Tìm giải pháp tài chính bền vững để duy trì các chương trình kiểm soát thuốc lá

Phiên thảo luận chuyên đề về tài chính bền vững trong khuôn khổ Hội nghị Thế giới về Kiểm soát thuốc lá năm 2025.

Từ ngày 23 đến 25/6 tại Dublin, Ireland diễn ra Hội nghị Thế giới về Kiểm soát thuốc lá năm 2025 với sự tham gia của hàng trăm đại biểu từ chính phủ các nước, tổ chức y tế, viện nghiên cứu và xã hội dân sự trên toàn cầu. Đây là sự kiện thường niên do Liên minh Quốc tế Chống Lao và bệnh phổi (The Union) tổ chức, với sự đồng hành của Tổ chức Y tế Thế giới, Chính phủ Ireland và Quỹ Từ thiện Bloomberg.

Tại Hội nghị, Tổ chức Y tế Thế giới và các đối tác quốc tế nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tăng cường nguồn tài chính của mỗi nước để duy trì các chương trình kiểm soát thuốc lá trong dài hạn, nhất là tại các quốc gia có thu nhập thấp và trung bình. Dù chi phí thực hiện các chương trình kiểm soát thuốc lá không cao, song hiệu quả mang lại lại rất lớn về mặt sức khỏe cộng đồng và kinh tế.

Năm 2017, mức chi tiêu trung bình cho kiểm soát thuốc lá chỉ đạt 0,01 USD/người tại các quốc gia thu nhập trung bình, và 0,0048 USD/người tại các quốc gia thu nhập thấp. Nhằm giải quyết vấn đề này, Công ước Khung về Kiểm soát Thuốc lá kêu gọi chính phủ các nước tăng đầu tư tài chính trong nước. Đây được xem là nền tảng để duy trì tính bền vững, giảm gánh nặng bệnh tật, tiết kiệm chi phí điều trị và hướng tới một xã hội khỏe mạnh, phát triển.

Các đại biểu tham gia thảo luận tại Hội nghị.

Trong khuôn khổ phiên thảo luận chuyên đề về tài chính bền vững, Việt Nam đã chia sẻ bài học kinh nghiệm về thiết lập và vận hành cơ chế tài chính ổn định cho công tác phòng, chống tác hại thuốc lá.

Phó Giám đốc Quỹ Phòng, chống tác hại của thuốc lá Phan Thị Hải nhấn mạnh vai trò quan trọng của cam kết chính trị mạnh mẽ từ Đảng, Quốc hội và Chính phủ Việt Nam đối với công tác phòng, chống tác hại của thuốc lá và bảo vệ sức khỏe nhân dân. Từ nền tảng đó, Việt Nam đã ban hành Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá và thành lập Quỹ Phòng, chống tác hại của thuốc lá vào năm 2013. Quỹ được tài trợ bằng nguồn đóng góp bắt buộc từ các doanh nghiệp sản xuất và nhập khẩu các sản phẩm thuốc lá.

Bên cạnh cơ chế tài chính, mô hình quản lý Quỹ cũng được đánh giá cao nhờ tính đa ngành, minh bạch và dựa trên bằng chứng. Quỹ do Bộ Y tế chủ trì và có sự tham gia của nhiều bộ, ngành khác, hoạt động theo nguyên tắc cấp kinh phí dựa trên kết quả đầu ra.

Nhờ cách tiếp cận này, Việt Nam đã đạt được nhiều kết quả đáng ghi nhận: tỷ lệ hút thuốc ở người trưởng thành giảm từ 23,8% (2010) xuống còn 20,8% (2021); tỷ lệ tiếp xúc với khói thuốc thụ động giảm từ 73,1% xuống còn 45,6%. Đáng chú ý, cuối năm 2024, Quốc hội đã thông qua Nghị quyết 173/2024/QH15, chính thức cấm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng và các sản phẩm gây nghiện mới kể từ năm 2025; tại kỳ họp tháng 6/2025, Quốc hội tiếp tục thông qua , thiết lập hệ thống thuế hỗn hợp và lộ trình tăng thuế thuốc lá đến năm 2031.

Các chuyên gia tại hội nghị khẳng định, đầu tư vào kiểm soát thuốc lá là một trong những chiến lược y tế và kinh tế hiệu quả nhất. Trong giai đoạn nguồn lực y tế công đang chịu nhiều áp lực, việc xây dựng cơ chế tài chính nội địa bền vững không chỉ là yêu cầu cấp thiết, mà còn là điều kiện tiên quyết để bảo vệ sức khỏe cộng đồng và phát triển bền vững.

Quang Minh