Tổng Bí thư: Hà Nội cần chuyển mô hình phát triển từ đơn cực sang 'đa cực, đa trung tâm'

Tổng Bí thư Tô Lâm phát biểu tại phiên khai mạc Đại hội Đại biểu Đảng bộ TP. Hà Nội lần thứ XVIII. Ảnh: VGP.

Thách thức đô thị dai dẳng

Sáng 16/10, tại Đại hội Đại biểu Đảng bộ TP. Hà Nội lần thứ XVIII, nhiệm kỳ 2025-2030, Tổng Bí thư Tô Lâm khẳng định, sự phát triển của Hà Nội đang đứng trước nhiều thách thức lớn.

Theo đó, hạ tầng chưa theo kịp sự phát triển; quản lý quy hoạch, đất đai, xây dựng và quản lý đô thị còn nhiều bất cập, tình trạng ùn tắc giao thông, ngập úng, ô nhiễm không khí, ô nhiễm các sông, hồ vẫn còn dai dẳng.

Các khu chung cư cũ, kẹt xe kéo dài, ô nhiễm không khí, ngập lụt khi mưa lớn và sự quá tải hạ tầng nội đô đang ảnh hưởng lớn tới cuộc sống của người dân. Những thách thức ấy không chỉ là bài toán hạ tầng mà là phép thử năng lực quản trị ở tầm quốc gia, là phép thử đối với tầm vóc và bản lĩnh của Thủ đô.

Trong bối cảnh Việt Nam đang bước vào kỷ nguyên phát triển mới, Tổng Bí thư khẳng định, Đảng bộ, chính quyền và nhân dân TP. Hà Nội cần nhận thức sâu sắc vị trí, vai trò đặc biệt quan trọng của Thủ đô đối với đất nước để có sự đổi mới trong nhận thức và đột phá mạnh mẽ trong hành động từ Trung ương đến các địa phương.

Để Hà Nội bước vào giai đoạn phát triển mới, Tổng Bí thư cho rằng, chính quyền thành phố cần có một tầm nhìn tổng thể và hệ thống, nơi tư tưởng, thể chế, không gian, kinh tế và con người hòa quyện thành một chỉnh thể phát triển bền vững. Trong đó, tư tưởng định hướng thể chế; thể chế kiến tạo không gian; không gian mở đường cho kinh tế; kinh tế nuôi dưỡng con người; và con người lại sáng tạo, hoàn thiện tư tưởng.

Hà Nội phải kiến tạo một mô hình quản trị hoàn toàn mới, đủ năng lực điều phối, dẫn dắt, và giải quyết triệt để những vấn đề cấp bách, đồng thời mở ra một tầm nhìn phát triển lâu dài, bền vững.

TP. Hà Nội cần giải quyết dứt điểm bốn vấn đề tồn tại nhiều năm của Thủ đô, nhân dân rất mong đợi đó là ùn tắc giao thông; vấn đề trật tự đô thị, xanh, sạch đẹp, văn minh, vệ sinh; vấn đề ô nhiễm môi trường, ô nhiễm nguồn nước, ô nhiễm không khí và vấn đề cuối cùng là vấn đề ngập úng ở đô thị và vùng ven đô.

Để vượt qua, Hà Nội không thể chỉ điều chỉnh theo lối cũ mà phải kiến tạo một mô hình quản trị hoàn toàn mới: từ quản lý sang kiến tạo; từ chồng chéo, rời rạc sang đồng bộ, tích hợp; từ ngắn hạn sang bền vững, với tầm vóc của một thủ đô hiện đại, vừa đủ sức giải quyết triệt để những vấn đề cấp bách, vừa mở ra tầm vóc phát triển mới.

Các giải pháp cần không chỉ duy trì trật tự mà còn tạo năng lực bứt phá; không chỉ quản lý hiện tại mà còn chủ động định hình tương lai.

Đấy phải là một mô hình quản trị tiên tiến, đặc thù, tích hợp và toàn diện, nơi mọi chính sách, dự án và nguồn lực vận hành liên kết như các chức năng của một cơ thể đô thị, dưới hệ thống điều phối trung tâm và nền tảng dữ liệu liên ngành, xóa bỏ rời rạc, chồng chéo và mâu thuẫn. Mọi quyết sách phải dựa trên khoa học và bằng chứng, được thử nghiệm, mô phỏng và hiệu chỉnh trước khi triển khai, không vì cảm tính hay lợi ích cục bộ.

"Chúng ta phải dũng cảm làm những việc trước kia chưa ai làm, thận trọng trong phương pháp nhưng quyết liệt trong hành động để dẫn dắt tư duy, chuẩn mực và mô hình phát triển của cả nước", Tổng Bí thư nhấn mạnh.

Hoàn thiện mô hình "đa cực, đa trung tâm" nhờ sự dẫn dắt của hạ tầng

Bên cạnh các giải pháp quản trị bộ máy, Tổng Bí thư cho rằng, để giải bài toán phát triển của Hà Nội trong bối cảnh mới, thành phố phải hoàn thiện mô hình đô thị đa cực, đa trung tâm, biến mỗi cực phát triển thành một trung tâm động lực thực sự, được kết nối chặt chẽ bằng hạ tầng xương sống, các trục chiến lược và hành lang liên kết tổng hợp.

Việc phát triển Thủ đô Hà Nội trong giai đoạn mới đòi hỏi phải chuyển mình căn bản mô hình "đơn cực tập trung" sang cấu trúc "đa cực, đa trung tâm".

Thành phố không thể tiếp tục dồn nén mọi chức năng hành chính, kinh tế, giáo dục, y tế, văn hóa,… vào khu nội đô lịch sử vốn đã quá tải, mà phải tổ chức lại không gian đô thị theo các cực phân tán, nhưng vẫn đảm bảo liên kết đồng bộ.

Trong đó, mỗi vùng đô thị giữ một sứ mệnh chuyên biệt trong một chỉnh thể thống nhất của Thủ đô: lõi trung tâm gắn liền với khu vực Hoàn Kiếm - Ba Đình, giữ vai trò chính trị, văn hóa và bảo tồn di sản. Cực Tây Bắc, nơi có Khu công nghệ cao Hòa Lạc, trở thành trung tâm công nghệ cao, giáo dục và nghiên cứu.

Phía Nam, nơi có các khu công nghiệp hiện đại, đảm nhận logistics, công nghiệp hỗ trợ, cơ khí, chế biến. Phía Đông nơi có các cảng cửa ngõ, là trung tâm thương mại và dịch vụ.

Mỗi cực trở thành vệ tinh động lực, vừa tự chủ chức năng, vừa gắn kết chặt chẽ với toàn Thủ đô và các vùng phụ cận, giúp Hà Nội trở thành đô thị lan tỏa, kết nối và dẫn dắt vùng, dẫn dắt quốc gia.

Sự phát triển đa cực là thiết kế giúp Hà Nội mở rộng quy mô của trung tâm, để mỗi cực trở thành một "vệ tinh động lực" - vừa tự chủ chức năng, vừa gắn bó hữu cơ với Thủ đô chung và các vùng phụ cận.

Trọng tâm của mô hình này là tư duy "hạ tầng dẫn dắt quy hoạch" thay thế cho tư duy "quy hoạch để xây" - nghĩa là mọi chiến lược dân cư, công nghiệp, thương mại hay nhà ở phải được thiết kế xoay quanh năng lực hạ tầng thực tế, đặc biệt là hạ tầng giao thông, năng lượng, nước sạch, thoát nước, xử lý rác và hạ tầng số, coi toàn bộ là một cơ thể thống nhất, trong toàn thành phố.

Để làm được điều này, hạ tầng phải đi trước một bước, đồng bộ và thông minh với hệ thống đường bộ cao tốc, hệ thống tàu điện ngầm, đường sắt trên cao, cảng sông, sân bay, mạng lưới điện-nước - thông tin phải liên kết theo tư duy "trục - vành đai - ga".

Khi đó, quy hoạch không còn là bản vẽ tĩnh, mà là một chiến lược hạ tầng động, liên tục cập nhật bằng dữ liệu số, giám sát bằng mô hình mô phỏng, đảm bảo mọi dự án đều được triển khai có căn cứ, minh bạch và hiệu quả.

Đây chính là phương thức chuyển hóa quy hoạch từ hình học sang chiến lược, từ bản đồ sang năng lực vận hành, mở ra bước phát triển mạnh mẽ cho Thủ đô Hà Nội trong tương lai, Tổng Bí thư nhấn mạnh.

An Chi