Tổng thống Trump thúc đẩy nền kinh tế số do Mỹ dẫn đầu, không có thuế quan

Trong các thỏa thuận với Malaysia và Campuchia, cùng với một thỏa thuận sơ bộ với Thái Lan, Nhà Trắng đã nhận được cam kết rằng các quốc gia này sẽ không áp dụng thuế dịch vụ kỹ thuật số và sẽ không phân biệt đối xử với các nhà cung cấp dịch vụ trực tuyến của Mỹ, bao gồm thương mại điện tử, mạng xã hội, phát trực tuyến, lưu trữ đám mây cùng các loại hình dịch vụ trực tuyến khác.

Những hoạt động này được xem là thương mại kỹ thuật số khi các giao dịch diễn ra xuyên biên giới quốc gia.

Trong khi Tổng thống Trump áp dụng thuế quan để cân bằng thâm hụt thương mại hàng hóa của Mỹ, thì việc thúc đẩy một mạng lưới internet toàn cầu miễn thuế nhập khẩu và các loại phụ phí khác của ông nhằm đảm bảo nền kinh tế lớn nhất thế giới vẫn là nước xuất khẩu ròng hàng đầu về dịch vụ điện tử.

"Chính quyền Tổng thống Trump tin rằng thâm hụt thương mại hàng hóa của chúng ta đã bị áp đặt một cách bất công, nhưng thặng dư thương mại dịch vụ của chúng ta là hoàn toàn xứng đáng và muốn duy trì thặng dư dịch vụ, đồng thời giảm thâm hụt hàng hóa… Tôi có thể hiểu tại sao các quốc gia khác lại cảm thấy điều này là không công bằng", Anupam Chander, giáo sư luật và công nghệ tại Đại học Luật Georgetown ở Washington cho biết.

Theo số liệu của Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) và Liên Hợp Quốc, trong năm ngoái, kim ngạch xuất khẩu toàn cầu của các dịch vụ được cung cấp kỹ thuật số đã tăng lên hơn 4.770 tỷ USD, tăng gần 10% so với năm 2023 và cao hơn gấp đôi mức tăng trưởng của tổng thương mại hàng hóa và dịch vụ. Đây là phân khúc tăng trưởng nhanh nhất của thương mại hàng hóa và dịch vụ toàn cầu, đạt khoảng 33.000 tỷ USD vào năm ngoái.

Trí tuệ nhân tạo đang thúc đẩy thương mại kỹ thuật số, đặt ra những câu hỏi cho các quan chức lo ngại về an ninh quốc gia, chủ quyền dữ liệu, lạm dụng sở hữu trí tuệ và bảo vệ quyền riêng tư của người tiêu dùng khi các dịch vụ trực tuyến tràn lan qua biên giới mà không bị kiểm soát.

Đối với một số quốc gia, điều này đồng nghĩa với việc mất nguồn thu ngân sách vì các mặt hàng trước đây được vận chuyển dưới dạng hàng hóa - ví dụ như sách hoặc phim - giờ đây được vận chuyển dưới dạng kỹ thuật số và nằm ngoài tầm với của thuế hải quan truyền thống.

Trong bối cảnh Tổng thống Trump đang cố gắng tái cấu trúc hệ thống thương mại toàn cầu, thương mại kỹ thuật số đã trở thành một chiến trường khác cho sự phân mảnh địa chính trị, mà tại đó Trung Quốc và Mỹ đang tranh giành ảnh hưởng trên khắp châu Phi, Mỹ Latinh và Nam Á.

Các điều khoản mới của Mỹ đối với Malaysia, Campuchia và Thái Lan nổi bật vì chúng kêu gọi sự chấp thuận lâu dài đối với một thỏa thuận đã được ký kết tại WTO, kêu gọi tất cả các quốc gia không áp dụng thuế quan đối với các dịch vụ kỹ thuật số.

Cả ba nền kinh tế Đông Nam Á đều đồng ý ủng hộ việc gia hạn vĩnh viễn thỏa thuận của WTO, được gọi là “lệnh hoãn áp thuế hải quan đối với các giao dịch điện tử”.

Ngoài sáng kiến này và một sáng kiến khác nhằm bảo vệ nguồn lợi thủy sản, Mỹ đã gần như từ bỏ vai trò trong WTO - tổ chức vốn được xem là trọng tài của hệ thống thương mại toàn cầu dựa trên luật lệ suốt 30 năm qua - để theo đuổi cách tiếp cận chính sách thuế quan đối ứng của Tổng thống Trump.

Thỏa thuận toàn cầu

Lệnh hoãn áp thuế của WTO đã được gia hạn bằng sự đồng thuận giữa các thành viên cứ hai năm một lần kể từ năm 1998, và gần đây nhất là vào năm 2024, khi việc gia hạn chỉ được thông qua vào phút chót do vấp phải sự phản đối từ Ấn Độ. Lệnh hoãn này sẽ đến kỳ xem xét gia hạn lại tại hội nghị cấp bộ trưởng của WTO, dự kiến diễn ra vào tháng 3/2026 tại Cameroon.

“Các cam kết trong các thỏa thuận của Mỹ nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho dòng chảy dữ liệu tự do là hoàn toàn được hoan nghênh - đặc biệt là khi so sánh với xu hướng yêu cầu bản địa hóa mà chúng ta đã thấy trong những năm gần đây… Mặc dù tiến bộ từng quốc gia là rất quan trọng, nhưng mục tiêu cuối cùng nên là gắn kết các chuẩn mực này trong một thỏa thuận quốc tế mới”, Andrew Wilson, Phó Tổng thư ký phụ trách chính sách tại Phòng Thương mại Quốc tế cho biết.

Thỏa thuận của Malaysia với Tổng thống Trump bao gồm một nhượng bộ bổ sung rằng họ sẽ không "yêu cầu các nền tảng truyền thông xã hội và nhà cung cấp dịch vụ đám mây của Mỹ phải trả tiền vào quỹ nội địa của Malaysia".

Các thỏa thuận kỹ thuật số mới nhất của Mỹ tuân theo khuôn khổ mà Mỹ đã công bố vào tháng 7 với Indonesia, trong đó cơ quan hải quan của nước này đã chủ động bổ sung một dòng dành cho “dịch vụ kỹ thuật số” vào biểu thuế quan hài hòa (HTS).

Theo tài liệu của Nhà Trắng, thỏa thuận với Indonesia quy định rằng “Indonesia cam kết xóa bỏ các dòng thuế HTS hiện có áp dụng cho sản phẩm vô hình và đình chỉ các yêu cầu liên quan đến tờ khai nhập khẩu.

Dưới thời Tổng thống Trump, việc Mỹ thúc đẩy gia hạn vĩnh viễn lệnh cấm sẽ phải giải quyết những lo ngại từ Brazil và Ấn Độ, cả hai quốc gia này đều đang phải đối mặt với mức thuế quan cao nhất của Mỹ. Trước đây, cả hai đều muốn duy trì lựa chọn tăng doanh thu từ các công ty công nghệ nước ngoài và bảo vệ các công ty thương mại điện tử trong nước. Ngoài ra, việc duy trì cơ chế gia hạn định kỳ thay vì vĩnh viễn cũng giúp Brazil và Ấn Độ có thêm đòn bẩy trong các lĩnh vực thương mại khác khi đàm phán tại WTO.

“Việc gia hạn đó trông rất mong manh sau hội nghị cấp bộ trưởng lần trước”, Simon Evenett, giáo sư về địa chính trị và chiến lược tại Trường Kinh doanh IMD ở Thụy Sĩ nhận định.

Hạc Hiên / Theo báo chí nước ngoài