Tinh gọn bộ máy của siêu đô thị TP.HCM: Cần quan tâm tính đặc thù
Với những thách thức đặt ra trong quá trình tinh gọn bộ máy, TP.HCM cần xây dựng lộ trình cụ thể, khoa học, đồng thời có đánh giá toàn diện và xác định rõ các bộ phận thừa, chồng chéo, không hiệu quả.
Liên quan đến việc sắp xếp, tinh gọn bộ máy tại TP.HCM, trao đổi với báo Pháp Luật TP.HCM, TS Nguyễn Đức Quyền, chuyên gia quản lý công, giảng viên Học viện Cán bộ TP.HCM, cho rằng TP.HCM hoàn toàn có thể vận dụng những cơ chế đặc thù để chủ động trong thiết kế lại mô hình tổ chức bộ máy, phù hợp với đặc thù riêng.
Có nên áp dụng mô hình tinh gọn chung?
. Phóng viên: Thưa ông, thực hiện tinh gọn bộ máy theo Nghị quyết 18 tại TP.HCM có khó khăn, thách thức gì lớn hơn so với các địa phương khác?
+ TS Nguyễn Đức Quyền: Việc thực hiện tinh gọn bộ máy theo Nghị quyết 18 tại các đô thị lớn như TP.HCM, Hà Nội hay các địa phương có nhiều tính chất đặc thù, chắc chắn sẽ gặp những khó khăn và thách thức lớn hơn so với các địa phương khác.
Chúng ta có thể thấy quy mô bộ máy hành chính tại TP.HCM khá lớn, nhiều cấp độ với nhiều cấp quản lý, nhiều cơ quan, đơn vị sự nghiệp. Quá trình rà soát, phân tích và sắp xếp lại một hệ thống như vậy đòi hỏi thời gian, công sức rất lớn.
TS Nguyễn Đức Quyền, chuyên gia quản lý công, giảng viên Học viện Cán bộ TP.HCM.
Bên cạnh đó, các cơ quan, đơn vị thường có nhiều mối quan hệ làm việc, phối hợp với nhau, dẫn đến chồng chéo chức năng, nhiệm vụ. Việc tách bạch và phân công lại công việc một cách hợp lý cũng là thách thức lớn.
Mặt khác, sự phát triển kinh tế - xã hội tại các TP này có tốc độ cực kỳ nhanh chóng, dẫn đến nhu cầu điều chỉnh bộ máy hành chính liên tục. Việc cân đối giữa tinh gọn bộ máy và đáp ứng yêu cầu phát triển là một bài toán khó. Áp lực về tinh gọn bộ máy liên quan trực tiếp đến lợi ích của nhiều người, đặc biệt là cán bộ, công chức nên sẽ gặp phải nhiều ý kiến trái chiều.
Xét trên góc độ cơ cấu kinh tế thì mỗi địa phương có cơ cấu kinh tế khác nhau, dẫn đến nhu cầu về bộ máy hành chính cũng khác nhau. Việc áp dụng một mô hình tinh gọn chung cho tất cả địa phương cũng là điều phải bàn. Chưa kể sự đa dạng về văn hóa, xã hội cũng ảnh hưởng đến cách thức thực hiện tinh gọn bộ máy. Do đó, tìm ra giải pháp phù hợp với từng địa phương là rất quan trọng.
Để tinh gọn bộ máy còn đòi hỏi nguồn nhân lực có trình độ cao, am hiểu về quản lý nhà nước và công nghệ thông tin nhưng thực tế không phải địa phương nào cũng có đủ nguồn nhân lực này. Đồng thời, còn một nguồn lực thiết thân nhất đó là nguồn tài chính để hỗ trợ các hoạt động như đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, công chức, chuyển đổi công việc…
. Vậy khó khăn nhất đối với TP.HCM trong quá trình thực hiện chủ trương lớn này là gì?
+ Theo tôi, khó khăn lớn nhất nằm ở việc tìm kiếm sự cân bằng giữa tinh gọn bộ máy và đảm bảo hoạt động hiệu quả của TP. Bởi TP.HCM là trung tâm kinh tế, văn hóa, xã hội lớn với quy mô dân số lớn, cơ cấu kinh tế đa dạng, hệ thống hạ tầng kỹ thuật và xã hội phát triển phức tạp.
Tinh gọn bộ máy ở một mức độ quá lớn có thể dẫn đến tình trạng thiếu hụt nguồn lực, gây ảnh hưởng đến giải quyết các vấn đề cần làm ngay của TP.
Chẳng hạn, bộ máy luôn đối mặt với áp lực phát triển kinh tế - xã hội, tinh gọn phải được thực hiện song song với việc đáp ứng các nhu cầu mới phát sinh, đòi hỏi sự linh hoạt và sáng tạo rất cao.
Quá trình sắp xếp, tinh gọn bộ máy cần bảo đảm hiệu quả công việc nhưng cũng không để ảnh hưởng đến tâm lý cán bộ. Ảnh: HOÀNG GIANG
Do vậy, TP.HCM cần xây dựng lộ trình tinh gọn cụ thể, khoa học. Phân tích kỹ lưỡng và có đánh giá toàn diện về cơ cấu tổ chức hiện tại, xác định rõ các bộ phận thừa, chồng chéo, không hiệu quả. Sau đó, xác định mục tiêu rõ ràng bằng cách đặt các mục tiêu đo lường được cho quá trình tinh gọn như giảm số lượng cán bộ, công chức, giảm chi phí hoạt động, nâng cao hiệu quả giải quyết thủ tục hành chính và tất cả đều thể hiện bằng con số cụ thể.
TP.HCM cũng phải xây dựng kế hoạch tinh gọn chi tiết, thể hiện từng bước với thời gian biểu rõ ràng, phân công trách nhiệm cụ thể cho từng đơn vị…
Chủ động thiết kế bộ máy đặc thù
. Là một đô thị đặc biệt, TP.HCM đang thực hiện những cơ chế đặc thù từ trung ương, gần đây nhất là Nghị quyết 98/2023. Liệu lần này, TP.HCM có thể vận dụng hoặc đề xuất những cơ chế đặc thù gì để tinh gọn bộ máy phù hợp với đặc điểm riêng của TP?
+ Nghị quyết 98 được xem là một đòn bẩy quan trọng để TP.HCM chủ động hơn trong tinh gọn bộ máy, từ đó xây dựng và phát triển TP. Điều này nhằm phục vụ cho công tác tinh gọn bộ máy đã trao cho TP.HCM với nhiều thẩm quyền hơn trong quyết định các vấn đề phát triển kinh tế - xã hội.
Việc linh hoạt trong cơ chế đặc thù cho phép thí điểm nhiều cơ chế, chính sách mới, đơn cử như cơ chế tuyển dụng, sử dụng cán bộ, công chức; tự chủ hơn trong tuyển dụng, đào tạo. Hay cơ chế tài chính đặc thù cho phép TP giữ lại một phần lớn hơn từ các nguồn thu để đầu tư cho phát triển, trong đó có cải cách hành chính, tinh gọn bộ máy.
Để tận dụng tối đa các cơ hội mà Nghị quyết 98/2023 mang lại thì TP cần chủ động đề xuất cơ chế, chính sách mới tập trung vào các quy định về phân cấp quản lý, thí điểm mô hình tổ chức mới, cơ chế tài chính đặc thù để tạo ra những thay đổi căn bản.
Điều này đồng nghĩa với việc TP luôn chủ động trong thiết kế lại mô hình tổ chức bộ máy, phù hợp với đặc thù riêng; chủ động đề xuất các giải pháp sáng tạo để xây dựng một bộ máy hành chính tinh gọn, hiệu quả, phục vụ tốt nhất cho người dân.
. Tại kỳ họp HĐND TP.HCM lần thứ 20, Bí thư Thành ủy TP.HCM Nguyễn Văn Nên cho rằng trong quá trình thực hiện tinh gọn bộ máy phải bám vào căn cứ khoa học, thực tiễn của TP, thậm chí nghiên cứu những vấn đề đặc thù chỉ có TP mới có.
+ Tôi cho rằng đây là một định hướng hết sức đúng đắn và cần được các cấp, các ngành tại TP.HCM nghiêm túc thực hiện, bởi tầm quan trọng của việc dựa trên cơ sở khoa học, tổ chức, thực tiễn của TP để giải quyết các vấn đề luôn có ý nghĩa sâu sắc. Bám sát thực tiễn có nghĩa là mọi quyết định, hành động đều phải xuất phát từ những vấn đề thực tế, những khó khăn, thách thức mà TP đang đối mặt.
Trong quá trình tinh gọn bộ máy, TP.HCM có thể xây dựng các kênh thông tin để người dân tham gia đóng góp ý kiến. Ảnh: HỒNG THẮM
Tổ chức bộ máy cũng tương tự như xây dựng các cơ chế, chính sách, quy trình phải phù hợp với đặc điểm riêng của TP.HCM.
Đồng ý mỗi địa phương, mỗi TP đều có những đặc điểm riêng biệt nhưng tại TP.HCM với quy mô lớn, tốc độ đô thị hóa nhanh, sự đa dạng về văn hóa, xã hội... sẽ đòi hỏi những giải pháp quản lý đặc thù. Tuy nhiên, đích đến cuối cùng vẫn là nâng cao hiệu quả công việc, giải quyết tốt các vấn đề của người dân, doanh nghiệp.
Thậm chí, TP có thể xây dựng các kênh thông tin để người dân tham gia đóng góp ý kiến. Thí điểm và đánh giá các giải pháp mới tại một số địa bàn, lĩnh vực để căn cứ vào đó điều chỉnh, hoàn thiện các giải pháp.
. Xin cảm ơn ông.
Sở An toàn thực phẩm: Căn cứ vào tình hình địa phương để tính toán
Từ Nghị quyết 98, việc lập Sở An toàn thực phẩm (ATTP) là một nỗ lực lớn của TP.HCM nhưng nếu thực hiện đúng với chủ trương thì sở này sẽ phải kết thúc hoạt động.
Ở đây, vai trò của Sở ATTP được thành lập nhằm tập trung nguồn lực, chuyên môn để quản lý ATTP, một vấn đề “nóng” không chỉ ở Việt Nam mà trên toàn thế giới. Tôi nghĩ rằng sẽ không khỏi có băn khoăn giữa việc duy trì một sở riêng biệt hay phân tán nhiệm vụ để đạt được mục tiêu quản lý ATTP.
Theo tôi, sáp nhập Sở ATTP là vấn đề đòi hỏi sự cân nhắc kỹ lưỡng và giải pháp tối ưu là căn cứ trên cơ sở khoa học, phù hợp với điều kiện thực tế của từng địa phương để đảm bảo mục tiêu bảo vệ sức khỏe cho người dân.
TS NGUYỄN ĐỨC QUYỀN
*****
Đẩy mạnh công tác cán bộ
TP.HCM trước nay luôn là nơi hội tụ nguồn nhân lực chất lượng cao, đội ngũ cán bộ tinh túy. TS Nguyễn Đức Quyền cho rằng vấn đề quản lý và sử dụng nguồn nhân lực trong quá trình tinh gọn bộ máy là một thách thức lớn đối với TP.HCM.
Với một lực lượng cán bộ chất lượng cao, việc sắp xếp lại để vừa đảm bảo hiệu quả công việc, vừa không làm ảnh hưởng đến tâm lý của cán bộ là một bài toán khó. Theo ông Quyền, trước hết TP cần đánh giá năng lực, chuyên môn, kinh nghiệm của từng cán bộ một cách khách quan, công khai. Dựa vào đó để xây dựng lộ trình bố trí phù hợp với từng cá nhân, công khai rộng rãi quá trình sắp xếp để cán bộ nắm rõ và đưa ra ý kiến đóng góp.
Ông Quyền cũng nêu vấn đề cần đào tạo lại để nâng cao năng lực chuyên môn, kỹ năng làm việc cho cán bộ, công chức, cũng như đội ngũ kế cận và đào tạo đội ngũ cán bộ trẻ đảm bảo sự phát triển bền vững của bộ máy hành chính. Phân công công việc phù hợp với năng lực, sở trường của từng cá nhân. Tạo điều kiện luân chuyển, khuyến khích sáng tạo của cán bộ.
Đặc biệt, thực hiện đầy đủ các chế độ, chính sách, hỗ trợ chuyển đổi nghề nghiệp, xây dựng chế độ đãi ngộ hợp lý để thu hút và giữ chân nhân tài. Xây dựng đội ngũ lãnh đạo mạnh mẽ có tầm nhìn, năng lực để dẫn dắt đội ngũ.
*****
Ý KIẾN
PGS-TS PHAN THANH BÌNH, nguyên Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng của Quốc hội khóa XIV:
Tinh gọn phải phù hợp với tính đặc thù
Có ba nghị quyết đang tác động đến TP.HCM trong giai đoạn này gồm Nghị quyết 18/2017, Nghị quyết 98/2023 và Nghị quyết 131/2020. Do đó, khi tinh gọn bộ máy theo Nghị quyết 18 phải gắn với hai nghị quyết còn lại mới hoàn chỉnh được.
Về nguyên tắc sắp xếp, cần tuân thủ theo Nghị quyết 18 nhưng cũng quan tâm đến đặc thù của một siêu đô thị hơn 10 triệu dân như TP.HCM. Sự sắp xếp này phải phù hợp với siêu đô thị chứ không phải sắp xếp cơ học, đồng thời phải phù hợp với mô hình chính quyền đô thị tại TP.
Để quá trình tinh gọn bộ máy thuận lợi, TP.HCM phải xác định lại mô hình về chính quyền đô thị một cách hiệu quả, hợp lý, chạy dọc từ TP đến quận, huyện, phường, xã; chạy ngang giữa các sở, ngành. Chúng ta phải có khung về chính quyền đô thị chứ không thể sắp xếp cơ học theo hướng nhập sở này với sở kia, cắt bỏ cái này, cái kia được.
Một số cơ quan độc lập và đặc thù thì phải giữ nguyên hoặc tăng chức năng, một số cơ quan phải sáp nhập và một số cơ quan phải dừng hoạt động…
------
TS NGUYỄN THỊ THIỆN TRÍ, Trường ĐH Luật TP.HCM:
Tinh gọn xong, phải tính đến nâng tầm thể chế
Tại TP.HCM, khi xây dựng chính quyền đô thị thì tinh gọn bộ máy là việc không thể không làm. Tuy nhiên, cần phải có lộ trình và đeo bám đến cuối chứ không phải dành phần lớn thời gian cho công cuộc tinh gọn bộ máy rồi làm đình trệ các chính sách vận hành, quản lý nhà nước khác.
Điều quan trọng của tinh gọn bộ máy là không phải cắt bộ máy mà phải thu hẹp chức năng quản lý nhà nước trước, bởi chính quyền quản lý rất nhiều nhưng chưa thực hiện chính sách xã hội hóa thì bộ máy không thể không phình to.
Tôi đề xuất trước mắt TP.HCM phải thực hiện đúng quy định của Trung ương. Sau đó khẩn trương nâng tầm thể chế pháp lý của chính quyền đô thị TP bằng việc đưa ra những chính sách vững chãi, không dừng lại ở nghị quyết mà có thể nâng lên thành luật về đô thị đặc biệt. Nếu chúng ta quyết liệt việc này sẽ giải quyết nhiều câu chuyện cho TP.HCM, chứ không riêng gì chuyện tinh gọn bộ máy.
-----
Đại biểu Quốc hội TRẦN ANH TUẤN, Trưởng ban Đổi mới quản lý doanh nghiệp TP.HCM:
Tinh gọn giúp giảm tình trạng đùn đẩy
Mục tiêu của tinh gọn bộ máy là xây dựng chính quyền một đầu mối, tránh nhiều tầng nấc, làm thủ tục hành chính chạy nhanh hơn, phục vụ người dân, doanh nghiệp tốt hơn. Chưa kể nếu tinh gọn bộ máy sẽ giảm chi ngân sách cho các đơn vị, từ đó có nhiều nguồn để chi cho đầu tư phát triển. Hiện nay, một thủ tục hồ sơ đầu tư phải đi qua 5-6 đơn vị, nếu sắp xếp, tinh gọn lại thì sẽ chỉ đi qua 3-4 đơn vị.
Ngoài ra, thông qua sắp xếp sẽ giải quyết những vướng mắc trước đây như phải xin ý kiến của nhiều sở, ngành hoặc tình trạng đùn đẩy giữa các cơ quan, đơn vị.
Về công tác cán bộ, TP.HCM phải lựa chọn đội ngũ lãnh đạo và cán bộ trong các đơn vị phải có tâm, có tầm, có tư duy tổ chức, sắp xếp công việc tốt. Bởi khi có một tổ chức lớn hơn mà tư duy điều hành như cũ thì khó đạt hiệu quả, do vậy phải phân vai, phân cấp rõ ràng và minh bạch…
Nghị quyết 98 cho phép chính quyền TP được điều chuyển chức năng, nhiệm vụ từ cơ quan này sang cơ quan khác. Nếu vận dụng cơ chế linh hoạt này trong điều hành khi thực hiện sắp xếp sẽ tránh ùn ứ công việc tại đơn vị hình thành mới. Còn trong tinh giản cán bộ nên thực hiện theo lộ trình 3-5 năm.
-----
Ông TRẦN BÁ HÀ, Bí thư chi bộ phường Bến Nghé, quận 1:
Khẩn trương nhưng không vội vã
Chủ trương tinh gọn bộ máy được người dân, cán bộ, đảng viên ở cơ sở đồng thuận, ủng hộ. Vấn đề là làm sao thực hiện một cách thực chất để có bộ máy hành chính mạnh, mang lại quyền lợi cho nhân dân.
Đối với TP.HCM, cần tập trung xây dựng hoàn thiện mô hình chính quyền đô thị với việc phân cấp rõ ràng, cấp nào lập chính sách, cấp nào chỉ đạo, cấp nào thực hiện…
Tôi cho rằng tinh gọn không có nghĩa là chỗ nào cũng phải gọn lại, có chỗ cần gọn nhưng có chỗ phải mở ra. Tôi mong TP khẩn trương nhưng không vội vã, cẩn trọng nhưng kiên quyết trong việc sắp xếp bộ máy, nhân sự. Trong đó, yếu tố quyết định là con người, cán bộ, đảng viên phải ngay ngắn, tử tế thì mới thực hiện công việc của dân đạt hiệu quả.
(*) Các ý kiến được nêu tại hội thảo khoa học tham vấn chuyên gia, nhà khoa học, doanh nghiệp và đại diện nhân dân về việc thực hiện sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy hệ thống chính trị TP.HCM do Học viện Cán bộ TP.HCM tổ chức vào ngày 27-12.
******
GÓC NHÌN
Tập trung nguồn lực vào các vị trí trọng yếu
Tinh gọn bộ máy hành chính tại TP.HCM là một thách thức lớn nhưng cũng là cơ hội để TP trở thành hình mẫu về cải cách hành chính tại Việt Nam. Đây là bước đi cần thiết để TP đáp ứng yêu cầu phát triển trong bối cảnh mới, nhất là việc cùng cả nước bước vào kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình.
Tinh gọn bộ máy cho phép TP tập trung nguồn lực vào các vị trí trọng yếu, loại bỏ sự chồng chéo và các đơn vị trung gian không cần thiết, từ đó giảm thời gian xử lý thủ tục hành chính, nâng cao hiệu suất lao động. Việc này cũng góp phần giảm chi phí vận hành, nhân sự và cơ sở vật chất không cần thiết giúp tiết kiệm ngân sách, tạo điều kiện tái đầu tư vào các lĩnh vực trọng điểm.
Một bộ máy tinh gọn cũng dễ dàng tích hợp với các nền tảng chính phủ điện tử và hệ thống quản lý thông minh, cải thiện chất lượng dịch vụ công trực tuyến, giảm sự phụ thuộc vào lao động thủ công.
Bộ máy gọn nhẹ giúp nâng cao khả năng ra quyết sách linh hoạt, tăng tính thích ứng với các thách thức, đồng thời tạo hình ảnh một TP hiện đại, minh bạch, thu hút các nhà đầu tư quốc tế. Tuy nhiên, quá trình này cũng đặt ra nhiều thách thức lớn, đòi hỏi phải có chiến lược rõ ràng và khả năng thích ứng cao.
Trên tinh thần đó, TP.HCM cần rà soát toàn diện chức năng và nhiệm vụ của các đơn vị hành chính để nhận diện những phần việc chồng chéo, từ đó hợp nhất hoặc loại bỏ các tổ chức không cần thiết. Việc này không chỉ giúp tăng cường hiệu quả mà còn giảm thiểu xung đột quyền hạn.
Một việc khác là TP.HCM cần đánh giá thực trạng đội ngũ nhân sự để phân loại theo năng lực và nhu cầu của công việc, từ đó điều chuyển hoặc tinh gọn cho phù hợp.
Ngoài ra, mô hình tổ chức mới phải đảm bảo tính linh hoạt, gọn nhẹ, tập trung vào kết quả thay vì quy trình; chú trọng xây dựng các đơn vị chuyên môn hóa cao, phù hợp với đặc thù phát triển nhanh chóng của TP.HCM.
TP cũng cần công khai rõ ràng lộ trình cải cách, gồm mục tiêu, phương án thực hiện và các lợi ích mang lại để tạo niềm tin và sự ủng hộ từ cộng đồng. Tổ chức các hội thảo, đối thoại để tham vấn ý kiến từ các bên liên quan, từ cán bộ, công chức đến chuyên gia và người dân.
Để đảm bảo tiến độ và tính công bằng trong quá trình thực hiện, có thể thành lập các cơ quan giám sát độc lập, thiết lập cơ chế phản hồi minh bạch.
Quá trình tinh gọn bộ máy cần được triển khai một cách thận trọng để đảm bảo không gây gián đoạn hoạt động của hệ thống hành chính. Có thể áp dụng lộ trình cải cách theo từng giai đoạn là cách tiếp cận phù hợp, bắt đầu từ những đơn vị ít ảnh hưởng đến các dịch vụ công thiết yếu.
TP cũng cần xây dựng các kế hoạch dự phòng để xử lý kịp thời những rủi ro gián đoạn, duy trì chất lượng dịch vụ công trong suốt quá trình chuyển đổi. Đặc biệt, phải tăng cường phối hợp giữa trung ương và địa phương. Cải cách bộ máy hành chính tại TP.HCM không thể tách khỏi sự hỗ trợ của trung ương. Do đó, TP.HCM cần chủ động kiến nghị sửa đổi hoặc bổ sung các quy định pháp lý chưa phù hợp để tạo điều kiện thuận lợi cho việc tinh gọn.
Chưa kể việc phân cấp quản lý từ trung ương xuống địa phương cũng cần được thúc đẩy để tăng tính tự chủ và linh hoạt trong triển khai các sáng kiến cải cách hành chính. TP có thể học hỏi kinh nghiệm từ các mô hình quản lý đô thị thông minh trên thế giới và điều chỉnh áp dụng sao cho phù hợp với bối cảnh của địa phương.
TS HOÀNG VĂN TÚ, Học viện Cán bộ TP.HCM
