Tin giả trên TikTok, Facebook khiến giới trẻ Anh chần chừ tiêm vaccine

Nhà vật lý trị liệu Anna làm việc cho Dịch vụ y tế quốc gia Anh (NHS) suốt đại dịch. Do thuộc nhóm dễ bị tổn thương, cô không trực tiếp tham gia tuyến đầu chống dịch. Tuy nhiên, cô vẫn được tận mắt chứng kiến những tác động của Covid-19.

Khi trở về nhà, Anna kể lại thường kể những câu chuyện ở bệnh viện cho con trai Sam (16 tuổi). Song, cậu bé vẫn kiên quyết rằng Covid-19 không có thật, hoặc nếu có, nó cũng chẳng nghiêm trọng.

“Con trai nói những thứ như ‘Covid-19 là thứ rác rưởi được bịa ra để chính quyền tăng kiểm soát’. Tất cả đều là thuyết âm mưu”, cô chia sẻ với The Guardian.

Từ đầu, Sam khẳng định sẽ không tiêm vaccine Covid-19 và giữ nguyên quan điểm đó ngay cả khi Anh triển khai tiêm chủng cho nhóm tuổi của cậu.

“Con trai tôi nhất quyết không chịu tiêm. Theo tôi, một phần do thằng bé đang ở tuổi dậy thì, một phần do thuyết âm mưu rằng ‘Tất cả chỉ là trò bịp’”, Anna nói.

Người mẹ cho biết thêm mạng xã hội là nguồn thông tin chính của Sam kể từ khi đại dịch bắt đầu.

“Thằng bé xem YouTube nhiều lắm”, Anna kể lại.

Tin giả tràn lan

Chỉ hơn một tháng trước, YouTube đã tuyên bố sẽ xóa loạt video phát tán thông tin sai lệch về các loại vaccine và cấm tài khoản của những nhà hoạt động chống vaccine. Nền tảng này đã triển khai loại bỏ các tuyên bố sai lệch về vaccine từ năm ngoái.

Facebook cũng làm điều tương tự từ tháng 2, dù thông tin sai lệch vẫn rất dễ tìm thấy trên mạng xã hội này.

Trên TikTok, nội dung “không tiêm chủng” cũng thu hút vô số lượt xem. Tháng 10, NewsGuard, tổ chức đánh giá độ tin cậy của các kênh tin tức và theo dõi thông tin sai lệch, phát hiện ra nhiều thuyết âm mưu Covid-19 đang được hàng triệu người quan tâm trên nền tảng này. Đáng chú ý, trẻ em dưới 13 tuổi cũng có thể truy cập ứng dụng.

Những người chống vaccine Covid-19 tổ chức một cuộc biểu tình bên ngoài Quốc hội Anh ở London. Ảnh: Tayfun Salci.

Ngay cả khi tránh được nguồn thông tin sai lệch trên mạng xã hội, trẻ em vẫn có thể gặp vấn đề ở cổng trường. Một số cuộc biểu tình đã diễn ra bên ngoài các trường học trên khắp Vương quốc Anh. Họ gây ồn ào và phát tờ rơi cho học sinh, hoặc câu kéo các em truy cập những trang web chứa tin giả.

Ít nhất một trường học đã bị nhắm làm mục tiêu tấn công. Những người biểu tình sử dụng hình ảnh đứa trẻ đã chết và đưa ra tuyên bố sai sự thật rằng chúng bị giết bởi vaccine. Hành động này gây ra nỗi sợ hãi và đau lòng cho nhiều học sinh.

Tháng 9, giới chức y tế Vương quốc Anh đã khuyến nghị tiêm 1 liều vaccine Covid-19 cho trẻ em từ 12-15 tuổi sau khi nhóm 16-17 tuổi được tiêm vaccine từ tháng 8. Cho đến nay, khoảng 21% trẻ em từ 12-15 tuổi đã tiêm chủng và 56% ở nhóm tuổi còn lại.

Có nhiều lý do để giải thích cho tỷ lệ tiêm cho đối tượng thanh thiếu niên tương đối thấp, chẳng hạn vấn đề liên quan việc triển khai chương trình tiêm chủng. Tỷ lệ tiêm chủng ở trẻ em cũng được cho là sẽ thấp hơn nhiều so với người lớn, theo The Guardian.

Phân vân không đồng nghĩa chống đối

Bên cạnh nhóm phản kháng quyết liệt như Sam, cũng có những trường hợp đang phân vân.

Trong cuộc khảo sát với gần 28.000 học sinh ở Anh được công bố vào cuối tháng 9, các nhà nghiên cứu cho biết chỉ 51% thiếu niên 13 tuổi sẵn sàng tiêm vaccine, so với 78% ở nhóm 17 tuổi.

Đối với trẻ 9 tuổi, con số này giảm xuống còn 36%, dù chưa có loại vaccine nào dành cho nhóm dưới 12 tuổi được phê duyệt ở Anh.

Lily (13 tuổi) là một trong số 5 học sinh duy nhất trong lớp đăng ký tiêm vaccine Covid-19 ở trường. Lớp của Lily có 30 người. Ngoài ra, không bạn thân nào của cô bé chủng ngừa.

“Chúng tôi đã có những cuộc trò chuyện với nhau về vaccine trong lúc suy nghĩ nên tiêm hay không. Một số bạn cho biết họ không muốn tiêm sau khi chứng kiến những người khác bị co giật. Và cũng có tin đồn rằng vaccine Covid-19 khiến con người vô sinh và khiến cơ thể ốm yếu thêm”, cô nói.

Những thiếu niên này cũng đưa “bằng chứng” là những đoạn video trên mạng xã hội cho Lily xem.

“Sau khi xem, chắc chắn bạn sẽ có cảm giác rằng ‘Ồ, có lẽ tiêm vaccine không phải ý kiến hay. Tại sao tôi là người duy nhất làm vậy nhỉ?’. Buổi tối trước ngày hẹn, tôi đã nghĩ mình không tiêm vaccine nữa. Nhưng cuối cùng, tôi thay đổi quyết định sau khi nghiên cứu kỹ về nó”, cô chia sẻ.

Trong lúc lưỡng lự, Lily đã trao đổi với cha mẹ về việc tiêm vaccine. Mặc dù không gây áp lực, cha mẹ cô chỉ ra một số lý do cho thấy tiêm chủng là một ý hay.

“Theo quan điểm của cha mẹ, tôi nên chọn tiêm vaccine là vì sức khỏe của ông bà và những người cao tuổi khác. Trong khi, phần lớn bạn bè tôi không tiêm do sợ ảnh hưởng đến bản thân họ”, cô nói.

Nhóm trẻ 12-15 tuổi tiêm vaccine thấp hơn hẳn so với thiếu niên 16-17 tuổi ở Anh. Ảnh: PA Media.

Bác sĩ nhi khoa Russell Viner, giáo sư về sức khỏe vị thành niên tại Viện Sức khỏe Trẻ em UCL, cho biết sự phân vân không đồng nghĩa rằng thanh thiếu niên là những kẻ chống vaccine.

“Có yếu tố cho thấy việc suy nghĩ và cân nhắc là hoàn toàn phù hợp, hơn là vội vã nghe theo. Nghiên cứu cũng cho thấy rằng phần lớn sự phân vân xuất phát từ việc thiếu thông tin”, ông nói.

Bác sĩ Viner có một đứa con 15 tuổi và họ cũng trải qua những vấn đề tương tự.

“Người trẻ đang thắc mắc rằng ‘Tôi có cần vaccine không? Nó có ích lợi gì?’. Tôi nghĩ chúng ta cần minh bạch, trung thực khi phản hồi những câu hỏi đó, bao gồm chuyện giới chức y tế đã xem xét kỹ vaccine và việc có rủi ro trong tiêm chủng nhưng tỷ lệ rất thấp”, ông cho biết.

“Mặt khác, ở cấp độ dân số, chúng ta muốn đạt tỷ lệ thanh thiếu niên tiêm chủng cao nhất có thể. Theo tôi, cách thực hiện phù hợp nhất có lẽ là những gì chính phủ Anh đang làm - không bắt buộc trẻ em phải tiêm chủng, đồng thời minh bạch về lợi ích cũng như những rủi ro, dù hiếm gặp ở vaccine”, bác sĩ nói thêm.

Tìm cách tiếp cận phù hợp

Bác sĩ Viner lo ngại về các thông điệp chống vaccine trực tuyến và cho biết ông cảm thấy "kinh hoàng" khi chứng kiến các cuộc biểu tình trước cổng trường học.

“Thật vô trách nhiệm khi họ nhắm mục tiêu vào các thanh thiếu niên tan học và không có phụ huynh ở bên. Trẻ em bị cung cấp những thông tin mà chúng chưa từng tìm kiếm và thứ đó tác động vào các em. Tôi thấy hành vi này rất đáng trách, dù đó là bất kỳ ai”, ông nói.

Phụ huynh nên trung thực và minh bạch với con cái về những thông tin xung quanh vaccine, bao gồm cả lợi ích lẫn rủi ro. Ảnh: Kiki Ljung/The Guardian.

Ông cũng chỉ ra mạng xã hội đã góp phần khiến nhóm chống vaccine nói chung lan rộng, không chỉ riêng vaccine Covid-19. Theo bác sĩ, phần lớn giới trẻ, những người tiếp xúc nhiều với phương tiện truyền thông, khá hiểu biết về nội dung họ đọc được.

“Tôi nghĩ chúng ta có thể yên tâm về khả năng nhận biết tương đối cao của giới trẻ trong việc nhận diện nguồn tin thật - giả. Nhưng quan điểm này không phải lúc nào cũng đúng”, bác sĩ chia sẻ.

Đó cũng là những gì nhà vật lý trị liệu Anna bận tâm. Cô tin rằng con trai 16 tuổi của mình bị ảnh hưởng bởi mạng xã hội. Theo Anna, thông tin sai sự thật là vấn đề lớn.

Hai mẹ con đã có những cuộc đối thoại cởi mở. Anna cũng chia sẻ về kiến thức chuyên môn cùng kinh nghiệm mà cô hiểu. Nhưng Sam một mực cho rằng các nghiên cứu đều là rác rưởi.

Anna biết rằng nguy cơ phơi nhiễm virus SARS-CoV-2 ở người trẻ như Sam là thấp, nhưng vẫn nguy cơ.

“Tôi sẽ rất hoảng sợ nếu con trai là một trong những F0 không may mắn và trở bệnh nghiêm trọng”, cô chia sẻ.

Bác sĩ Viner cho biết cần tiếp cận trẻ em với nguồn thông tin chính xác và tốt hơn.

“Đương nhiên, trẻ em tham khảo các cố vấn đáng tin cậy, chẳng hạn chuyên gia y tế, nhưng đồng thời, chúng nghe theo bạn bè đồng trang lứa. Có một số người có sức ảnh hưởng tới thế hệ trẻ và giới chức nên tận dụng họ để tiếp cận nhóm thanh thiếu niên”, ông nói.

Hiện Sam vẫn phớt lờ chuyện tiêm vaccine. Tuy nhiên, Anna cảm thấy lạc quan. “Một lúc nào đó, thằng bé sẽ cân nhắc việc tiêm chủng”, cô nói.

Ánh Dương