Tổng thống Trump công du châu Á: Chuyến đi nhiều thông điệp

Tổng thống Donald Trump và các nhà lãnh đạo ASEAN tham dự Hội nghị thượng đỉnh ASEAN-Mỹ lần thứ 13 tại Kuala Lumpur, Malaysia, ngày 26/10. (Nguồn: Asean.org)

Cạnh tranh chiến lược Mỹ – Trung Quốc, xung đột thương mại, chuyển dịch chuỗi cung ứng và yêu cầu “tự cường an ninh” của các quốc gia đang cùng tạo nên một bức tranh mới về quyền lực khu vực.

Từ Kuala Lumpur, Tokyo đến Seoul, nhà lãnh đạo nền kinh tế số một thế giới tìm cách kết hợp các công cụ kinh tế, an ninh và ngoại giao để tiếp tục khẳng định rằng “Nước Mỹ trên hết” không chỉ là khẩu hiệu chính trị tranh cử, mà là khuôn khổ hành động cho cách tiếp cận mới với khu vực có tầm quan trọng chiến lược của nước Mỹ.

Củng cố liên minh

Chuyến công du từ 23 - 29/10 với ba điểm dừng chân ở Malaysia, Nhật Bản và Hàn Quốc là chuyến đi châu Á đầu tiên của Tổng thống Trump kể từ khi ông bắt đầu nhiệm kỳ hai. Chuyến công cán của ông Trump càng được chú ý trong bối cảnh cạnh tranh Mỹ – Trung Quốc đang bước vào giai đoạn gay gắt hơn và ngày càng mở rộng.

Trước môi trường khu vực đang chuyển động nhanh chóng, Mỹ tìm cách tiếp tục tái khẳng định vai trò tại Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương, vừa trấn an các đồng minh, vừa hướng tới việc định hình lại trật tự khu vực trước những thay đổi theo hướng có lợi nhất cho mình.

Chuyến đi lần này của Tổng thống Trump tiếp tục phản ánh ba trụ cột chiến lược nổi bật trong cách tiếp cận của Mỹ đối với châu Á.

Thứ nhất, tái cân bằng thương mại và bảo đảm chuỗi cung ứng chiến lược. Tổng thống Trump ưu tiên các thỏa thuận song phương với các đối tác khu vực nhằm giảm thâm hụt thương mại và phụ thuộc vào Trung Quốc trong chuỗi cung ứng các mặt hàng quan trọng.

Thỏa thuận với Malaysia và Nhật Bản về đất hiếm và khoáng sản thiết yếu là bước khởi đầu cho việc thiết lập mạng lưới cung ứng đối trọng với Trung Quốc. Đồng thời, ông kêu gọi Tokyo tăng đầu tư vào sản xuất tại Mỹ và yêu cầu Bắc Kinh mở rộng tiếp cận thị trường cho doanh nghiệp xứ cờ hoa.

Thứ hai, hiện đại hóa liên minh và điều chỉnh nghĩa vụ an ninh. Tại Tokyo và Seoul, Tổng thống Trump nhấn mạnh khái niệm “liên minh công bằng”. Ông thúc ép Nhật Bản và Hàn Quốc tăng chi phí duy trì lực lượng Mỹ đồn trú tại các nước này, đồng thời chuẩn bị chuyển giao quyền chỉ huy tác chiến thời chiến cho Seoul. Quan điểm này phản ánh cách tiếp cận mới của chính quyền “Tổng thống Trump 2.0”: liên minh không chỉ dựa trên giá trị.

Thứ ba, khẳng định mạnh mẽ hơn vai trò trung gian của Mỹ. Bên cạnh các ưu tiên kinh tế, ông Trump thể hiện vai trò “người hòa giải” tại các điểm nóng khu vực, như tranh chấp Thái Lan – Campuchia hay vấn đề hạt nhân Triều Tiên.

Đáng chú ý, việc ông Trump tham dự Hội nghị cấp cao ASEAN 2025 tại Kuala Lumpur cũng cho thấy sự trở lại với khu vực này của Nhà Trắng. Lần gần nhất một tổng thống Mỹ dự hội nghị cấp cao ASEAN là vào năm 2022, khi Tổng thống Joe Biden tham gia các phiên họp trực tiếp.

Trong các phát biểu tại Kuala Lumpur, ông Trump tái khẳng định cam kết ủng hộ “vai trò trung tâm của ASEAN” và kêu gọi tăng cường hợp tác trong các lĩnh vực hạ tầng, chuyển đổi năng lượng và kết nối chuỗi cung ứng khu vực.

Nhìn tổng thể, chuyến công du của Tổng thống Trump cho thấy nỗ lực gửi đi thông điệp: Mỹ trở lại châu Á không bằng lời hứa, mà bằng những thỏa thuận cụ thể với sự xuất hiện của ông tại lễ ký kết Hiệp ước hòa bình Campuchia - Thái Lan hay kết quả các cuộc gặp của ông với tân Thủ tướng Nhật và Tổng thống Hàn Quốc.

Điều chỉnh tiếp cận

Về chính sách đối ngoại, chuyến công cán của Tổng thống Trump phản ánh phần nào sự điều chỉnh trong cách tiếp cận của Nhà Trắng: Ưu tiên các thỏa thuận song phương, tập trung vào những kết quả cụ thể như kim ngạch thương mại, dòng vốn đầu tư hay chia sẻ chi phí quốc phòng.

Theo nhiều nhà quan sát, việc Trung Quốc ký Hiệp định thương mại tự do 3.0 với ASEAN trong khi Mỹ áp dụng thuế quan mới với các đối tác kể cả những ‘người bạn’ tryền thống cho thấy sự tương phản rõ nét trong các tiếp cận của Bắc Kinh và Washington.

Các thỏa thuận về đất hiếm giữa Mỹ, Malaysia và Nhật Bản… phản ánh nỗ lực xây dựng chuỗi cung ứng chiến lược độc lập với Trung Quốc. Tuy nhiên, trong ngắn hạn, Trung Quốc vẫn giữ lợi thế trong chuỗi giá trị khoáng sản quan trọng.

Trong bối cảnh như thế, giới quan sát cho rằng, chuyến đi của ông Trump mang sắc thái hòa dịu hơn so với nhiệm kỳ trước. Họ nhận định Mỹ cân nhắc việc duy trì đối đầu toàn diện với Trung Quốc, khi phải đồng thời ứng phó với căng thẳng ở châu Âu, Trung Đông và khu vực Thái Bình Dương. Do đó, Washington phải vừa cạnh tranh, vừa hợp tác chọn lọc, đặc biệt trong các lĩnh vực có lợi ích đan xen như ổn định chuỗi cung ứng và quản lý rủi ro kinh tế toàn cầu.

Cuộc gặp cấp cao Mỹ – Trung tại Hàn Quốc được xem là điểm nhấn được mong đợi nhất trong chuyến đi. Đây là cuộc tiếp xúc cấp cao đầu tiên giữa ông Trump và Chủ tịch Tập Cận Bình kể từ Hội nghị G20 năm 2019, được đánh giá là “cơ hội vàng” cho một thỏa thuận thương mại lịch sử.

Kết quả cuộc gặp thượng đỉnh có thể mở ra triển vọng hạ nhiệt căng thẳng thuế quan và thiết lập cơ chế kiểm soát cạnh tranh chiến lược giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới và có thể định hình lại quỹ đạo quan hệ Mỹ – Trung trong phần còn lại của nhiệm kỳ của “Tổng thống Trump 2.0” cũng như ảnh hưởng đến cấu trúc quyền lực tại khu vực.

Tổng thống Trump đánh giá cuộc gặp của ông với Chủ tịch Tập Cận Bình là “12 trên 10” (điểm), bên cạnh những thành quả đối ngoại khác trong dịp này. Mặt khác, chuyến công du châu Á đầu tiên trong nhiệm kỳ này của Tổng thống Mỹ cũng cho thấy, chính sách đối ngoại của Nhà Trắng đang bước vào một giai đoạn điều chỉnh rõ rệt trong tổng thể chính sách “nước Mỹ trên hết”, theo hướng thực dụng hơn và thiên về đàm phán song phương hơn.

Hoàng Thanh Tâm