Tối đa hóa lợi ích của EVFTA

Đã có nhiều “trái ngọt” từ hiệp định mang lại, nhưng điều quan trọng hơn vẫn còn nhiều cơ hội từ hiệp định này đang chờ được khai mở.

Động lực cho thương mại và đầu tư

EVFTA có hiệu lực từ ngày 1-8-2020, là hiệp định thương mại tự do có tiêu chuẩn cao, toàn diện, mức độ cam kết sâu, rộng, nhưng đồng thời vẫn bảo đảm sự cân bằng lợi ích cho cả hai bên. Đây cũng là FTA thế hệ mới mà EU với 27 nền kinh tế phát triển ký kết với một nước đang phát triển là Việt Nam. EVFTA được lập nên để thay đổi 3 khía cạnh chính, gồm giảm thuế quan, thuế hải quan, khả năng tiếp cận thị trường dành cho các nhà cung cấp dịch vụ EU.

Cụ thể, hiệp định đã loại bỏ thuế quan lên 65% giá trị hàng xuất khẩu của EU kể từ thời điểm hiệp định có hiệu lực, và các loại thuế còn lại sẽ được loại bỏ dần trong thập kỷ tiếp theo. Trong khi đó, 71% hàng xuất khẩu Việt Nam sang EU sẽ được miễn thuế sau khi EVFTA có hiệu lực. Tỷ lệ này dự kiến sẽ tăng lên hơn 99% trong 7 năm tới. Đặc biệt, thuế hải quan sẽ gần như được xóa bỏ trong thời gian chuyển tiếp 7 năm đối với hàng hóa Việt Nam, 10 năm đối với hàng hóa EU. Điều này được thiết lập nhằm mang lại lợi ích cho cả doanh nghiệp và người tiêu dùng khi giá cả thấp hơn và khả năng cạnh tranh sẽ cao hơn...

Hoạt động sản xuất tại Công ty Cổ phần Tập đoàn Tiên Sơn Thanh Hóa. Ảnh: PHẠM HƯNG

Có thể thấy, sau 4 năm thực thi, lợi ích rõ nét nhất mà EVFTA mang lại là đã thúc đẩy đáng kể xuất khẩu của Việt Nam sang châu Âu, tăng từ 35 tỷ euro năm 2019 lên hơn 48 tỷ euro năm 2023. Sự tăng trưởng được thể hiện rõ trong các lĩnh vực như điện tử, dệt may, giày dép, nông nghiệp, hải sản. Cùng với đó, EVFTA đã củng cố sức hấp dẫn của Việt Nam đối với các nhà đầu tư châu Âu. Trong 4 năm thực hiện EVFTA, các nhà đầu tư tới từ EU đã rót 28 tỷ euro vào 2.450 dự án tại Việt Nam. Các nhà đầu tư EU cũng đã bổ sung 800 triệu euro vào đầu tư trực tiếp nước ngoài từ tháng 1 tới tháng 9-2023, ngược với xu hướng FDI đang giảm trên toàn cầu.

Ông Lương Hoàng Thái, Vụ trưởng Vụ Chính sách thương mại đa biên (Bộ Công Thương) nhận định, trong số những hiệp định thương mại tự do thế hệ mới mà Việt Nam đã tham gia thì EVFTA là hiệp định đem lại kết quả tích cực nhất. Ngoài những yếu tố tích cực trên, một trong những điểm sáng được đánh giá cao là quá trình Việt Nam chủ động cải cách thể chế để tạo môi trường kinh doanh minh bạch, thuận lợi hơn; từ đó thu hút vốn đầu tư nước ngoài, trong đó có vốn đầu tư từ các nước EU. Thông qua thiết lập hiệp định thương mại tự do tiêu chuẩn cao cũng giúp kết nối chuỗi cung ứng giữa EU với Việt Nam thuận lợi hơn.

Khảo sát hơn 200 doanh nghiệp thành viên của Hiệp hội Doanh nghiệp châu Âu tại Việt Nam (EuroCham) mới đây cho thấy, gần 2/3 số người tham gia khảo sát cho rằng họ đã nhận được lợi ích ở những mức độ khác nhau. 27% công ty hiện đang nhận được những lợi ích từ mức độ vừa đến rất lớn. "EVFTA chắc chắn đã tạo ra những cơ hội mới cho các doanh nghiệp châu Âu tại Việt Nam. Tuy nhiên, khi bước vào năm thứ 5 của thỏa thuận, điều quan trọng là phải tiếp tục nỗ lực đơn giản hóa các thủ tục, thống nhất các tiêu chuẩn và bảo đảm mọi người đều hiểu cách thức hoạt động của EVFTA”, ông Dominik Meichle, Chủ tịch EuroCham Việt Nam bày tỏ.

Nhiều cơ hội chờ khai mở

EVFTA đã mang lại nhiều lợi ích cho cả hai bên, tuy nhiên, theo đánh giá của cộng đồng doanh nghiệp, vẫn còn nhiều lợi ích từ hiệp định này chờ được khai mở. Tỷ lệ xuất khẩu của Việt Nam sang thị trường này vẫn còn thấp (chỉ chiếm hơn 2% quy mô dung lượng thị trường của EU). Thêm vào đó, tỷ lệ tận dụng ưu đãi của doanh nghiệp Việt Nam đến nay mới đạt khoảng 20%. Đối với EU, sau 4 năm, mức tăng xuất khẩu của EU sang Việt Nam vẫn khiêm tốn (chỉ tăng từ 11 tỷ euro lên 11,4 tỷ euro trong cùng kỳ).

Thông tin về một số trở ngại mà các doanh nghiệp châu Âu phải đối mặt khi tận dụng tối đa EVFTA, ông Jean-Jacques Bouflet, Phó chủ tịch EuroCham lưu ý, những điều chỉnh chính sách gần đây tại Việt Nam đã tạo ra những thách thức cho các doanh nghiệp châu Âu hoạt động theo EVFTA. Để tối đa hóa lợi ích của EVFTA, EuroCham cam kết sẽ tiếp tục thúc đẩy các giải pháp cho những rào cản kỹ thuật đối với thương mại, đặc biệt là trong chứng nhận và thử nghiệm, vận động cắt giảm thuế quan, đơn giản hóa các thủ tục hải quan. Ông Thue Quist Thomasen, Giám đốc điều hành của Decision Lab nhấn mạnh, dù EVFTA là một công cụ cho tăng trưởng kinh tế, nhưng thành công của nó phụ thuộc vào những giải quyết khó khăn về quy định, rào cản kỹ thuật và khoảng cách nhận thức.

EU hiện có những quy định nghiêm ngặt liên quan đến chống biến đổi khí hậu, chuyển đổi xanh, chống chặt phá rừng, đây là rào cản nhưng khi đáp ứng được tiêu chuẩn trên, doanh nghiệp Việt Nam sẽ có lợi thế cạnh tranh so với những đối thủ khác khi chưa đáp ứng quy định này. Bà Nguyễn Cẩm Trang, Phó cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) khuyến nghị, các doanh nghiệp Việt Nam cần chủ động nắm bắt thông tin về thị trường thế giới, các tác động của kinh tế thế giới để chủ động trong kế hoạch sản xuất, kinh doanh, giao hàng. Chủ động đổi mới phương thức sản xuất, kinh doanh, đổi mới công nghệ, tạo ra sản phẩm hàng hóa có chất lượng, đáp ứng tốt hơn nhu cầu của thị trường EU.

ĐAN THANH