Tổng thống Trump ra hạn chót cho Ukraine trước Giáng sinh

Trong bối cảnh xung đột Nga-Ukraine bước sang năm thứ ba, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã đưa ra "tối hậu thư" yêu cầu Ukraine chấp nhận một thỏa thuận hòa bình trước Giáng sinh. Động thái này được đánh giá là có thể định hình lại toàn bộ tiến trình ngoại giao, đồng thời đặt Kyiv vào thế chịu áp lực lớn nhất kể từ đầu xung đột, theo Telegraph.

Các nguồn tin từ Kyiv và Washington cho biết Nhà Trắng đang thúc đẩy một hướng đàm phán dựa trên việc Ukraine nhượng bộ lãnh thổ ở miền Đông để đổi lấy những bảo đảm an ninh chưa được xác định cụ thể.

Tuy nhiên, đánh giá từ nhiều cơ quan tình báo và quan chức phương Tây cho thấy thực địa không có sự thay đổi mang tính bước ngoặt như những tuyên bố của ông Trump.

Sức ép ngoại giao gia tăng

Thông tin về hạn chót Giáng sinh được truyền đạt tới Tổng thống Volodymyr Zelensky trong cuộc điện đàm kéo dài hai giờ đồng hồ giữa ông và hai phái viên của Tổng thống Trump - Jared Kushner và Steve Witkoff - ngay sau khi họ có cuộc gặp với Tổng thống Nga Vladimir Putin tại Moscow.

Theo nguồn tin của Telegraph, Washington kỳ vọng Kyiv sẽ xem xét các điều khoản “mạnh mẽ hơn” nhằm mở đường cho một thỏa thuận dừng bắn.

Các quan chức Ukraine cho biết trọng tâm của kế hoạch này là việc Kyiv phải rút khỏi Donetsk và Luhansk, hai vùng thuộc Donbas mà Nga tuyên bố sáp nhập. Tuy nhiên, những bảo đảm an ninh mà Mỹ đưa ra vẫn chưa rõ ràng, khiến Kyiv lo ngại về tính khả thi của thỏa thuận.

Cùng lúc đó, Đại diện Thường trực của Nga tại Liên hợp quốc Vasily Nebenzya tuyên bố Moscow muốn đạt được các mục tiêu tại Ukraine thông qua con đường ngoại giao nhưng vẫn không loại trừ khả năng tiếp tục tiến hành động thái quân sự đặc biệt nếu cách tiếp cận mềm mỏng không phát huy hiệu quả.

"Vấn đề là chúng tôi (Nga) sẽ đạt được các mục tiêu đã đặt ra thông qua phương thức quân sự hay con đường ngoại giao", ông Nebenzya nói, khẳng định lại tuyên bố trước đó vào ngày 9/12 của Tổng thống Putin. "Tuy nhiên, cần nhấn mạnh là chúng tôi ưu tiên cách tiếp cận thứ hai hơn".

Ông Vasily Nebenzya, Đại diện Thường trực của Nga tại Liên hợp quốc. Ảnh: Reuters.

Trong bối cảnh đó, Tổng thống Zelensky đã liên tiếp tới London, Brussels và Rome nhằm tìm kiếm sự ủng hộ vững chắc hơn từ châu Âu. Ông khẳng định đang làm việc “rất tích cực” với các đồng minh để xây dựng một đề xuất phản hồi phù hợp.

Tổng thống Zelensky cũng cho biết ông đã yêu cầu các cơ quan hữu trách soạn thảo kế hoạch tổ chức bầu cử trong vòng 60-90 ngày dưới thiết quân luật, sau khi ông Trump cáo buộc Kyiv “làm xói mòn nền dân chủ”.

Liên quan đến vấn đề bầu cử, một cuộc khảo sát tại Ukraine do hãng Info Sapiens tiến hành cho thấy khoảng 20% dân số nước này sẽ ủng hộ ông Zelensky tiếp tục lãnh đạo đất nước, theo Kyiv Post.

Tổng thống Trump: Ukraine đang thất thế

Trong khi đó, Tổng thống Trump liên tục phát đi thông điệp cho rằng Ukraine đang thất thế. Trả lời Politico, người đứng đầu Nhà Trắng nói: “Nga có ưu thế, vẫn luôn như vậy. Họ lớn hơn, mạnh hơn. Khi bạn thua, bạn phải bắt đầu chấp nhận điều gì đó”. Ông Trump cũng cảnh báo rằng “nếu không ký thỏa thuận, Ukraine cuối cùng sẽ phải khuất phục”.

Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky. Ảnh: Reuters.

Trái với phát biểu của ông Trump, nhiều quan chức Mỹ và châu Âu trả lời CNN cho rằng chưa có đánh giá mới nào cho thấy Ukraine đang bị bỏ lại trong cuộc chiến. Nga có tiến triển ở một số khu vực, đặc biệt quanh Pokrovsk, nơi từng là trung tâm tiếp vận quan trọng. Tuy nhiên, theo các quan chức, đây là kết quả của “tiến độ chậm, đều đặn” trong nhiều tháng, đổi lại bằng thương vong “rất lớn”.

Một quan chức quân sự Ukraine nói với CNN rằng “Nga chỉ đang nhích dần lên song đó không phải thay đổi mang tính quyết định”.

Pokrovsk dù bị áp lực quân sự nhưng các tuyến hậu cần chính của Ukraine vẫn hoạt động. Điều này giúp Ukraine duy trì khả năng phòng thủ và ngăn Nga tạo ra thế bao vây chiến lược.

Ngoại trưởng Latvia Baiba Braze nhận định: “Trong năm qua, Nga chỉ giành được chưa tới 1% lãnh thổ Ukraine. Đó không phải là chiến thắng”.

Dù vậy, thách thức đối với Ukraine vẫn hiện hữu. Một quan chức cấp cao giấu tên của chính quyền Mỹ cảnh báo Ukraine “dần mất vị thế chiến lược tại miền Đông do hao mòn lực lượng và phòng thủ hạn chế”. Điều này khiến Kyiv chịu áp lực lớn hơn trong đàm phán, đặc biệt khi Washington muốn tìm kiếm “một thỏa hiệp có thể chấp nhận”.

Một số quan chức châu Âu bày tỏ quan ngại rằng ông Trump có thể rút khỏi tiến trình đàm phán nếu các cuộc thương lượng tiếp tục bế tắc.

“Đây đang trở thành gánh nặng chính trị đối với ông ấy (Trump), như một cuộc chiến không hồi kết”, một quan chức Mỹ giấu tên nói với CNN.

Hồi tháng 10, ông Trump còn bày tỏ sự lạc quan sau cuộc gặp người đồng cấp Zelensky tại Liên Hợp Quốc khi nhận định Ukraine có thể “giành lại toàn bộ lãnh thổ và thậm chí nhiều hơn”. Việc chuyển từ lạc quan sang bi quan được cho là phản ánh áp lực chính trị nội bộ hơn là sự thay đổi trên thực địa, CNN nhận định.

Ukraine nêu 3 văn kiện

Ukraine đang nỗ lực thiết lập một “kế hoạch phản đề” để trình lên Washington và châu Âu. Dự kiến, Kyiv sẽ đưa ra yêu cầu về bảo đảm an ninh rõ ràng hơn, cơ chế giám sát quốc tế, và lộ trình phục hồi lãnh thổ nếu chiến sự tạm dừng.

Ông Zelensky ngày 9/12 cũng đã nêu ra 3 văn bản nền tảng có thể xem là trụ cột cho nền hòa bình tại Ukraine, bao gồm khuôn khổ thỏa thuận hòa bình, kế hoạch tái thiết và vấn đề đảm bảo an ninh. Bộ khung này dự kiến bao gồm 20 điểm chính, theo Kyiv Independent.

Ông Trump được cho là có khả năng từ bỏ vai trò trung gian trong tiến trình hòa đàm Nga-Ukraine nếu áp lực từ các bên tiếp tục gia tăng. Ảnh: Reuters.

Hạn chót mà ông Trump đưa ra được coi là bước đi nhằm thúc đẩy đàm phán nhanh chóng. Tuy nhiên, một số nhà phân tích cho rằng đây chủ yếu mang tính biểu tượng và chịu chi phối của bối cảnh chính trị tại Mỹ.

Giới chức châu Âu lo ngại nếu tiến trình đình trệ, ông Trump có thể quy lỗi cho Kyiv và EU vì đã “không hợp tác”, từ đó rút khỏi vai trò trung gian cho quá trình hòa đàm.

Dù không loại trừ hoàn toàn khả năng nhượng bộ, các nhà đàm phán Ukraine nhấn mạnh điều này chỉ có thể xảy ra khi Nga đưa ra “nhượng bộ tương ứng”, điều được cho là khó khăn khi Điện Kremlin tiếp tục đòi hỏi toàn bộ Donbas.

Việc Nga tăng cường sức ép quanh Pokrovsk có thể nhằm tạo cảm giác Ukraine đang thất thế, từ đó củng cố luận điểm của ông Trump và gây chia rẽ giữa Kyiv và châu Âu.

Trong bối cảnh Mỹ đẩy mạnh tiếng nói, các cường quốc châu Âu đang cố gắng thể hiện lập trường đoàn kết hơn để tránh kịch bản Ukraine bị đặt vào “thế đã rồi”.

Khi các bên đều đưa ra yêu cầu khó dung hòa, triển vọng đạt được thỏa thuận trước Giáng sinh, hay thậm chí trong nhiều tháng tới, vẫn còn nhiều dấu hỏi.

Đại Hoàng