Tìm cách giảm phát thải lương thực ở vựa lúa Đồng bằng sông Cửu Long

Đó là nhận định được các nhà khoa học, chuyên gia nông nghiệp đưa ra tại Hội thảo “Thực trạng và chiến lược phát triển hệ thống lương thực thực phẩm phát thải thấp tại Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) nhằm đảm bảo phát triển kinh tế - xã hội và giảm thiểu biến đổi khí hậu”, do Trường Đại học Nông Lâm TPHCM phối hợp cùng các đơn vị diễn ra tại TPHCM chiều 23/8.

Các chuyên gia tại buổi hội thảo.

Tại hội thảo, PGS.TS Phan Tại Huân - Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Nông Lâm TPHCM, cho biết, ĐBSCL đóng vai trò quan trọng trong chiến lược an ninh lương thực quốc gia, việc cung cấp lương thực thực phẩm từ khu vực này rất quan trọng, được ví là "vựa lúa" của cả nước.

Do đó, việc tìm hiểu chiến lược phát triển hệ thống lương thực thực phẩm phát thải thấp tại ĐBSCL để hướng tới mục tiêu zero carbon vào năm 2050 của Chính phủ là cực kỳ cấp thiết.

Theo ông Huân, nói đến hệ thống thực phẩm, phải nói tới cả một chuỗi, nghĩa là phải đi từ sản xuất, thu hoạch, xử lý sau thu hoạch, tồn trữ trung gian, vận chuyển về nơi chế biến, phát sinh phụ phẩm, phế phẩm... rồi mang thực phẩm đến bàn ăn cho người tiêu dùng. Trong quá trình người tiêu dùng sử dụng cũng phát sinh ra các sản phẩm dư thừa…

“Vì vậy, việc kiểm soát chất lượng thực phẩm ‘từ trang trại đến bàn ăn là rất quan trọng’, đòi hỏi chúng ta có cách tiếp cận, tìm hiểu, thảo luận để có nhận thức trên toàn chuỗi thực phẩm, nhằm đảm bảo phát triển kinh tế - xã hội và giảm thiểu biến đổi khí hậu”, ông Huân nói.

Cũng theo ông Huân, các nước trên thế giới đang rất quan tâm đến các loại thực phẩm phát thải thấp. Do đó, xu thế sắp tới sẽ là các sản phẩm muốn xuất khẩu, giao thương thì phải gắn liền với yếu tố trung hòa carbon, giảm carbon thì giá trị sẽ tăng.

Không cẩn trọng dễ mất thị phần

Dẫn chứng thêm, TS Phạm Thu Thủy, Đại học Adelaide (Úc) thông tin, phát thải trong lĩnh vực lương thực thực phẩm chiếm khoảng 31% phát thải toàn cầu, riêng tại Việt Nam chiếm khoảng 1%. Theo bà Thủy, tuy lượng phát thải của hệ thống lương thực thực phẩm tại Việt Nam còn thấp hơn nhiều quốc gia khác nhưng tốc độ phát thải cũng đang có dấu hiệu tăng. Cụ thể, phát thải năm 2020 tăng 8% so với 2010 và hiện sản phẩm nông - lâm - thủy - hải sản của Việt Nam xuất khẩu ra nhiều quốc gia trên thế giới nên việc kiểm soát lượng phát thải này rất quan trọng.

Thu hoạch lúa tại ĐBSCL.

“Việt Nam nếu không nhanh chóng kiểm soát lượng phát thải thì khả năng các quốc gia trên thế giới sẽ chuyển thị trường sang các quốc gia khác có lượng phát thải thấp hơn. Chưa kể, mục tiêu hướng đến mục tiêu phát thải ròng của Chính phủ sẽ khó hoàn thành”, bà Thủy nói đồng thời cho rằng, muốn làm được cần phải đánh giá cả chuỗi từ nguồn cung đầu vào, chế biến, đóng gói, vận chuyển… đến tiêu dùng để có đánh giá tổng quát nhất về lượng phát thải của hệ thống lương thực thực phẩm và có những chính sách phù hợp.

Trong khi đó, PGS.TS Kha Chấn Tuyền, Trường Đại học Nông Lâm TPHCM cho rằng, thách thức lớn nhất của nông nghiệp vùng ĐBSCL chính là khâu tổ chức sản xuất, áp dụng tiến bộ khoa học và kỹ thuật còn manh mún, nhỏ lẻ. Do đó, ĐBSCL cần tránh phát triển theo chiều rộng còn mang tính tự phát, phá vỡ các quy hoạch ngắn hạn và dài hạn, khai thác tài nguyên đất, nước thiếu kiểm soát, gây nên tác động xấu cho phát triển bền vững…

Theo ông Tuyền, chất lượng đầu vào và sản xuất nông thủy sản còn yếu; mối liên kết giữa sản xuất, thu mua, chế biến, bảo quản, tiêu thụ cũng vậy; thêm vào đó, doanh nghiệp chưa tham gia vào quá trình sản xuất, chưa đầu tư, khuyến khích nông dân sản xuất theo tiêu chuẩn nhà thu mua yêu cầu, đầu tư xây dựng vùng nguyên liệu, hướng dẫn sản xuất và bao tiêu sản phẩm. Từ đó, hệ thống cơ sở chế biến, bảo quản chậm phát triển, chưa đáp ứng về quy mô, công nghệ.

Từ thực tế, chuyên gia này đề nghị cần nhanh chóng nghiên cứu và định hướng thị trường cho các sản phẩm nông nghiệp đặc thù cho từng địa phương ở ĐBSCL. “Đặc biệt, cần phân tích và thử nghiệm ứng dụng cơ giới hóa trong các khâu có chỉ số MI thấp trong các hoạt động sản xuất lúa, cây có múi, lợn, vịt, tôm và cá; sớm quy hoạch sản xuất nông nghiệp tập trung để tạo nguồn nguyên liệu đủ lớn cho sản xuất có giá trị gia tăng cao;…”, ông Tuyền nói.

Nguyễn Dũng