Tổng chủ biên Chương trình phổ thông mới: 'Không vì bất cứ điều gì mà buông bỏ nhiệm vụ của mình'

Từ một nhà quản lý GDĐH đến làm Tổng chủ biên chương trình mới

Theo thông tin từ Bộ GD&ĐT đã công bố, chương trình GDPT mới sẽ chính thức áp dụng đối với học sinh lớp 1 bắt đầu từ năm học 2020 - 2021. Nhân dịp đầu xuân Canh Tý 2020, GS Nguyễn Minh Thuyết, Tổng chủ biên Chương trình GDPT mới đã có những chia sẻ thú vị với PV Báo Pháp luật & Xã hội về quá trình hoàn thiện chương trình này.

GS Nguyễn Minh Thuyết, Tổng chủ biên Chương trình GDPT mới. Ảnh: Đình Tuệ.

Vốn xuất phát từ một giảng viên, nhà quản lý giáo dục đại học, khi bắt tay làm chương trình SGK cho học sinh phổ thông, GS Thuyết cho rằng, mỗi cấp học có cái khó riêng nhưng không có gì khó hơn viết SGK phổ thông bởi vừa đáp ứng các yêu cầu khoa học, vừa phải đáp ứng các yêu cầu sư phạm. Là tài liệu khoa học, SGK phải đảm bảo tính cập nhật, chính xác nhưng là tài liệu sư phạm, phải đảm bảo phù hợp với trình độ nhận thức của học sinh và với mục tiêu giáo dục. Thách thức lớn nhất đối với người viết SGK là phải hài hòa được hai yêu cầu này.

Vào tháng 9 năm 2016, Bộ trưởng Bộ GD&ĐT Phùng Xuân Nhạ đã mời GS Nguyễn Minh Thuyết làm Tổng chủ biên cho Chương trình mới.

"Thú thực tôi đã phải từ chối vì làm chương trình phải bao quát tất cả các môn học, còn khó hơn viết SGK, mà lúc đó tôi lớn tuổi rồi. Tôi có kinh nghiệm viết SGK nên muốn tập trung làm SGK môn học của mình thôi. Tôi giới thiệu với Bộ trưởng một vài người am hiểu giáo dục phổ thông. Một vài người nữa cũng được người khác giới thiệu cho Bộ trưởng.

Tuy nhiên, tới cuối tháng 10/2016, Bộ trưởng Nhạ tiếp tục mời tôi lên và cho biết, nhiều người trong số các chuyên gia ấy lại tiến cử tôi. Tôi từng làm việc với anh Nhạ ở ĐHQG Hà Nội. Chỗ quen biết, nay anh ấy nhờ nên không thể không giúp. Thế là tôi nhận lời", GS Thuyết tâm sự.

Từ khi nhận trọng trách lớn này, ông đã bắt tay vào công việc Tổng chủ biên vào ngày 01-11-2016, với nền tảng là những kiến thức đã tích lũy được trong suốt mấy chục năm dạy ở ĐH Sư phạm Hà Nội, làm việc ở Viện Khoa học giáo dục, ông đi nghiên cứu ở nước ngoài và thường xuyên tham gia các hội thảo về chương trình, SGK phổ thông do Bộ GD&ĐT tổ chức.

GS Thuyết cho biết không làm chương trình một mình và làm từ số 0 vì trước đó, Bộ GD&ĐT đã có bộ phận Thường trực Ban soạn thảo chương trình mới, do Thứ trưởng Bộ GD&ĐT lúc đó là TS Nguyễn Vinh Hiển đứng đầu.

Ban này có các chuyên gia từng được gửi đi học hỏi ở nhiều nước và cũng được chuyên gia quốc tế sang giới thiệu lý thuyết và kinh nghiệm xây dựng chương trình. Tháng 8 năm 2015, Ban soạn thảo đã xây dựng được khung chương trình mới và đã được các chuyên gia giáo dục cũng như các tầng lớp nhân dân góp ý. Ông tiếp nhận công việc khi đã có khung chương trình sơ bộ đó và có nhiều chuyên gia hiểu biết, tâm huyết giúp đỡ. Đó là thuận lợi căn bản khi ông bắt tay vào công việc.

Làm chương trình mới này vừa khó lại vừa khổ

Chia sẻ với chúng tôi, GS Nguyễn Minh Thuyết trải lòng, làm giáo dục phổ thông rất khổ và khó vì được rất nhiều người quan tâm, nói vui là được hàng chục triệu người “soi”. Đó là cái khó chung của giáo dục. Từ đó, các thành viên trong ban soạn thảo đã miệt mài hăng say làm việc, có những đêm làm việc tới 2g sáng qua máy tính. Còn cái khó riêng của thành viên trong ban soạn thảo là lần đầu tiên nước ta làm chương trình theo định hướng phát triển năng lực.

Thứ ba, có một số điều được nêu ra trong Nghị quyết 88/2014/QH13 về đổi mới chương trình, SGK, như “tổ chức thực nghiệm chương trình” rất mới lạ với ban soạn thảo. Tuy nhiên, do có 2 khóa ở Quốc hội, ông hiểu đây chính là việc đánh giá tác động của chính sách và đã tổ chức công việc theo hướng này và đạt kết quả.

"Ngoài ra, đối với tôi, có cái khó riêng. Như đã nói, anh em trong ban soạn thảo chương trình toàn là các đầu lĩnh chuyên môn. Đây là thuận lợi rất căn bản giúp tôi hoàn thành nhiệm vụ. Nhưng mặt khác, làm việc với các đầu lĩnh chuyên môn không dễ.

Người giỏi thường có cá tính và không dễ nghe ai. Để tập hợp được anh em, phát huy được trí tuệ của mỗi đầu lĩnh chuyên môn ấy cho công việc chung, tôi luôn tâm niệm phải lắng nghe, chắt lọc, tổng hợp ý kiến của mọi người một cách hợp lý để đưa ra được giải pháp phù hợp với yêu cầu đổi mới giáo dục. Được cái hay là đối với các chuyên gia giỏi, khi đã thuyết phục được rồi, họ rất tin cậy và bắt tay vào làm việc rất hiệu quả", GS Thuyết trải lòng.

Vị Tổng chủ biên cũng cho hay, ngay từ những ngày đầu, ban soạn thảo đã gặp khó khăn khi phải giải thích các khái niệm “phẩm chất”, “năng lực” và xác định hệ thống phẩm chất, năng lực cần hình thành và phát triển ở học sinh.

GS Nguyễn Minh Thuyết cho biết, làm giáo dục phổ thông rất khổ và khó vì được rất nhiều người quan tâm. Ảnh: Đình Tuệ.

Ông Thuyết phân tích: Về năng lực thì tài liệu nước ngoài viết nhiều. Vấn đề đặt ra chỉ là khái quát thành một hệ thống hợp lý. Đối với người làm khoa học, chuyện này không khó. Nhưng về phẩm chất thì quả là khó khăn. Nước nào cũng đề cao các giá trị sống, nhưng chỉ các nước châu Á mới quy định trong chương trình.

Ban soạn thảo đã tìm hiểu chương trình 5 nước gồm: Nhật Bản, Hàn Quốc, Thái Lan, Singapore, Trung Quốc thì thấy họ đều xác định các yêu cầu về phẩm chất nhưng mỗi nước một khác. Vậy làm thế nào để xây dựng các yêu cầu về phẩm chất phù hợp với văn hóa và con người Việt Nam? Bàn bạc mãi, các thành viên ban soạn thảo mới tạm thống nhất một hệ thống ban đầu.

Với tư cách là Tổng chủ biên, ông đã đến hỏi ý kiến các chuyên gia, trong đó có nguyên Phó Chủ tịch nước, nguyên Bộ trưởng Bộ Giáo dục Nguyễn Thị Bình.

Sau một thời gian nghiên cứu, bà Nguyễn Thị Bình có thư hoan nghênh và trả lời như sau: “Để có định hướng đúng và thuyết phục được xã hội, cần dựa vào các nghị quyết của Đảng về xây dựng con người Việt Nam”.

Từ ý kiến này khiến vị Tổng chủ biên “tỉnh” ra. Năm phẩm chất chủ yếu mà Chương trình GDPT năm 2018 nêu ra là dựa trên định hướng của hai nghị quyết của Trung ương về xây dựng văn hóa, con người Việt Nam gồm: Nghị quyết số 05 khóa VIII năm 1998 và Nghị quyết số 33 khóa XI năm 2014.

Đình Tuệ