính sách trong dự thảo Luật để bảo đảm các chính sách này không thực hiện một cách cơ học, có tính ổn định và tạo đột phá cho phát triển hệ thống đường sắt. Đồng thời, bảo đảm nhằm thể chế hóa đầy đủ chủ trương, đường lối của Đảng.

Một số ý kiến đề nghị cần rà soát thu hẹp phạm vi của các cơ chế, chính sách đặc thù này trong dự thảo Luật. Tiếp thu ý kiến đại biểu, Chính phủ đã rà soát toàn bộ cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt và đã giới hạn phạm vi chỉ áp dụng các cơ chế, chính sách này cho dự án quan trọng quốc gia và dự án do Quốc hội quyết định chủ trương đầu tư, không phổ quát chung cho tất cả các dự án đường sắt.

Có ý kiến cho rằng, đối với 05 chính sách không được luật hóa, không thuộc phạm vi điều chỉnh của Luật này, cần phải có một quá trình kiểm nghiệm thì đề nghị nghiên cứu, bổ sung các chính sách này vào Nghị quyết chung của kỳ họp thứ 9 của Quốc hội hoặc xem xét đưa vào quyết định chủ trương đầu tư khi trình cấp có thẩm phê duyệt. Tiếp thu ý kiến của đại biểu, Chính phủ đã đề xuất bổ sung 03 chính sách vào Nghị quyết chung của kỳ họp thứ 9 của Quốc hội; 02 chính sách do không mang tính phổ quát, phụ thuộc vào khả năng cân đối ngân sách từng thời kỳ và thời điểm lập chủ trương đầu tư do đó đề xuất báo cáo cấp có thẩm quyền khi phê duyệt chủ trương đầu tư.

Thứ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Danh Huy

Đối với đề nghị phân định rõ chính sách nào phục vụ các dự án đường sắt đô thị, chính sách nào phục vụ đường sắt tốc độ cao nhằm thể hiện được quan điểm phát triển các loại hình đường sắt trong dự thảo Luật về nội dung này, Chính phủ cho biết, đường sắt tốc độ cao, đường sắt đô thị chỉ là các loại hình khác nhau về tiêu chuẩn kỹ thuật. Tiếp thu ý kiến của đại biểu Quốc hội, dự thảo Luật đã giới hạn phạm vi áp dụng các chính sách vượt trội chung cho các dự án thuộc đối tượng là đường sắt quan trọng quốc gia và dự án đường sắt thuộc thẩm quyền quyết định của Quốc hội.

Một số ý kiến đề nghị rà soát các luật mới hoặc đang được xem xét thông qua với các chính sách trong dự thảo Luật để bảo đảm thống nhất, đồng bộ, hạn chế các vướng mắc phát sinh trong quá trình thực hiện; có ý kiến đối với việc đầu tư đường sắt bằng vốn đầu tư công trung hạn, cần sửa các Luật khác liên quan, tránh xung đột giữa Luật Đường sắt với các luật khác; có ý kiến đề nghị cần tiếp tục rà soát và đối chiếu để chỉnh lý theo hướng các luật có liên quan đã có quy định thì không quy định trong dự thảo Luật. Tiếp thu ý kiến của đại biểu, Chính phủ đã rà soát các luật mới được ban hành và đang được xem xét thông qua tại kỳ họp thứ 9 để chỉnh lý bảo đảm thống nhất, đồng bộ, hạn chế các vướng mắc phát sinh trong quá trình thực hiện, tránh xung đột giữa Luật Đường sắt với các luật khác.

Báo cáo Ý kiến về việc tiếp thu, giải trình, chỉnh lý dự thảo Luật Đường sắt (sửa đổi), Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Trần Văn Khải cho biết, ngày 16/6 và 18/6/2025, Quốc hội đã thảo luận tại Tổ và Hội trường về dự thảo Luật Đường sắt (sửa đổi). Thường trực Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường đã phối hợp với Cơ quan chủ trì soạn thảo (Bộ Xây dựng), Tổng Thư ký Quốc hội tổng hợp ý kiến đại biểu Quốc hội (ĐBQH); phối hợp với Cơ quan chủ trì soạn thảo nghiên cứu, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật.

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Trần Văn Khải

Qua nghiên cứu hồ sơ dự án Luật, Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường đánh giá cao tinh thần cầu thị, nghiêm túc của Chính phủ trong việc tiếp thu, giải trình các ý kiến về dự án Luật Đường sắt (sửa đổi). Chính phủ đã tích cực phối hợp với cơ quan thẩm tra, rà soát và chỉnh lý dự thảo Luật trên cơ sở kết luận của Ủy ban Thường vụ Quốc hội và Báo cáo thẩm tra của Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường, ý kiến tham gia thẩm tra của Hội đồng dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội, các Ban xây dựng đảng Trung ương cũng như cơ quan thẩm định.

Nhiều ý kiến xác đáng của các cơ quan thẩm tra, tham gia thẩm tra, thẩm định và đại biểu Quốc hội đã được tiếp thu hợp lý hoặc giải trình rõ ràng. Thái độ trách nhiệm, hợp tác này của Chính phủ đã giúp dự thảo Luật hoàn thiện hơn, phản ánh nghiêm túc yêu cầu thực tiễn và ý kiến của Quốc hội. Theo đó, Thường trực Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường cơ bản thống nhất với nhiều nội dung tiếp thu, giải trình và dự thảo Luật đã được tiếp thu, chỉnh lý.

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Trần Văn Khải thông tin thêm, qua quá trình tiếp thu, nhiều nội dung quan trọng của dự thảo Luật đã được thống nhất như: (i) dự thảo sau khi tiếp thu, chỉnh lý đã giảm từ 10 Chương, 87 Điều xuống còn 04 Chương, 59 Điều, giảm 06 Chương, 28 Điều; (ii) dự thảo đã quán triệt các nguyên tắc quản lý cơ bản (Điều 4) về an toàn, tách bạch quản lý, kinh doanh và cạnh tranh bình đẳng; (iii) chính sách ưu đãi, hỗ trợ phát triển đường sắt (Điều 5) được chỉnh lý rõ ràng, thu hẹp đúng đối tượng hưởng ưu đãi và bổ sung cơ chế giám sát của Quốc hội; (iv) cơ chế quy hoạch linh hoạt (Điều 20) được bổ sung yêu cầu cập nhật quy hoạch kịp thời và đưa vào diện giám sát tối cao, hạn chế nguy cơ lạm dụng; (v) thủ tục chuẩn bị dự án (Điều 33) đã được rút gọn có chọn lọc (chỉ song song một số bước nhất định, không “vượt đèn đỏ” khâu quyết định đầu tư), và cơ chế đặc thù trong đấu thầu (Điều 34) đã được bổ sung “rào chắn” chặt chẽ để phòng chống thất thoát. Những nội dung nêu trên đã được tiếp thu chỉnh lý đúng hướng kiến nghị của Ủy ban, và Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường hoàn toàn tán thành kết quả chỉnh lý này.

Các đại biểu tham dự cuộc họp

Mặc dù đa số nội dung đã được thống nhất, vẫn còn một số vấn đề Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường chưa thống nhất với giải trình của Chính phủ, đề nghị giữ quan điểm như trong báo cáo thẩm tra. Cụ thể, về phạm vi điều chỉnh và loại hình đường sắt mới (Điều 1); Giải thích thuật ngữ chuyên môn (Điều 3); Thủ tục phê duyệt dự án đường sắt địa phương (Điều 29); Chi ngân sách cho chuẩn bị đầu tư trước khi phê duyệt dự án (Điều 32); Áp dụng mẫu hợp đồng quốc tế (Điều 36); Cơ chế đặc thù về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư (Điều 37).

Trong khuôn khổ cuộc họp, các đại biểu đã tập trung đóng góp ý kiến về tính đồng bộ của dự thảo Luật Đường sắt (sửa đổi) với Luật Quy hoạch và các luật khác có liên quan; nghiên cứu vẫn giữ nguyên một số quy định về kinh doanh vận tải đường sắt trong luật hiện hành; bố trí nguồn vốn và tránh thất thoát lãng phí khi phê duyệt dự án đường sắt; đảm bảo công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi thực hiện dự án đường sắt; chính sách ưu đãi đối với doanh nghiệp đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng đường sắt, trong đó có dự án quan trọng quốc gia; trách nhiệm của các Bộ ngành, đơn vị, địa phương đối với việc thực hiện các dự án đường sắt...

Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Lê Quang Huy

Phát biểu kết luận cuộc họp, Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Lê Quang Huy ghi nhận những ý kiến đóng góp, đề xuất của các đại biểu. Đồng thời, đề nghị Chính phủ tiếp tục nghiên cứu, tiếp thu, rà soát và hoàn thiện dự thảo Luật Đường sắt (sửa đổi) một cách chặt chẽ để trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội thảo luận, xem xét trong chiều tối 24/6.

Một số hình ảnh tại cuộc họp:

Các đại biểu và khách mời tham dự cuộc họp

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Trần Văn Khải

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Tạ Đình Thi

Đại biểu Phạm Thị Hồng Yến - Ủy viên là ĐBQH hoạt động chuyên trách tại Ủy ban Kinh tế và Tài chính

Đại biểu Hoàng Minh Hiếu - Ủy viên là ĐBQH hoạt động chuyên trách tại Ủy ban Pháp luật và Tư pháp

Đại biểu Vương Quốc Thắng - Ủy viên là ĐBQH hoạt động chuyên trách tại Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường

Thứ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Danh Huy

Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Lê Quang Huy phát biểu kết luận cuộc họp.

Bích Lan - Nghĩa Đức