Tới Huế ngắm di sản, thăm làng nghề

Khách quốc tế thử làm hương tại làng hương Thủy Xuân, thành phố Huế.

Tại Thừa Thiên Huế có 92 làng nghề, trong đó có 42 làng nghề truyền thống có bề dày lịch sử lâu đời như: Đúc đồng Phường Đúc, nón lá Phủ Cam, mây tre đan Bao La, cẩn khảm xà cừ Địa Linh, điêu khắc Mỹ Xuyên, kim hoàn Kế Môn, gốm Phước Tích, tranh giấy Làng Sình, hoa giấy Thanh Tiên, dệt zèng A Lưới... Những làng nghề này được đánh giá như những kho tàng tri thức nghề và là di sản văn hóa phong phú cho địa phương phát triển du lịch làng nghề.

Lưu giữ, bảo tồn làng nghề

Trong số các làng nghề định danh ở Huế, đến nay đã có hơn 20 làng nghề truyền thống, như đúc đồng, kim hoàn, làm hương, làm gốm, hoa giấy, điêu khắc gỗ mỹ nghệ, đan lát… Các sản phẩm được du khách trong nước cũng như quốc tế ưa chuộng khi nhiều cơ sở kinh doanh, làng nghề triển khai nhiều cách làm hay, vừa giúp tăng thêm thu nhập, ổn định kinh tế cho người dân, vừa bảo tồn và phát triển nghề truyền thống. Nhiều người con xứ Huế dù xa quê hay ở hải ngoại vẫn luôn nhớ về những sản phẩm làng nghề đặc sắc ở quê nhà.

Sau khi được Hiệp hội Du lịch Việt Nam trao giải thưởng “Điểm đến hấp dẫn nhất Việt Nam” vào năm 2015, làng hoa giấy Thanh Tiên, xã Phú Mậu, huyện Phú Vang (nay thuộc thành phố Huế) càng được biết đến nhiều hơn, thu hút du khách trong và ngoài nước.

Nghệ nhân Nguyễn Hóa ở làng Thanh Tiên, xã Phú Mậu (thành phố Huế) cho biết, hằng tuần, ông đón hàng trăm khách quốc tế, trong nước và các đoàn học sinh của các trường đến tham quan. Hiện tại, lúc đông nhất, làng hoa giấy Thanh Tiên có tới 30 hộ làm hoa, du khách đến đây đều ngưỡng mộ trước sự tài hoa, khéo léo của các nghệ nhân. Đối với du khách, các làng nghề truyền thống còn có sức hút đặc biệt bởi mỗi làng nghề lại gắn với một hệ thống các di tích lịch sử, văn hóa.

Theo Phòng Văn hóa thành phố Huế, nhiều làng nghề từ chỗ chỉ sản xuất hàng tiêu dùng, trang trí nội thất, ngoại thất giờ đã phát triển thành các tour du lịch làng nghề ấn tượng, thu hút du khách. Trong đó, làng hương Thủy Xuân là một điển hình cho sự chuyển dịch từ một làng nghề trước đây chỉ làm ra sản phẩm phục vụ đời sống hằng ngày, nay được nâng tầm thành điểm du lịch nổi tiếng.

Hầu như du khách nào đến Huế cũng tới làng hương Thủy Xuân để check-in. Sự kết hợp với áo dài ngũ thân khiến làng hương trở thành hiện tượng mới của du lịch cố đô trong 2 năm trở lại đây. Nhiều du khách còn mua sản phẩm hương trầm ở đây để mang về làm quà cho gia đình, bạn bè. Thu nhập của người dân tăng lên đáng kể từ khi được chuyển hướng.

Lãnh đạo Sở Du lịch tỉnh Thừa Thiên Huế cho biết, bảo tồn, lưu giữ và phát triển các nghề truyền thống đã mang lại cả giá trị về vật chất lẫn tinh thần cho người dân và du khách. Điều dễ thấy, các làng nghề đã giúp cho người dân định danh được thương hiệu, tạo việc làm cho nhiều lao động. Ngoài góp phần tăng thu nhập cho người dân, các làng nghề còn là nơi lưu giữ và gắn với những giá trị văn hóa vùng miền.

Thí dụ như nghề kim hoàn là một trong những nghề truyền thống nổi tiếng của Huế có từ lâu đời. Nghề này xuất phát từ làng Kế Môn, xã Điền Môn (huyện Phong Điền), cách trung tâm thành phố Huế khoảng 40 km về hướng đông bắc.

Nghệ nhân Nhân dân Trần Duy Mong chia sẻ: “Từ nhiều năm qua, nghề kim hoàn ở Huế được các nghệ nhân truyền nghề cho lớp sau tiếp nhận, vừa bảo tồn vừa phát triển, tiếp tục tạo ra những sản phẩm mang những nét đặc sắc, có giá trị nghệ thuật cao. Mỗi thời kỳ đều có những nghệ nhân, thợ giỏi hết lòng giữ, truyền nghề cho thế hệ trẻ”.

Từ nhiều năm qua, nghề kim hoàn ở Huế được các nghệ nhân truyền nghề cho lớp sau tiếp nhận, vừa bảo tồn vừa phát triển, tiếp tục tạo ra những sản phẩm mang những nét đặc sắc, có giá trị nghệ thuật cao. Mỗi thời kỳ đều có những nghệ nhân, thợ giỏi hết lòng giữ, truyền nghề cho thế hệ trẻ.

Nghệ nhân Nhân dân Trần Duy Mong

Tại các làng nghề khác như đan lát, làm tranh, đúc đồng, mộc mỹ nghệ… bằng tài năng của các nghệ nhân, thợ giỏi đã tạo ra các tác phẩm nghệ thuật, như: bàn ghế, tượng, tranh, vật dụng trang trí trong nhà, ngoài vườn, các khu du lịch, khách sạn, nhà hàng… Các sản phẩm đan lát dù làm bằng vật liệu mây và tre nhưng hiện nay đã cách điệu, cách tân, trở thành những sản phẩm nội thất trang trí độc lạ như, bàn ghế, lồng đèn… thường được các chủ nhà hàng, khách sạn yêu thích đặt hàng.

Nhiều tiềm năng cần được khai thác

Đến làng gốm Phước Tích, xã Phong Hòa (huyện Phong Điền), đoàn khách du lịch là đại diện các doanh nghiệp lữ hành toàn quốc, ai cũng mê khung cảnh bình yên của làng quê và tỏ ra thích thú với nghề gốm ở Phước Tích. Đại diện một doanh nghiệp lữ hành ở Thành phố Hồ Chí Minh cho biết: “Được hướng dẫn và tự tay làm gốm rất thú vị. Những trải nghiệm ở đây có cảm giác đưa mọi người về lại tuổi thơ, về với những nét đẹp chân chất, mộc mạc. Điều đó là chất liệu để khai thác du lịch”.

Không chỉ ở Phước Tích, tại Huế có nhiều nghề, làng nghề có thể khai thác để phát triển du lịch. Giám đốc Sở Du lịch Nguyễn Văn Phúc cho biết, Huế là một trung tâm kinh tế, chính trị, văn hóa hơn 400 năm và gần 160 năm là kinh đô của triều đại Tây Sơn và triều Nguyễn, là nơi lưu giữ và lan truyền những vẻ đẹp mang tính thời gian.

Huế cũng là vùng đất hội tụ tinh hoa tài năng sáng tạo của cả nước, chứa đựng một kho tàng văn hóa đặc biệt về cảnh quan thiên nhiên, lịch sử, kiến trúc cùng các loại hình làng nghề truyền thống độc đáo. Hiện, Ủy ban nhân dân tỉnh đã công nhận 7 nghề truyền thống, 10 làng nghề và 20 làng nghề truyền thống tại 8/9 huyện, thị xã, thành phố.

Những năm qua, được sự quan tâm chỉ đạo của lãnh đạo tỉnh, các ngành chức năng, địa phương, các nghề, làng nghề của tỉnh được khôi phục, sản xuất, kinh doanh có thu nhập khá và từng bước thích nghi với cơ chế thị trường như: Làm bún Vân Cù, Ô Sa, chế biến nước mắm Phú Thuận, mộc Mỹ Xuyên… Huế còn du nhập, phát triển thêm một số ngành nghề như mộc mỹ nghệ, thêu ren, mây tre, đan... góp phần khai thác tiềm năng, thế mạnh của địa phương, tăng giá trị sản xuất công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp.

Ông Nguyễn Văn Phúc cho rằng, hiện nay nhiều làng nghề đã được định hướng, kết hợp phát triển du lịch và mang lại những kết quả bước đầu khả quan. Tuy nhiên, bên cạnh những mặt tích cực, việc phát triển các nghề, làng nghề vẫn còn nhiều hạn chế như chưa có quy hoạch, chưa có chiến lược xây dựng và phát triển thương hiệu cho sản phẩm, quy mô nhỏ lẻ, manh mún, cơ sở vật chất kỹ thuật có phần lạc hậu, đa số sử dụng công cụ thủ công, truyền thống, sản phẩm chủ yếu là tự cung tự cấp, tính cạnh tranh thấp, ô nhiễm môi trường, nhiều ngành nghề truyền thống sản xuất cầm chừng, có nguy cơ mai một và mất đi... Đó là một trong những trăn trở khi gắn kết phát triển du lịch nghề, làng nghề.

Nhiều năm qua, tỉnh đã có những chính sách để bảo tồn và phát triển các làng nghề. Phó Chủ tịch Thường trực Ủy ban nhân dân tỉnh Nguyễn Thanh Bình cho biết: Tỉnh đang thực hiện đề án “Phát triển du lịch nghề, làng nghề trên địa bàn tỉnh, giai đoạn 2022-2030”, nhằm thực hiện tổng thể hệ thống các làng nghề thủ công truyền thống để chuyển tải các giá trị cộng đồng và là điểm đến của du lịch, góp phần bảo tồn, giữ gìn và phát huy các giá trị văn hóa di sản, lịch sử cũng như thúc đẩy các giá trị kinh tế-xã hội của làng nghề truyền thống trên địa bàn.

Tỉnh đang thực hiện đề án “Phát triển du lịch nghề, làng nghề trên địa bàn tỉnh, giai đoạn 2022-2030”, nhằm thực hiện tổng thể hệ thống các làng nghề thủ công truyền thống để chuyển tải các giá trị cộng đồng và là điểm đến của du lịch, góp phần bảo tồn, giữ gìn và phát huy các giá trị văn hóa di sản, lịch sử cũng như thúc đẩy các giá trị kinh tế-xã hội của làng nghề truyền thống trên địa bàn.

Phó Chủ tịch Thường trực Ủy ban nhân dân tỉnh Nguyễn Thanh Bình

Phát triển du lịch các làng nghề không chỉ bảo tồn những tinh hoa văn hóa truyền thống mà còn giải quyết được công ăn việc làm, cải thiện thu nhập cho người dân địa phương, đồng thời tạo động lực phát triển kinh tế-xã hội, tăng cường hội nhập của làng nghề.

Theo lãnh đạo Sở Du lịch, để phát triển du lịch nghề, làng nghề không chỉ cần sự nỗ lực của ngành du lịch mà còn cần sự hợp lực của nhiều ngành, địa phương, cộng đồng doanh nghiệp và người dân.

Ngành du lịch và các đơn vị, địa phương cần tập trung nhiều giải pháp, trong đó sẽ định hướng phát triển các địa điểm, tuyến du lịch nghề, làng nghề truyền thống; nghiên cứu, phát triển các loại hình, sản phẩm du lịch; định kỳ nghiên cứu, điều tra thị trường du lịch để làm cơ sở xây dựng chiến lược, chương trình, kế hoạch xúc tiến quảng bá điểm đến, sản phẩm và thương hiệu du lịch làng nghề truyền thống; đa dạng hóa hình thức xúc tiến quảng bá du lịch làng nghề truyền thống; số hóa 3D một số điểm phát triển du lịch làng nghề truyền thống điển hình để phục vụ cho công tác quảng bá, giới thiệu trực quan hơn về các sản phẩm, dịch vụ làng nghề truyền thống đến với du khách trong và ngoài nước.

Bài và ảnh: NGUYỄN CÔNG HẬU