Tổng thống Mỹ gặp lãnh đạo các nước Arab: Cơ hội nào cho Gaza?

Đây được xem là nỗ lực ngoại giao mạnh mẽ nhất của Mỹ với khối các quốc gia Arab kể từ sau khi xung đột Israel – Hamas bùng phát cách đây gần 2 năm.

Cuộc gặp diễn ra trong bối cảnh xung đột tại Gaza vẫn chưa có lối thoát với hàng nghìn dân thường thiệt mạng, trong khi cộng đồng quốc tế cũng như các nước Arab liên tục yêu cầu Mỹ có lập trường cứng rắn hơn - nhất là với Israel để thúc đẩy một lệnh ngừng bắn. Vậy, liệu cuộc gặp này có thể mở ra đột phá nào, hay chỉ là một động thái mang tính biểu tượng?

Tổng thống Mỹ Donald Trump. Ảnh: Reuters

Cuộc gặp giữa Tổng thống Trump và lãnh đạo các nước Arab

Cuộc gặp giữa Tổng thống Donald Trump và lãnh đạo các quốc gia Arab bên lề Tuần lễ cấp cao Đại hội đồng Liên Hợp Quốc đang thu hút sự quan tâm rất lớn của dư luận quốc tế. Kỳ vọng đặt ra cho sự kiện này, trước hết, chính là khả năng tạo ra một bước tiến dù nhỏ nhưng quan trọng hướng tới việc chấm dứt xung đột và mở ra một lệnh ngừng bắn tại Gaza.

Tất nhiên, không ai phủ nhận rằng sự khác biệt về lập trường vẫn còn rất sâu sắc. Các quốc gia Arab mong muốn Mỹ dùng ảnh hưởng đặc biệt của mình để gây sức ép lên Israel, yêu cầu ngừng chiến dịch quân sự và mở đường cho viện trợ quốc tế. Trong khi đó, lập trường của Israel lại khác hẳn khi coi an ninh là ưu tiên số một, đồng thời khẳng định các hoạt động quân sự là cần thiết để loại bỏ mối đe dọa. Sự khác biệt này khiến triển vọng đạt được một thỏa thuận chấm dứt cuộc xung đột ngay lập tức là rất khó.

Tuy vậy, sự kỳ vọng vẫn không hề nhỏ. Điểm chung của cộng đồng quốc tế là mong muốn giảm thiểu thương vong và tạo ra điều kiện để tiến trình chính trị có thể nối lại. Với vai trò trung gian truyền thống, Mỹ hoàn toàn có thể khởi xướng những đề xuất mang tính nhân đạo như thiết lập hành lang an toàn cho viện trợ, kêu gọi ngừng bắn ngắn hạn theo giai đoạn, hoặc thậm chí thúc đẩy một cơ chế giám sát quốc tế do Liên Hợp Quốc bảo trợ. Những biện pháp này, dù chưa giải quyết được tận gốc mâu thuẫn, nhưng sẽ là bước đệm cần thiết để đưa các bên trở lại bàn đàm phán.

Điều đáng lưu ý là sức ép từ dư luận toàn cầu đối với Mỹ đang ngày càng tăng. Các tổ chức quốc tế, nhiều quốc gia thành viên Liên Hợp Quốc, cũng dư luận tại Mỹ đều yêu cầu chính quyền ông Trump thể hiện trách nhiệm rõ ràng hơn trong việc chấm dứt bạo lực ở Gaza. Chính vì vậy, cuộc gặp này được xem là cơ hội để Mỹ chứng minh rằng họ không chỉ đứng về phía Israel, mà còn có vai trò thực chất trong việc tìm kiếm giải pháp cân bằng cho khu vực.

Thế khó của Mỹ

Một số ý kiến cho rằng Mỹ đang ở thế khó khi vừa phải duy trì quan hệ đặc biệt với Israel, vừa chịu áp lực từ các đồng minh Arab và cộng đồng quốc tế. Đây chính là bài toán hóc búa nhất mà Mỹ phải đối mặt trong nhiều thập kỷ qua, đặc biệt là dưới thời Tổng thống Donald Trump. Quan hệ Mỹ - Israel từ lâu đã được xác định là “đặc biệt” và “không thể thay thế”, gắn liền với lợi ích chiến lược, an ninh, cũng như ảnh hưởng mạnh mẽ từ chính trường nội bộ Mỹ. Bất kỳ động thái nào bị xem là làm suy yếu quan hệ Mỹ- Israel đều có thể khiến Nhà Trắng đối diện với sức ép chính trị lớn từ Quốc hội và cử tri trong nước.

Tuy nhiên, ở chiều ngược lại, các quốc gia Arab vốn là những đối tác quan trọng của Mỹ về năng lượng và an ninh khu vực cũng đang ngày càng gia tăng sức ép, yêu cầu Washington phải có lập trường công bằng hơn trong xử lý xung đột Gaza. Bên cạnh đó, không chỉ các nước Arab mà cộng đồng quốc tế, bao gồm cả Liên Hợp Quốc và các tổ chức nhân đạo, cũng liên tục kêu gọi Mỹ thúc đẩy lệnh ngừng bắn, mở hành lang cứu trợ và bảo vệ dân thường. Như vậy, Mỹ đang đứng giữa hai luồng sức ép trái ngược, vừa không thể bỏ Israel, vừa không thể phớt lờ Arab và cộng đồng quốc tế.

Trong thế khó ấy, ông Trump có thể sẽ lựa chọn một cách tiếp cận cân bằng. Về cơ bản, ông Trump sẽ tiếp tục khẳng định cam kết đảm bảo an ninh đối với Israel, tránh làm tổn hại tới nền tảng quan hệ chiến lược lâu dài. Cùng với đó, để trấn an các nước Arab, Mỹ có thể đưa ra một số sáng kiến mang tính nhân đạo như kêu gọi ngừng bắn tạm thời, thúc đẩy cơ chế viện trợ quốc tế, hoặc đề nghị Liên Hợp Quốc tham gia giám sát. Đây là những động thái nhằm gửi thông điệp rằng Mỹ vẫn lắng nghe và chia sẻ với lo ngại của các nước Arab.

Vị thế của Mỹ ảnh hưởng thế nào?

Kết quả của cuộc gặp giữa Tổng thống Donald Trump và các lãnh đạo các quốc gia Arab sẽ tác động trực tiếp đến vị thế quốc tế của Mỹ, đặc biệt là trong vai trò trung gian hòa giải tại Trung Đông. Trong nhiều năm qua, Washington luôn được coi là nhân tố không thể thiếu trong các nỗ lực kiến tạo hòa bình ở khu vực này. Tuy nhiên, vai trò đó ngày càng bị đặt dấu hỏi khi dư luận Arab và một bộ phận cộng đồng quốc tế cho rằng Mỹ thường nghiêng về phía Israel, đồng minh chiến lược số một ở khu vực Trung Đông. Chính vì vậy, cuộc gặp tại New York lần này được xem như phép thử lớn cho uy tín và ảnh hưởng toàn cầu của Mỹ.

Nếu sau cuộc gặp, Washington có thể thúc đẩy được một kết quả cụ thể, chẳng hạn như lệnh ngừng bắn nhân đạo tạm thời, cơ chế viện trợ quốc tế được nhất trí hoặc thậm chí một khuôn khổ đối thoại mới giữa Israel và Palestine, vị thế trung gian của Mỹ sẽ được củng cố đáng kể. Khi đó, Mỹ sẽ chứng minh rằng họ vẫn đủ khả năng điều hòa lợi ích giữa các bên đối lập, đồng thời tạo dựng lại niềm tin từ các đối tác Arab. Đó cũng là minh chứng quan trọng cho thấy Mỹ không chỉ gắn bó với Israel, mà còn sẵn sàng lắng nghe, chia sẻ trách nhiệm đối với hòa bình khu vực.

Ngược lại, nếu cuộc gặp chỉ dừng lại ở những tuyên bố chung chung, Mỹ sẽ tiếp tục phải đối diện với những nghi ngờ về tính công bằng và hiệu quả trong vai trò trung gian. Điều này không chỉ làm suy yếu uy tín của Mỹ ở Trung Đông, mà còn ảnh hưởng đến khả năng can dự của nước này ở các điểm nóng khác trên thế giới.

Trần Phương/VOV-Washington