Vận dụng tác chiến 'trong đánh, ngoài vây, trong ngoài cùng đánh'

Trước hành động ngang ngược của quân Anh và quân Pháp đưa ra nhiều yêu cầu phi lý, trong đó đòi ta giải tán lực lượng vũ trang (LLVT) và trang bị vũ khí cho số tù binh Pháp bị Nhật giam cầm mới được thả, Xứ ủy và UBND Nam Bộ (từ ngày 23-9-1945 đổi tên là Ủy ban kháng chiến Nam Bộ), một mặt hết sức kiềm chế, mặt khác chỉ đạo rút các sư đoàn cộng hòa vệ binh và các đơn vị dân quân cách mạng từ nội thành Sài Gòn ra vùng ngoại thành; cùng những người già, trẻ em trong thành phố tản cư ra các vùng căn cứ, nông thôn.

Trong nội thành (còn gọi là Mặt trận nội thành), LLVT ta có 6.000 tự vệ xung phong công đoàn, 2.000 thanh niên xung phong và công an xung phong, tổ chức thành 320 đội tự vệ chiến đấu, trang bị 120 súng các loại, 3.000 lựu đạn và gậy tầm vông, giáo mác... Trong thế ta và địch đóng quân xen kẽ nhau, ta không bố trí lực lượng dàn hàng ngang đánh chặn địch, mà tập trung phòng thủ ở 16 khu vực nội thành và một số đội vũ trang tuần tra, canh gác các công sở trọng yếu.

Quân dân Nam Bộ những ngày đầu chống thực dân Pháp xâm lược, tháng 9-1945. Ảnh tư liệu

Với tinh thần quyết tâm kháng chiến bảo vệ nền độc lập vừa giành được, ở nội thành, từ 0 giờ ngày 23 đến hết 24-9, các đơn vị tự vệ, thanh niên xung phong lập tức đánh trả quân Pháp quyết liệt ở dinh Đốc Lý, đường Verdun (nay là đường Cách mạng Tháng Tám), đường Norodom (nay là đường Lê Duẩn), cột cờ Thủ Ngữ, trụ sở UBND Nam Bộ, gây cho địch một số thiệt hại.

Thực hiện chi viện nội thành, đêm 24-9, một số đơn vị vũ trang mới thành lập từ Hậu Giang, Tân An, Biên Hòa, Thủ Dầu Một, Cần Giuộc, Nhà Bè bí mật tiến vào phối hợp với các tổ, đội tự vệ bám trụ, tập kích địch. Tiếp đó, nhiều trận chiến đấu giữa ta và địch diễn ra ở cầu Ông Lãnh, cầu Kiện, cầu Bông, cầu Thị Nghè, cầu Muối...

Chỉ trong tuần đầu, quân dân Sài Gòn đã lập được nhiều chiến công, mở đầu Nam Bộ kháng chiến, loại khỏi vòng chiến đấu 300 quân địch, đốt phá 138 xí nghiệp và công sở lớn, phá hủy 22 kho tàng, 81 tàu, thuyền của chúng (theo cuốn “60 năm Toàn quốc kháng chiến, ký ức lịch sử và bài học kinh nghiệm xây dựng, bảo vệ Tổ quốc”, Nhà xuất bản Quân đội nhân dân, HN, 2007, tr. 532)...

Quán triệt chủ trương kìm giữ, không cho địch mở rộng đánh chiếm ra ngoài thành phố, từ cuối tháng 9 và tháng 10-1945, ta thực hiện “trong đánh, ngoài vây”, nghĩa là trong nội thành đánh, bên ngoài siết chặt bao vây và sau đó kết hợp “trong ngoài cùng đánh”. Ở nội thành, được một số đơn vị vũ trang từ bên ngoài thọc sâu vào phối hợp tác chiến, các đơn vị vũ trang ta chia thành nhiều tổ, bí mật cơ động, lợi dụng những công trình kiến trúc của thành phố lớn, những “chiến lũy” được cấp tốc dựng lên, bí mật luồn lách, áp sát, hình thành thế bao vây, bất ngờ tiến công địch ở cầu chữ Y, Khánh Hội, nhà đèn Chợ Quán, nhà máy rượu...

Đây là những trận đầu tiên ta tập kích vào nơi quân địch ít, bố trí phòng thủ không chặt chẽ. Khi tập kích, quân ta chia thành nhiều tổ, đội, lợi dụng đêm tối, bí mật vận động áp sát, tạo thế bao vây mục tiêu rồi bất ngờ nổ súng tiêu diệt địch. Nhờ vận dụng cách đánh tập kích, phục kích linh hoạt, sáng tạo, bước đầu ta đã ngăn chặn, kìm giữ hiệu quả; địch chỉ chiếm được một số vị trí, công sở chủ yếu, chúng chưa thể mở rộng đánh ra các nơi khác trong nội thành.

Ở bên ngoài thành phố, ta bố trí các đơn vị vũ trang tập trung, cùng lực lượng tự vệ trấn giữ ở 4 mặt trận: Số 1 (phía Đông), số 2 (phía Bắc), số 3 (phía Tây), số 4 (phía Nam), từ Thị Nghè, Khánh Hội, cầu Bông, đến Rạch Cát, Phú Lâm, cầu Kiệu... tạo thành thế trận bao vây, cô lập chặt quân địch trong nội thành. Từ các mặt trận ở vòng ngoài, ta tổ chức lực lượng chiếm giữ các cầu chính và cửa ngõ xung yếu ra, vào Sài Gòn, thực hành các trận chiến đấu, ngăn không cho địch mở rộng địa bàn chiếm đóng ra vùng ven thành phố; đồng thời tổ chức LLVT bí mật tiến vào nội thành.

Trong đó, một đại đội dân quân phân thành các phân đội nhỏ bí mật luồn vào, chiếm chợ Bến Thành, rồi tiến ra đại lộ Bonard (nay là đại lộ Lê Lợi), bắn vào các vị trí quân địch. Một số đội tự vệ vượt kênh Tàu Hũ, đánh địch ở đường De la Some (nay là đường Hàm Nghi)... Cùng lúc, Chi đội 3 Giải phóng quân là đơn vị hành quân từ miền Bắc vào tận cửa ngõ Sài Gòn, phối hợp với LLVT địa phương chiến đấu, lập chiến công lớn ở cầu Bình Lợi, Xuân Lộc.

Trước đối tượng tác chiến là đội quân xâm lược nhà nghề, chiếm ưu thế về vũ khí, trang bị cũng như trình độ tác chiến, ta chưa thể tổ chức những trận đánh tiêu diệt lớn quân địch. Trong tình thế đó, Xứ ủy và Ủy ban kháng chiến Nam Bộ đã bố trí và sử dụng LLVT phù hợp, hình thành thế trận tác chiến “trong đánh, ngoài vây”, sau đó “trong ngoài cùng đánh” là chủ trương đúng đắn. Đây là quyết định rất táo bạo, kiên quyết và kịp thời, đã kìm giữ quân địch ngay trong lòng thành phố Sài Gòn hơn một tháng, tạo điều kiện cho các cơ quan lãnh đạo di chuyển ra vùng căn cứ nông thôn an toàn và tạo khoảng thời gian quý báu để quân dân các tỉnh Nam Bộ và cả nước chuẩn bị kháng chiến lâu dài.

Ngày 23-9-1945 đã đi vào lịch sử là ngày Nam Bộ kháng chiến, mở đầu cho 9 năm kháng chiến chống thực dân Pháp và 20 năm kháng chiến chống đế quốc Mỹ xâm lược, xứng đáng với danh hiệu “Thành đồng Tổ quốc” mà Chủ tịch Hồ Chí Minh khen tặng. 80 năm đã trôi qua, kinh nghiệm phát huy sức chiến đấu của các LLVT tác chiến “trong đánh, ngoài vây, trong ngoài cùng đánh” diễn ra quyết liệt ngay từ tháng đầu kháng chiến của quân và dân Sài Gòn, mở đầu Nam Bộ kháng chiến vẫn còn nguyên giá trị.

Hiện nay, cần tiếp tục kế thừa, phát huy sáng tạo trong xây dựng thế trận khu vực phòng thủ từng tỉnh, thành phố, gắn với thế trận phòng thủ chung của cả nước, đáp ứng yêu cầu tác chiến trong điều kiện chiến tranh công nghệ cao, nhất là phát huy hiệu quả sức chiến đấu của LLVT nói chung, Quân đội nhân dân nói riêng tác chiến bảo vệ các thành phố lớn trong tình hình mới.

DƯƠNG ĐÌNH LẬP