Tinh gọn, hiệu quả trong quản lý nhà nước

Ngày 12/6/2025 tại Kỳ họp thứ 9, Quốc hội đã biểu quyết thông qua Nghị quyết số 202/2025/QH15 về việc sắp xếp đơn vị hành chính cấp tỉnh. Theo đó, cả nước có 34 đơn vị hành chính cấp tỉnh, gồm 28 tỉnh và 6 thành phố. Trong đó, có 19 tỉnh và 4 thành phố hình thành sau sắp xếp và 11 tỉnh, thành phố không thực hiện sắp xếp. Dự kiến, 34 đơn vị hành chính cấp tỉnh chính thức đi vào hoạt động từ ngày 1/7/2025.

Với mô hình chính quyền địa phương 3 cấp (tỉnh, huyện, xã), mỗi cấp có chức năng, nhiệm vụ riêng, song thực tiễn cho thấy bộ máy cồng kềnh, thiếu tính linh hoạt và chồng chéo trong quản lý hành chính. Chủ trương của Bộ Chính trị về việc sắp xếp tổ chức chính quyền địa phương theo mô hình 2 cấp (bỏ cấp huyện) xuất phát từ yêu cầu tinh giản bộ máy, nâng cao hiệu quả hoạt động và phù hợp với điều kiện phát triển mới. Mô hình 2 cấp hướng đến việc rút ngắn quy trình quản lý, tăng tính chủ động cho cấp cơ sở trong giải quyết các vấn đề dân sinh và phát triển kinh tế, xã hội.

Người dân thực hiện thủ tục hành chính tại Bộ phận một cửa phường Nghĩa Lộ (TP.Quảng Ngãi). Ảnh: BÁ SƠN

Để mô hình chính quyền địa phương 2 cấp hoạt động hiệu quả và bền vững, cần có sự chuẩn bị kỹ lưỡng và đồng bộ trên nhiều phương diện. Trước hết, về khung pháp lý, việc sửa đổi Hiến pháp và các luật liên quan như Luật Tổ chức chính quyền địa phương là yêu cầu bắt buộc để làm cơ sở tổ chức, thực hiện mô hình 2 cấp.

Bên cạnh đó, việc phân cấp, phân quyền, phân định rõ ràng nhiệm vụ giữa cấp tỉnh và cấp xã sẽ giúp tránh được sự chồng chéo và tăng cường tính tự chủ cho địa phương. Trong mô hình mới, cấp tỉnh giữ vai trò hoạch định chiến lược, phân bổ ngân sách và giám sát thực thi chính sách, trong khi cấp xã sẽ chịu trách nhiệm triển khai trực tiếp và phản hồi các nhu cầu thực tiễn của người dân. Khi cấp cơ sở được trao quyền rõ ràng, thì sẽ phản ứng linh hoạt hơn với các vấn đề xã hội, kinh tế phát sinh.

Một trong những yếu tố quan trọng quyết định thành công là năng lực của đội ngũ cán bộ cấp xã. Khi bỏ cấp huyện, khối lượng công việc của cấp xã sẽ tăng lên. Do đó, cần chú trọng công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ về chuyên môn, nghiệp vụ, kỹ năng quản lý, đồng thời hiện đại hóa cơ sở vật chất, công nghệ thông tin để phục vụ tốt hơn cho công tác điều hành. Việc nâng cao năng lực thực thi cho chính quyền cấp xã không chỉ là điều kiện kỹ thuật, mà còn là yêu cầu về quản trị hiệu quả trong bối cảnh chuyển đổi mô hình.

Bên cạnh năng lực cán bộ, nguồn lực tài chính cũng là nhân tố quyết định. Việc phân cấp ngân sách cần được thực hiện minh bạch, dựa trên tiêu chí phù hợp với đặc thù từng địa phương. Cấp xã cần được trao quyền tự chủ trong sử dụng ngân sách để linh hoạt xử lý các vấn đề phát sinh. Việc triển khai mô hình chính quyền 2 cấp cần có cơ chế giám sát hiệu quả nhằm đảm bảo việc thực hiện nhiệm vụ của chính quyền cấp xã được minh bạch, công khai và đúng quy định. Cơ chế này không chỉ bao gồm hệ thống thanh tra, kiểm tra từ cấp trên mà còn đòi hỏi sự tham gia tích cực của người dân và các tổ chức xã hội trong giám sát hoạt động của chính quyền. Khi quyền lực được phân cấp nhiều hơn, trách nhiệm giải trình cũng cần được nâng cao, gắn với các tiêu chí cụ thể về chất lượng phục vụ và hiệu quả quản lý.

Việc chuyển đổi sang mô hình chính quyền địa phương 2 cấp là một bước đi phù hợp trong bối cảnh cả nước đang đẩy mạnh cải cách và quản trị hành chính công, hướng đến một bộ máy tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả. Đây không chỉ là sự sắp xếp lại tổ chức bộ máy, mà còn là cách tiếp cận hiện đại hóa nền hành chính công, giảm tầng nấc trung gian, tiết kiệm nguồn lực, đồng thời tăng cường tính tự chủ, linh hoạt và trách nhiệm giải trình cho cấp xã-nơi gần dân, sát thực tiễn nhất. Cần có sự chuẩn bị toàn diện, bài bản, kỹ lưỡng, hài hòa và hợp lý về thể chế, tổ chức, nhân lực, tài chính và giám sát để tạo động lực mạnh mẽ thúc đẩy quản lý nhà nước hiệu quả hơn, đáp ứng xu thế phát triển và hội nhập hiện nay.

TS. NGUYỄN QUANG GIẢI